به گزارش خبرگزاری مهر، کتاب انسان شناسی تألیف رضا فیروزی به همت پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) و شورای تخصصی تحول و ارتقا علوم انسانی شورای عالی انقلاب فرهنگی به تازگی منتشر شده است.
این کتاب در شش بخش و مجموعاً چهارده فصل تهیه شده است.
بخش اول: کلیات
فصل اول: مفاهیم، تعاریف و تقسیم‌بندی‌ها.
هدف این بخش آشنایی دانشجویان با مباحث انسان‌شناسی به‌منظور کاربرد صحیح مفاهیم و اصطلاحات مرتبط و پرهیز از خَلط احتمالیِ مشترکات لفظی و خطا در استدلال به‌منظور دستیابی به دیدگاهی کلی درباره مباحث کتاب است.
نویسنده در این فصل، انسان‌شناسی به اعتبار علوم مختلف تعریف و ضرورت مطالعات انسان‌شناسی و روابط انسان را بررسی و روش‌های تحقیق در علوم انسان‌شناسی و مرجحات آن‌ها و انواع انسان‌شناسی را تحلیل کرده است.
بخش دوم: انسان‌شناسی قرآنی
هدف این بخش آشنایی خوانندگان با منطق قرآن در مورد آفرینش انسان و تبیین ابعاد وجود انسان به‌منظور دستیابی به مقدمه‌ای در باب مبانی و روش‌های فهم آیات قرآنی برای تطبیق دیدگاه قرآن با مکاتب و نظریاتی است که در مورد پیدایش انسان و ابعاد وجودی او اظهارنظر می‌کنند.
فصل دوم: جایگاه انسان در قرآن.
فصل سوم: آفرینش انسان در قرآن.
در این دو فصل سعی شده است گزارشی کوتاه از آیاتی ارائه شود که شاکلۀ وجود مادی و روحانی انسان را نشان می‌دهند. گرچه هدف اصلی ما در این فصول تحلیل و تفسیر آیات نیست، مرجعی برای استناد به محتوای همۀ فصولی است که در آن‌ها از اندیشمندانی در مورد آفرینش انسان نقل قول آورده‌ایم و ایشان درست یا نادرست برای اثبات مدعای خود به آیات قرآن استناد کرده‌اند، مثلاً در فصل سیزدهم به تفصیل در مورد آفرینش انسان بحث کرده‌ایم و آرا کسانی را تحلیل کرده‌ایم که با استناد به آیات قرآن نظریه‌ای با عنوان نظریۀ تکامل انواع (فرگشت) را درباره خلقت انسان ارائه کرده‌اند.
در فصل دوم و سوم به این مباحث پرداخته شده است: انسان و خدا در قرآن، بررسی معناشناختی انسان در قرآن، آفرینش انسان در قرآن، ابعاد وجود انسان در قرآن و کاربرد مفاهیم مرتبط و دسته‌بندی موضوعی آیات در مورد انسان و خلقت او و غیره.
بخش سوم: انسان‌شناسی عرفانی
فصل چهارم: مبانی انسان‌شناسی عرفانی.
فصل پنجم: انسان در عرف عرفان.
فصل ششم: خلافت الهی انسان و حیات دنیوی و اخروی.
هدف این بخش آشنایی مخاطبان با درک مبانی انسان‌شناسی عرفانی و مفاهیم و اصطلاحات عرفانی به‌منظور فهم هویت و ماهیت انسان از مشرب عرفان ذیل مفهوم خلافت الهی انسان است که مقدمه‌ای برای درک مبانی انسان‌شناسی حکمت متعالیه است.
فصول این بخش مهم‌ترین فصل‌های کتاب به‌شمار می‌روند. از نظر نگارنده، انسان‌شناسی عرفانی به دو دلیل حائز اهمیت است: اول، عرفا، هم در مبانی و هم در روش پرداختنشان به مسئله و هم در نتایجی که از مباحث خود در حوزۀ انسان‌شناسی اخذ کرده‌اند، بی‌بدیل بوده و آنچه از انسان و هویت و ماهیت او ارائه کرده‌اند، بسیار خواندنی و برای محقق انسان‌شناسی سودمند و راه‌گشاست. دوم، روش عرفانی بعدها دست‌مایۀ روش فلسفی حکمت صدرایی قرار گرفت و آن چنان که در فصل انسان‌شناسی فلسفی خصوصاً انسان‌شناسی صدرایی خواهید خواند، در آرا ملاصدرا می‌توان تأثیر افکار و آرا شیخ‌اکبر (ابن عربی) را مشاهده کرد. این تأثیر شگرف نه‌تنها در آرا ملاصدرا، بلکه در نظریه‌های فلاسفۀ بعد از ملاصدرا، که به نام جریان فکری حکمت متعالیه معروف شد، نیز مشهود است. لذا این فصل مقدمه‌ای برای فهم انسان‌شناسی فلسفی و جریان فکری حکمت متعالیه است.
در مبحث انسان‌شناسی عرفانی موضوعاتی چون وجه تسمیۀ انسان و اسرار نهفته در آن از دیدگاه ابن عربی، مسئله انسان و اسماء‌الله، انسان و خلافت الهی او و رابطۀ این مفاهیم با هویت و ماهیت انسان بررسی و تحلیل شده است.
بخش چهارم: انسان‌شناسی فلسفی
این بخش چهار فصل را در بر می‌گیرد:
فصل هفتم: حقیقت انسان در حکمت صدرایی.
فصل هشتم: نفْس‌شناسی حکمت متعالیه.
فصل نهم: ادلۀ تجرد نفس.
فصل دهم: فرجام‌شناسی حکمت متعالیه.
هدف آموزشی این بخش آشنایی دانشجویان با انسان‌شناسی حکمت متعالیه به‌منظور تحلیل هویت و ماهیت انسان به‌منزلة مقدمه‌ای برای درک متون انسان‌شناسی دینی فلسفی و مواضع متفکران مشرب صدرایی است. نویسنده همچنین در این بخش تقسیم‌بندی‌های انسان‌شناسی فلسفی را بررسی خواهد کرد.
بخش پنجم: انسان‌شناسی مدرن
هدف کلی این بخش آشنایی دانشجویان با ساختار نظام معرفتی و عملکردی انسان مدرن و پسامدرن به‌منظور تحلیل نظام‌مند فرایند تحول انسان‌شناسی و درک کارکرد انسان، پس از رنسانس است که به تقدس‌زدایی از شئون حیات انسانی و توابع آن منجر شده است.
فصول این بخش عبارت‌اند از:
فصل یازدهم: معناشناسی مدرنیته و مدرنیسم.
فصل دوازدهم: اومانیسم؛ مذهب ستایش انسان.
فصل سیزدهم: منظومۀ معرفتی انسان مدرن و طغیان علیه امر قدسی.
در این فصول درباره کانون مدرنیته، ویژگی‌های اومانیسم رنسانس، ویژگی‌های اومانیسم معاصر، فِرَق اومانیسم و توابع دیدگاه‌های آنان در جهان معاصر، تصویر خدای رخنه‌پوش و زمینه‌سازی برای نفی خدا، نظریۀ تکاملِ انواع (فرگشت)، هستۀ مرکزی دیدگاه فرگشت‌گرایان معاصر، هفت نوع مواجهه با نظریۀ فرگشت، محور دیدگاه‌های فرگشت‌گرایان الحادی (نوداروینیست‌ها)، نقد نظریۀ فرگشت و غیره بحث می‌کنیم.
مؤلف در فصل پنجم بررسی می‌کند که انسان مدرن چه تحولاتی را طی نموده و چرا تقدس‌زدایی را انتخاب کرده است؟ ویژگی‌های اومانیسم، به منزلة مذهب انسان مدرن، چیست و چه مسیری را طی کرده است و با چه نظام معرفتی سعی در استحالۀ زندگی بشر امروز دارد؟ مؤلفه‌های منظومۀ معرفتی انسان مدرن چیست؟ جایگاه علوم در فرایند تقدس‌زدایی از ساحت زندگی انسان چیست و در این میان، چرا اغلبِ مجامع علمی و دانشگاه‌های غرب سعی در القای حقانیت داروینیسم، فراتر از یک نظریۀ علمی، دارند؟
بخش ششم: انسان و معنا در ساحت سنت و مدرنیته
فصل چهاردهم: معنای زندگی.
هدف بخش ششم آشنایی دانشجویان با بحث معنای زندگی و ابعاد و مؤلفه‌های آن از دیدگاه متفکران معاصر و تحلیل آن‌ها بر مبنای نگاه معناگرایانۀ اسلام بر پایۀ معارف قرآنی، عرفانی و فلسفی و تبیین علل پوچ‌گرایی در برخی فلسفه‌های معاصر است.
در آخرین فصل کتاب به جنجال‌برانگیزترین موضوع چند دهۀ اخیر پرداخته می‌شود. بحث معناداری یا بی‌معنایی و پوچ بودن زندگی از زمان اندیشه‌ورزانی چون ارسطو مطرح بوده است، اما به معنای امروزی با اظهارنظر فیلسوفانی مانند برتراند راسل، ژان پل سارتر، آلبر کامو، والتر ترنس استیس، پل ادواردز، فریدریش نیچه، مارتین هایدگر، گابریل مارسل، کارل یاسپرس و برخی دیگر از متفکران مدرن به‌منزله جدی‌ترین مسئلۀ انسان معاصر مطرح شد. مسئلۀ معنا و بی‌معنایی در قالب هدف‌داری یا ارزشمندی زندگی و نیز فایده آن شکل گرفت و رواج یافت و با بحث خدا، زندگی پس از مرگ، ویژگی از خودفرارَوی انسان درآمیخت و مباحث جدیدی به آن افزوده شد.
در این فصل سعی شده است، خلاصه مباحث نقد شود تا خوانندۀ ضمن آگاهی از محورهای اصلی بحث، با ضعف و قوتِ دیدگاه‌های اندیشه‌ورزان این حوزه، در شأن یک پژوهشگر فلسفه، آشنا شود.
کتاب انسان شناسی تألیف رضا فیروزی به همت پژوهشکده تحقیق و توسعه علوم انسانی سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت) و شورای تخصصی تحول و ارتقا علوم انسانی شورای عالی انقلاب فرهنگی به تازگی به بهای ۲۸ هزار تومان منتشر شده است.
نظر شما