فیلم «محمد(ص)» مجید مجیدی چقدر موفق بود؟/ دستاوردها و حسرت‌ها

حمید قدیریان مدیر هنری و یکی از طراحان صحنه فیلم سینمایی «محمد رسول‌الله (ص)» ساخته مجید مجیدی در گفتگو با خبرنگار مهر درباره کمیت پایین تجربه‌های عظیم در حوزه سینمای دینی گفت: ما به قدری خودمان را درگیر مباحث سیاسی و امنیتی روز کرده‌ایم که اصلاً برایمان «فرهنگ» موضوعیت ندارد. من دو هفته پیش نمایشگاه نقاشی‌ای داشتم و آنجا یک بحث فرهنگی را مطرح کردم. متاسفانه مسئولان فرهنگی ما به قدری گرفتار هستند که وقت نمی‌کنند کنکاش کنند تا مشکلات ما، از زاویه فرهنگی حل شود. هرچند مبنای انقلاب ما بر اساس فرهنگ بود اما به این حوزه در این سال‌ها ظلم شده است.

وی افزود: اگر در برخی جاها هم رشد فرهنگی داریم به واسطه این است که خداوند صحنه‌هایی مانند دفاع مقدس و.. در گذشته ایجاد کرده و در این سال‌های اخیر حضور مدافعین حرم در صحنه روحی جدید در جامعه ایجاد نموده است، و در آن فضا جوانان ما رشد کرده‌اند، درواقع این صحنه‌ها یک نوع دانشگاه بود وگرنه نگاه هیچکدام از ارگان‌های ما فرهنگی نبوده و نیست چون نگاه فرهنگی یک نگاه ریشه‌دار و درازمدت است.

در مباحث دینی «جهل معرفتی» داریم

این هنرمند بیان کرد: متاسفانه ما یک جهل معرفتی در بحث دینی داریم که دامان بسیاری را گرفته است و طبیعتاً دامان سینما و تولیدات فرهنگی را هم می‌گیرد. ما در این چهل سال روی بحث‌های معرفتی کار نکرده‌ایم و به همین دلیل همچنان با تفکر معرفتی چهل سال قبل می‌خواهیم راه خودمان را باز کنیم که این تفکر کنونی ظرفیتش را ندارد، از همین رو در این سال‌ها هرکسی خواست حرف نو بزند و حرکت جدیدی انجام بدهد به او تهمت زدند، چون خیلی از آقایان با معرفت‌های جدید آشنا نیستند به قول حضرت آیت‌الله جوادی آملی، آقایان با شنیدن معارف خارج از دانسته‌های آن‌ها، برای افراد حکم ارتداد صادر می‌کنند.

مدیر هنری فیلم سینمایی «محمدرسول‌الله (ص)» معتقد است: به همین دلیل فیلمسازی در این حوزه سخت است. ما نسبت به آن چیزی که اسلام ناب محمدی است فیلمسازی مذهبی نداشته‌ایم. فیلم دینی این نیست که چند زندگینامه را به تصویر بکشید و چند ویژگی اخلاقی و رفتاری از بزرگان مذهبی را نشان بدهید، ما نیاز به فیلم‌های معرفتی داریم و نه صرفاً فیلم‌های اخلاقی. ما فیلم‌های بزرگی ساخته‌ایم و هزینه‌های سرسام‌آوری هم برایشان کرده‌ایم ولی باید برآورد کرد که فرهنگ جامعه از نظر معرفتی و نه احساسی، بعد از پخش چنین فیلم‌هایی چقدر ارتقا پیدا کرد و چه تأثیرگذاری داشت؟ ما در فیلمسازی دینی احساس مردم را نشانه می‌رویم و نه معرفتی که باید راه آینده را باز کند و این خوب نیست.

من در فیلم «محمد رسول‌الله (ص)» حضور داشتم و می‌توانم بگویم اتفاقاً یکی از مشکلات اساسی همین فیلم هم این بود که بحث‌های معرفتی قوی از طرف مشاوران به کارگردان منتقل نشد قدیریان توضیح داد: من در فیلم «محمد رسول‌الله (ص)» حضور داشتم و می‌توانم بگویم اتفاقاً یکی از مشکلات اساسی همین فیلم هم این بود که بحث‌های معرفتی قوی از طرف مشاوران به کارگردان منتقل نشد. وقتی در سطح کلان جامعه می‌گوییم روی بحث معرفت دینی کار نشده، این موضوع به تک تک مشاوران هم برمی‌گردد.

وی افزود: مشاوران اینگونه فیلم‌ها همچنان تفکرات چهل سال پیش را دارند و همچنان مباحث معرفتی را از آثار امثال شهید مطهری رحمت‌الله کپی و به آن بسنده می‌کنند، در حالی که باید معرفت‌هایی را به کار ببریم که ما را برای آینده آماده می‌کند. وقتی فیلمی به این عظمت ساخته می‌شود نه تنها باید معرف یک شخصیت بزرگ الهی باشد، بلکه باید راه جامعه را برای دهه‌های آینده باز کند ولی وقتی در حد یک سری تصاویر زیبا و بیان اخلاقیات روایت می‌شود و یک سری اشتباهات معرفتی در آن وجود دارد، دیگر نمی‌توانیم بگوییم سازنده‌ها مقصرند چون ما باید به طور جدی به بحث معرفتی فکر و تولید اثر کنیم.

با «ملک سلیمان» فرهنگ مهدویت ارتقا پیدا کرد

این طراح صحنه بیان کرد: من در فیلم «ملک سلیمان» هم حضور داشتم و می‌توانم بگویم این فیلم در فرهنگ مهدویت تاثیرگذار بود و بعد از فیلم «ملک سلیمان نبی» فرهنگ مهدویت ارتقا پیدا کرد چون سازندگان پیش از ساختش سعی کردند تحقیقات معرفتی برای چگونه برپایی مُلک، توسط حضرت سلیمان داشته باشند، نه اینکه صرفاً یک زندگی نامه را بازگو کنند و بگویند مراتب اخلاقی و روابط خانوادگی حضرت سلیمان چگونه بوده است و… هرچند این گونه موضوعات هم اهمیت دارد ولی نسبت به مشکلات پیش رو، در دورانی که ما وارد فضای آخر زمان شدیم و حجمی از اتفاقات ما را احاطه کرده است، مطرح کردن راه‌هایی برای در امان بودن و در کمال امنیت و شادی این دوران پر خطر را طی کردن، الزام بیشتری دارد. معرفتی که خداوند در قرآن در قصه حضرت سلیمان بیان نموده و در ۱۴۰۰ سال گذشته پنهان مانده بود؛ در ساخت فیلم ملک سلیمان تلاش شد تا قطره‌ای از آن دریای بیکران اسرار سلیمان نمایان شود.

وی افزود: به همین دلیل است که وقتی حضرت آقا فیلم را دیدند بحث‌های معرفتی آن را تایید کردند. به همین دلیل است که بعد از پایان اکران این فیلم، چیزی حدود ۶۰ جلسه در دانشگاه‌های مختلف داشتیم، بحث‌های علمی شکل می‌گرفت، بسیاری از اهالی فلسفه و استراتژیست‌های جامعه… پای کار آمدند و بحث‌هایی مانند «از ملک سلیمان تا ملک مهدی» را پیش می‌کشیدند.

در پروژه «محمد رسول‌الله (ص)» آن روزهای اولی که آقای کرکا آمده بودند طبق معمول همه غربی‌ها، یک نگاه از بالا به پایین به ما داشت ولی بعد از چند روزی که در کنار بچه‌های ایرانی قرار گرفت رفتارش تغییر کرد چون بچه‌های ما خیلی از مشکلاتی را که او داشت حل می‌کردند قدیریان ادامه داد: هر اثر هنری را باید بر مبنای تاثیراتی که داشته است، سنجید. وضع ناراحت‌کننده اخلاقی، سیاسی، اقتصادی و… جامعه بر هیچ‌کس پنهان نیست، در همه این‌ها ضعف داریم. در کشوری که جمهوری اسلامی است، یا باید نتیجه گرفت که اسلام مشکل دارد یا اینکه مدیوم‌ها! وقتی به جامعه‌ای که این همه مشکل دارد، نگاه می‌کنید نباید اسلام را زیر سوال ببرید. باید ببینید کجای کار مشکل دارد. در بحث تولیدات آثار هنری هم وقتی می‌بینید در اثری که از بزرگترین شخصیت عالم هستی صحبت شده است اما تاثیری درخور روی افراد نمی‌گذارد به معنای این است که تحقیقات آن اثر به خوبی انجام نشده است، نمی‌توانید بگویید این شخصیت بزرگ گیرا نبوده است، بلکه ما در ساختش نگاه گیرایی نداشته‌ایم و از منظر درست و دقیق منطبق با قرآن به این شخصیت نگاه نکرده‌ایم. اگر از منظر درست و قرآنی به حضرت نگاه می‌کردیم به طور قطع تأثیرات شگرفی می‌گذاشت و راه ما را برای آینده باز می‌کرد.

تجربه ارزشمند سینمایی در پروژه «محمد رسول‌الله (ص)»

وی با اشاره به اینکه در جریان ساخت فیلم سینمایی «محمد رسول الله (ص)» ایرانی‌ها با نیروهای متخصص خارجی کار می‌کردند، توضیح داد: این فیلم برای من تجربه بسیار خوبی بود چون در کنار یک سری اساتید خارجی کار کردیم یعنی میلژن کرکا مدیر گروه هنری این فیلم که پروداکشن دیزاینر پروژه بود، چند اسکار گرفته و بسیار قهار و کاربلد است. ما هم به عنوان دستیار در کنار ایشان کار می‌کردیم. از نظر محک سنجی برای من بسیار خوب بود.

قدیریان تأکید کرد: من قبل از کار با این چهره بین‌المللی سینما، تصور دقیقی از توانایی‌های نیروهای داخلی نداشتم، ولی وقتی وارد سیستم شدم، دیدم چقدر بچه‌های ما توانا هستند اما چون ما مشکل مدیریتی در بحث تولیدات آثار بزرگ داریم نمی‌توانیم از این توانایی‌ها استفاده کنیم. آن روزهای اولی که آقای کرکا آمده بودند طبق معمول همه غربی‌ها، یک نگاه از بالا به پایین به ما داشت ولی بعد از چند روزی که در کنار بچه‌های ایرانی قرار گرفت رفتارش تغییر کرد چون بچه‌های ما خیلی از مشکلاتی را که او داشت حل می‌کردند. توانایی بچه‌ها در اجرا و کارهای خلاقانه بالا بود و آنها در همه رشته‌ها بسیار خوب کار می‌کردند. برای مثال زنده‌یاد جواد شریفی که در پروژه حضور داشت کارهایی انجام می‌داد که آقای کرکا و ویتوریو استورارو فیلمبردار این فیلم حیرت می‌کردند.

طراح صحنه پروژه «محمد رسول‌الله (ص)» در پایان بیان کرد: برای این فیلم سرمایه‌گذاری و شهرکی برایش ساخته شد اما مهم این است که حالا چقدر از شهرک استفاده می‌شود که این باز هم به بحث‌های مدیریتی برمی‌گردد. برای ساخت این شهرک هزینه زیادی شد اما می‌شود از این شهرک استفاده و درآمدزایی کرد. در حال حاضر سریال «سلمان فارسی» در آنجا فیلمبرداری می‌شود که اگر این شهرک ساخته نمی‌شد این امکان برای سازندگان سریال سلمان فراهم نمی‌شد در چنین بحث‌هایی ما اشتباه نکرده‌ایم ما در بحث‌های فکری و ایده‌ای اشتباه داریم.