به گزارش خبرگزاری مهر، جام جم نوشت: دست روی دل هر کسی که بگذاری تقریباً پر است؛ در تهران، در کردستان، در سیستان یا در خوزستان، فرقی نمی‌کند. گوشی تلفن را که دست بگیری، با اولیا یا با معلمان و مدیران مدارس در اطراف و اکناف کشور که حرف بزنی و این حرف‌ها درباره شبکه شاد اگر باشد، گرد ناراحتی و نارضایتی می‌پاشد در فضا و سفره‌های دل باز می‌شود که این چه شادی است. امروز بیست و یک روز از رونمایی نسخه جدید شبکه شاد گذشته است، ۲۱ روز بعد از ۱۳ شهریور که نسخه به‌روز شده شبکه دانش‌آموزی شاد با هزار آب و تاب رونمایی شد و قول دادند این شاد دیگر آن شاد گذشته نباشد. بلکه شادی باشد بی‌ایراد، شبکه‌ای برای تعامل دانش‌آموز و معلم و خلاصه بستری امن و راحت برای تحصیل.
۱۹ روز پس از آغاز به کار رسمی شاد اما شاد به چشم قشر معلم و دانش‌آموز ایرادهای متعددی دارد که به قول خودشان اگر قرار باشد به پای این مشکلات صبر کنند تا بلکه حل شود، روزهای باارزش سال تحصیلی و فرصت طلایی آموزش از دست می‌رود.
اختلالات شبکه شاد، کندی عملکرد این نرم‌افزار و سختی کار کردن با آن باعث شده تا خیل عظیمی از دانش‌آموزان و معلمان و مدیران به سایر اپلیکیشن‌های ایرانی و خارجی کوچ کنند، ولی در شاد هم حاضر باشند و اندک کاری بکنند تا از واکنش‌های احتمالی آموزش و پرورش در امان باشند. بسیاری از کسانی که این رویکرد را انتخاب کرده‌اند، البته دل‌شان می‌خواست نرم‌افزار شاد آن‌قدر خوب و قوی بود که نیازی به سایر اپلیکیشن‌ها نبود. اما از آنجا که مشکلات زیاد است و محصل و معلم هر دو گله دارند، در نتیجه آموزش در نرم‌افزارهای ایرانی و خارجی در جریان است.
اینها قید شاد را زده‌اند
مخاطبان شبکه شاد روی کاغذ تقریباً یک جمعیت ۱۵ میلیون نفری است. از این ۱۵ میلیون نفر ما نمی‌دانیم چه تعداد واقعاً در شاد حضور دارند و چه تعداد قید بودن در آن را زده‌اند. اما در تماس‌هایی که با معلمان، مدیران و خانواده دانش‌آموزان داشتیم، فهمیدیم تعداد کسانی که در نرم‌افزارهای دیگری به‌جز شاد کار می‌کنند، کم نیست. همان‌طور که جمعیت کسانی که به‌ظاهر در شاد حضور دارند، ولی در باطن در سایر اپلیکیشن‌ها فعال‌اند نیز زیاد است.
در این میان با معلمانی مواجه شدیم که به کل قید شاد و هرچه نرم‌افزار است، زده‌اند. به تعبیر یکی‌شان به این علت که شبکه شاد و فضای مجازی مثل یک صندلی است که یک نفر باید بچه‌ها را روی آن بنشاند. یکی از این معلمان که آموزش مجازی را رها کرده و حضوری به دانش‌آموزانش درس می‌دهد، در دهگلان سنندج است که کتاب بهداشت و سلامت را تدریس می‌کند و به ما می‌گوید تدریس مجازی این درس هیچ فایده‌ای ندارد و لازم است تدریس آن رو در رو و با تحلیل مقاله‌های علمی انجام شود.
در شهر سراب آذربایجان‌شرقی نیز ما با چند معلم تماس گرفتیم که همگی می‌گفتند نه‌تنها با شاد بلکه با هیچ نرم‌افزار دیگری کار نمی‌کنند و ترجیح می‌دهند از شرایط تقریباً مساعد کرونایی شهرشان استفاده کنند و کلاس درس فیزیکی داشته باشند.
جمعیت این قشر را نه ما به عدد و رقم می‌دانیم و نه آموزش و پرورش، اما می‌دانیم که این روزها این رویکرد کم طرفدار ندارد، کسانی که چراغ‌خاموش دارند کار خودشان را می‌کنند و خود را از قید و بند شاد و هرچه مثل اوست، خلاص کرده‌اند.
ناراحتی‌های شاد
از کسانی که فضای مجازی را کنار گذاشته، از دردسرهای قطعی و کندی اینترنت و نداشتن گوشی هوشمند و استرس‌های تدریس آنلاین، خود را رها کرده و دل به تدریس سنتی، پشت میز و نیمکت‌های مدرسه خوش کرده‌اند، اگر بگذریم، یک جمعیت ۱۱ میلیون نفری، تدریس در فضای مجازی را دنبال می‌کنند.
این آمار را روز گذشته حسن الحسینی مسؤول پروژه شبکه شاد به ما داد، آماری که او از آن به عنوان یک پشتوانه برای دفاع از کیفیت شبکه دانش‌آموزی استفاده می‌کرد. درواقع او داشت از استقبال مردم از این نرم‌افزار بومی حرف می‌زد و ما داشتیم گلایه‌های مردم را منتقل می‌کردیم که البته در آخر به اشتراک نظر نرسیدیم.
ما دیروز با افرادی در نقاط مختلف کشور همکلام شدیم، از معلم گرفته تا مدیر و والدین دانش‌آموزان که همگی تقریباً در کلیات هم‌نظر بودند و اختلاف‌شان فقط در برخی جزئیات بود. در تهران مادر دو دانش‌آموز ابتدایی و متوسطه به ما گفت مدرسه فرزندانش فعلاً از نرم‌افزار واتساپ استفاده می‌کند، ولی گفته‌اند به‌زودی قراردادشان با یکی از نرم‌افزارهای داخلی نهایی می‌شود و آن‌وقت بچه‌ها در این نرم‌افزار حاضر می‌شوند. علت را که از او پرسیدیم، فقط گفت: «اشکالات شبکه شاد».
با پدر یکی از دانش‌آموزان تهرانی نیز که صحبت کردیم، او همین جملات را گفت با این تفاوت که پسر او از نرم‌افزار بن‌جو استفاده می‌کند. نارضایتی از عملکرد شبکه شاد که علت اصلی این کوچ بوده در حرف‌های یکی دیگر از مادران تهرانی نیز مشهود بود که فرزندش به جای شبکه شاد در نرم‌افزار آمریکایی ادوبی کانکت درس می‌خواند.
ما با یکی از معلمان شهر چابهار نیز تماس گرفتیم. او می‌گفت نرم‌افزار شاد هنوز برای او فعال نشده و بخش شناسایی همکار این نرم‌افزار مشکل دارد و همچنین نمی‌تواند گروه‌های کلاسی را تشکیل دهد. مدیر یکی از مدارس این شهر نیز به ما گفت معلمانی که موفق به نصب نرم‌افزار شده و در آن فعال‌اند، در ارسال فیلم و کلیپ مشکل دارند و زمان باز شدن صفحات در شاد بسیار طولانی است.
معلم یکی از مدارس متوسطه در قم نیز که از همین مشکلات نام می‌برد، به ما می‌گوید شاد را کنار گذاشته و در اسکای‌روم تدریس می‌کند. در حمیدیه خوزستان اما معلمی از دانلود نشدن فیلم‌ها در شبکه شاد گله دارد که دانلود فایل‌ها برای بچه‌ها تا پنج شش ساعت طول می‌کشد و حتی یک فایل گاهی فردا به دست بچه‌ها می‌رسد. او به ما می‌گوید که چاره‌ای جز استفاده از اپلیکیشن بومی گپ نداشته است.
مدیر مدرسه‌ای در ایذه اما مشکلش تأخیر شاد در باز کردن صفحات و شطرنجی شدن فایل‌های ارسالی است. در اصفهان نیز آن‌طور که ما خبر گرفتیم، شاد کند کار می‌کند و پیام‌ها با تأخیر بین معلم و دانش‌آموز رد و بدل می‌شود. یکی از معلمان این شهر به ما گفت که لایو در شبکه شاد کیفیت پایینی دارد و هنگام دانلود فایل‌ها، صفحه پرش پیدا می‌کند.
به این ترتیب ما از معلمان، مدیران و خانواده‌های زیادی شنیدیم که شاد را کنار گذاشته و با سایر نرم‌افزارها مثل بله، روبیکا، واتساپ و اسکایپ کار می‌کنند، در حالی که همگی مایلند از شادِ درست و درمان استفاده کنند. اما به قول یکی از آنها، وقتی ارسال فیلم انجام تمرینات ورزشی پسرش برای معلم ورزش یک ربع طول می‌کشد، آیا چاره‌ای جز کوچ باقی می‌ماند؟
حضور مصلحتی
طبق آمارهای رسمی وزارت آموزش و پرورش استقبال از شبکه شاد، پرشور است. حسن‌الحسینی مدیر پروژه شبکه شاد به ما گفت تا امروز ۱۱ میلیون نفر در شاد ثبت‌نام شده‌اند و همه نیز در آن حضور فعال دارند. البته او توضیح نداد منظور از حضور فعال چیست و آیا روزی چند دقیقه در این شبکه بودن نیز حضور فعال به حساب می‌آید؟
این سوال بنیادین است چون یافته‌های ما که مبتنی است بر گفته‌های مدیران و معلمان، نشان می‌دهد اگر مدرسه یا معلمی در شبکه شاد حضور نداشته باشد، ادارات آموزش و پرورش با او برخورد می‌کنند. یا دست‌کم تذکری شفاهی می‌دهند. یکی از این معلمان که بنابر مصلحت در شبکه شاد حاضر شده، می‌گوید اصل تدریس را در واتساپ انجام می‌دهم، اما چون بخشنامه‌های آموزش و پرورش همه را مکلف به حضور در شاد کرده و هر از گاهی تماس‌های هشداری هم گرفته می‌شود، در شاد نیز فعالیت مختصری دارم تا از تبعات بعدی در امان باشم.
اینها را قبول ندارم
یک ذهنیت قالبی در ما خبرنگارها وجود دارد که برخاسته از تجریبات ماست. یعنی قبل از تماس با مسؤولان مربوطه در گزارش‌های مختلف مخصوصاً اگر رویکرد انتقادی داشته باشد، پاسخ مسؤولان را می‌توانیم حدس بزنیم. در این گزارش هم همین اتفاق افتاد. ما و بسته انتقادی‌مان یک سو بودیم و مسؤول پروژه شبکه شاد و دفاعیاتش نیز یک سو.
ما همه گلایه‌های مندرج در این گزارش را با او در میان می‌گذاشتیم و حسن الحسینی در پاسخ می‌گفت که هیچ‌کدام را قبول ندارد. او گفت بالا نیامدن شبکه شاد، دانلود نشدن فیلم‌ها و عکس‌ها یا این که عده‌ای می‌گویند وارد شاد می‌شوند، ولی سیستم یکباره آنها را بیرون می‌اندازد را اصلاً قبول ندارد. او گفت نمی‌گویم شاد هیچ مشکلی ندارد، اما ادعا می‌کنم شاد کمترین مشکل را دارد و آموزش تعاملی را کاملاً پاسخ می‌دهد.
الحسینی در پاسخ به آنهایی که سیستم بیرون‌شان می‌کند نیز گفت که این حرف هیچ پایه علمی و فنی ندارد ولی ممکن است علت این باشد که افراد خودشان را دلیت (پاک) می‌کنند و لازم است باردیگر در سیستم شناسایی شوند.
مسؤول شبکه شاد البته برای اتخاذ چنین موضع محکمی حضور فعال ۱۱ میلیون دانش‌آموز در شاد را ملاک قرار داد و گفت: «برخی از مشکلات اصلاً به شاد ربط ندارد و مشکل باید در جای دیگری حل شود». به اعتقاد الحسینی یکی از دلایلی که ارتباط در شاد را با مشکل مواجه می‌کند، کامل نبودن مدارک کاربران در سامانه سناد است.
دلیل دیگر از نگاه او مشکلات اینترنت است که به آموزش و پرورش ربطی ندارد و نهادهای دیگر باید آن را برطرف کنند. همچنین مشکل دیگر، دانش‌آموزان، معلمان و مدیرانی هستند که کار با شاد را بلد نیستند و آن را به پای نرم‌افزار می‌اندازند. این‌که عده‌ای گوشی‌های اندروید۴ به بالا ندارند نیز مشکل دیگری است که الحسینی به آن اشاره می‌کند و توضیح می‌دهد که شبکه شاد فعلاً با این سیستم عامل کار می‌کند.
البته این مشکل آخر از نظر ما یک نقص است چون شبکه شاد برای ایرانی طراحی شده که همه مردمش گوشی‌های هوشمند پیشرفته ندارند و لازم بود اختلاف طبقاتی و سطح درآمدی مردم در طراحی شاد دیده می‌شد.
به شاد حمله شد؟
زمزمه‌ها درباره وقوع حملات سایبری علیه شبکه دانش‌آموزی شاد زیاد است. گفته می‌شود تاکنون چند حمله از سوی چند کشور انجام‌شده و بعید نیست این حملات بازهم تکرار شود. البته حسن‌الحسینی وقتی مقابل این سوال ما قرار گرفت، ترجیح داد درباره امنیت شبکه در کشورمان حرف بزند و بگوید چون شاد یکی از زیرساخت‌های حیاتی کشور است، کاملاً حفاظت‌شده است و همه سیستم‌های ایمنی و امنیتی کشور به مدد آن آمده‌اند.
ازآنجاکه این توضیحات مناسب سوال ما نبود، بار دیگر پرسشمان را درباره صحت حمله سایبری به شاد و هک آن تکرار کردیم که خنده‌های ممتد او به‌نوعی صحت ماجرا را تأیید کرد. الحسینی البته به‌صراحت این حمله را تأیید نکرد، ولی گفت چه حمله شده باشد و چه نشده باشد، واقعیت این است که کشور ما در شرایط خاصی است که می‌تواند موردتوجه هکرهای بین‌المللی قرار بگیرد و حتی اگر وقوع حمله صحت داشته باشد در حدی نبوده که بر کارکرد شاد اثر بگذارد.
شاد از کم کاری‌های گذشته می نالد
ابوالقاسم رحمانی، کارشناس آموزشی
باید پذیرفت آموزش در کشورمان در حالی به سمت آموزش‌های آنلاین پیش رفته که به سبب مشکلاتی که در نرم‌افزار شاد وجود دارد بخشی ازمخاطبان آن ترجیح داده‌اند از سایر نرم‌افزارها به‌خصوص نسخه‌های خارجی استفاده کنند. شاید در نگاه اول این انتخاب و جابه‌جایی مشکلی نداشته باشد، ولی اولین مشکل این است که مرکز اطلاعات نرم‌افزارهای خارجی در دست ما نیست. وقتی دانش‌آموزان و معلمان در نرم‌افزارهای خارجی فعالیت می‌کنند اطلاعات آنها در دسترس خارجی‌ها قرار می‌گیرد.
در این وادی باید به مباحث فرهنگی هم توجه کرد. وقتی یک نرم‌افزار صرفاً ابزاری برای آموزش باشد، دیگر مسائل حاشیه‌ای ندارد و همه چیز به طور کامل تحت کنترل ماست در صورتی که در دیگر شبکه‌ها، این اختیار از دست مصرف‌کننده خارج است.
همین دو موضوع، کافی است تا توجه ما به نرم‌افزارهای داخلی و توسعه آنها بیشتر از این جلب شود. نه این که کرونا و بحران حاصل از آن ما را دراین وادی بیندازد و مجبور شویم هر طور شده یک نرم‌افزار بومی را دست و پا کنیم.
پیش از اینها تعطیلی مدارس در روزهای آلودگی هوا، برگزار نشدن کلاس‌ها در زمان سیل و زلزله در مناطق حادثه‌خیز و موقعیت‌های شبیه به این می‌توانست فرصتی برای توسعه زیرساخت‌ها و بررسی‌های آزمایشی باشد، ولی چون فرصت‌ها از دست رفت حالا داریم آزمون و خطا می‌کنیم. درنهایت اما به نظر می‌رسد با وجود همه کم‌کاری‌ها بهتر بود از ظرفیت‌ها و تجربه‌های چند پیام‌رسان فارسی استفاده می‌شد تا شبکه شاد بستری بی‌عیب برای تحصیل باشد.
نظر شما