کابوس مرگ در کمین رودخانه کرج/ حیات منطقه البرز جنوبی در خطر است

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - حسام‌الدین حیدری: پروژه انتقال آب سد امیرکبیر به تهران از طریق تونل در حالی مراحل نهایی خود را طی می‌کند که نگرانی‌هایی بسیاری درباره پیامدهای اجرایی‌شدن آن وجود دارد، سکوت وزارت نیرو درباره سرنوشت رودخانه کرج به عنوان قلب محیط زیست البرز بعد از این اقدام نیز به دغدغه‌های مردم استان و فعالان زیست محیطی دامن زده است و آنها خواهان پاسخگویی جدی این وزارتخانه هستند.

از ۱۵ سال قبل که ساخت تونلی به طول ۳۰ کیلومتر در دل رشته‌کوه‌های البرز برای رفع کمبود آب شرب پایتخت مطرح شد همواره انتقادهای زیادی به ویژه در حوزه زیست محیطی بر آن وارد بود، انتقاداتی مستند که البته همه آنها تاکنون بی‌تأثیر بودند و راه به جایی نبردند.

در این طرح قرار است سالانه ۲۵۰ میلیون مترمکعب آب با توان حجمی ۱۶ مترمکعب در ثانیه از سد امیرکبیر برداشت شود تا از طریق تونل به سمت تصفیه‌خانه‌های تهران برسد اما دو نکته در بین بسیار حائز اهمیت است اول اینکه گنجایش حداکثری این سد ۲۰۰ میلیون مترمکعب بوده و دوم اینکه دبی پایه رودخانه کرج تنها ۵ مترمکعب در ثانیه است، بر این مبنا علاوه بر اینکه سد امیرکبیر در طول سال کمترین ظرفیت خود را خواهد دید، رودخانه کرج نیز با مرگی حتمی روبرو خواهد شد.

بنا بر اذعان کارشناسان محیط زیست اگر این طرح با رویه فعلی اجرا شود دیگر اثری از رودخانه پرخروش کرج به عنوان یکی از چهار رودخانه حفاظت‌شده کشور نخواهد ماند و حیات از مسیر زیبای چالوس رخت خواهد بست.

در حال حاضر نیز از این رودخانه که باغ‌های کرج و شهریار را به عنوان نگین سبز غرب تهران آبیاری و رزق حاشیه‌نشینان خود را تأمین می‌کند بعد از منطقه بیلقان تنها آب‌باریکه‌ای باقی مانده است با این حال وزارت نیرو به جای احیای آن به نوعی قصد تعبیرکردن کابوس مرگ رودخانه کرج و دشت کرج و منطقه البرز جنوبی را دارد.

مخالف تصمیم وزارت نیرو هستیم

فردین حکیمی، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان البرز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به تبعات زیست محیطی اجرای پروژه انتقال آب سد امیرکبیر به تهران از طریق تونل اظهار کرد: وزارت نیرو سالانه در حدود ۶۴ میلیون مترمکعب حق‌آبه برای رودخانه کرج از محل مخزن سد امیرکبیر در نظر گرفته است که این امر برای حفظ زیست‌بوم منطقه کافی نیست.

وی با بیان اینکه برآورد حق‌آبه رودخانه کرج توسط سازمان محیط زیست حداقل سه برابر رقم فعلی است، تصریح کرد: ما مخالف تصمیم وزارت نیرو هستیم و این وزارتخانه باید حق‌آبه این رودخانه را به اندازه مورد نیاز و مورد تأیید سازمان محیط زیست تأمین کند.

حکیمی با بیان اینکه برای تعیین حق‌آبه مورد نیاز رودخانه کرج از پردیس کشاورزی دانشگاه تهران که در استان البرز واقع شده است، استفاده کردیم، خاطرنشان کرد: نظر سازمان محیط زیست بر اساس ارزیابی‌ها و مطالعات تخصصی است و بر این امر تأکید و پافشاری داریم.

وی ادامه داد: نباید فراموش کنیم که رودخانه کرج یکی از چهار رودخانه حفاظت‌شده کشور بوده و گونه‌های کمیاب و حمایت‌شده‌ای مانند ماهی قزل‌آلای خال‌قرمز را در خود نگاه داشته است، علاوه بر آن این رودخانه محل تأمین بخش اعظمی از آب شرب و کشاورزی منطقه است، پس نباید بدون ملاحظه اقدامی را در این باره انجام داد.

مدیرکل حفاظت محیط زیست استان البرز با بیان اینکه سازمان محیط زیست پیگیر تخصیص حق‌آبه مورد نیاز رودخانه کرج است، متذکر شد: باید با استفاده از ظرفیت‌های موجود به ویژه نمایندگان مجلس از نابودی این رودخانه جلوگیری شود، چراکه نابودی رودخانه کرج منجر به آسیب‌های زیست محیطی شدید و بروز چالش‌های مختلفی در منطقه خواهد شد.

خطر بیخ گوش باغ‌های حاشیه رودخانه کرج

مجید لیاقت، استاد دانشکده مهندسی و فناوری کشاورزی دانشگاه تهران نیز در گفت‌وگو با مهر اظهار کرد: بر اساس مطالعات و بررسی‌های به عمل آمده توسط این دانشکده حق‌آبه‌ای که وزارت نیرو برای رودخانه کرج در نظر گرفته، بسیار کم است و در صورت اجرایی‌شدن انتقال آب از طریق تونل قطعاً با چالش‌های زیست محیطی مواجه خواهیم شد.

وی با بیان اینکه تبعات اجرای این طرح توسط مسئولان به خوبی ارزیابی نشده است، تصریح کرد: وزارت نیرو قصد دارد تا آب سد امیرکبیر را که تاکنون از طریق رودخانه کرج و منطقه بیلقان به تهران انتقال داده می‌شد از طریق تونلی ۳۰ کیلومتری منتقل کند.

لیاقت ادامه داد: بهانه وزارت نیرو آلوده شدن آب توسط اصناف و ویلاهای حاشیه رودخانه کرج بود اما این طرح در واقع عامل خشک شدن مسیر ۳۰ کیلومتری سد امیرکبیر تا منطقه بیلقان خواهد شد.

وی بیان کرد: در این مسیر باغ‌های بسیاری وجود دارد، همچنین در این منطقه حیات وحش منحصر به فردی زندگی می‌کنند که با انتقال آب از طریق تونل به خطر می‌افتد و شاهد نابودی حجم عظیمی از محیط زیست خواهیم بود.

استاد دانشکده مهندسی و فناوری کشاورزی دانشگاه تهران متذکر شد: امیدواریم مسئولان با در نظر گرفتن عواقب اجرای این طرح سعی در اصلاح و اتخاذ روش‌های جایگزین بگیرند.

سفره‌های زیرزمینی دشت کرج بیش از ۱۰۰ متر کاهش می‌یابند

میثم ترکیان، کارشناس محیط زیست در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به بهانه‌تراشی وزارت نیرو برای انتقال آب سد امیرکبیر از طریق تونل اظهار کرد: توجیه این وزارتخانه برای اجرای این طرح، آلوده شدن آب رودخانه کرج به وسیله اصناف و واحدهای مسکونی حاشیه‌ای بود در حالی که با هزینه‌ای بسیار کمتر می‌توان سیستم فاضلاب را در منطقه تعبیه کرد و مانع خشک شدن این رود شد.

وی با بیان اینکه خشک شدن رودخانه کرج تنها به باغ‌های حاشیه آن ضربه نمی‌زند بلکه تبعات زیست محیطی بی‌شماری دارد، تصریح کرد: رودخانه کرج عامل تأمین سفره‌های زیرزمینی دشت کرج به شمار می‌رود و با اجرای طرح انتقال آب، در مدت زمانی نه چندان زیاد سفره‌های زیرزمینی بیش از ۱۰۰ متر کاهش خواهند یافت و منطقه البرز جنوبی و دشت کرج با خطر خشک‌سالی مواجه می‌شوند.

ترکیان با بیان اینکه فرونشست زمین، افزایش نیترات منابع زیرزمینی آب، نابودی حیات وحش و … از دیگر تبعات اجرای این طرح است، خاطرنشان کرد: رودخانه کرج زیستگاه ماهی قزل‌آلای خال‌قرمز به عنوان گونه‌ای حمایت‌شده است که این زیستگاه نیز در آستانه نابودی قرار گرفته است.

وی متذکر شد: از بین رفتن باغ‌های اطراف رودخانه کرج و همچنین باغ‌های ساوجبلاغ و شهریار که آب مورد نیاز آنها از این محل تأمین می‌شود در نهایت منجر به آن می‌شوند که ریه‌های هوای غرب تهران از بین بروند و به تبع آن در آینده با افزایش آلودگی مواجه خواهیم شد.

طرح انتقال آب از کرج با سیاست‌های کلی محیط‌زیست سازگار نیست

آیت‌الله سید محمدمهدی حسینی‌همدانی، نماینده ولی فقیه در البرز نیز در این باره اظهار کرد: در سال‌های قبل راجع به انتقال آب از استان البرز به تهران در خطبه و غیرخطبه نکات و تذکرات لازم را داده بودم، بنابراین مسئولان باید با جدیت بیشتری این امر دنبال می‌کردند امروز هم‌عرض می‌کنم اگر کار برای مردم و مصلحت مردم و آینده آنها انجام می‌شود باید همه جوانب آن کارشناسی و با دقت دیده شود و تخلف قانونی هم صورت نگیرد.

وی بیان کرد: امروز هم مردم و هم مسؤولان استانی نگرانی و سوالات جدی راجع به این پروژه دارند به علاوه که محیط‌زیست نیز آن را تأیید نمی‌کند و به نظرم اجرای این پروژه با بندهای ۵ (تغییرات نامساعد اقلیم، و الزام به رعایت استانداردها و شاخص‌های زیست‌محیطی در قوانین و مقررات) و ۶ (حفاظت، احیا، بهسازی و توسعه منابع طبیعی تجدیدپذیر مانند دریا، دریاچه، رودخانه، مخزن سدها، تالاب، آبخوان زیرزمینی، جنگل، خاک، مرتع و تنوع زیستی به‌ویژه حیات‌وحش) و اعمال محدودیت قانونمند در بهره‌برداری از این منابع متناسب با توان اکولوژیک (ظرفیت قابل‌تحمل و توان بازسازی آن‌ها بر اساس معیارها و شاخص‌های پایداری) و ۷ (مدیریت تغییرات اقلیم و مقابله با تهدیدات زیست‌محیطی نظیر بیابان‌زایی، گرد و غبار به‌ویژه ریزگردها، خشک‌سالی) سیاست‌های کلی محیط‌زیست سال ۹۴ که توسط رهبر معظم انقلاب ابلاغ شد، سازگار نیست.

حسینی‌همدانی متذکر شد: دیدید که مقام معظم رهبری در همین جلسه کرونا تأکید فرمودند که در این‌گونه امور هم باید اقناع افکار عمومی کرد و هم همراه سازی مردم را دنبال کرد، بنابراین باید نگرانی‌ها مردم درباره از بین رفتن رودخانه کرج را برطرف کنید.

حق‌آبه رودخانه کرج از سد امیرکبیر باید ۳ برابر شود

علیرضا عباسی، نماینده مردم کرج در مجلس در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: وزارت نیرو برای رودخانه کرج در حدود ۶۴ میلیون مترمکعب حق‌آبه در نظر گرفته است اما بر اساس نظر کارشناسان امر و همچنین اعلام پردیس کشاورزی دانشگاه تهران باید بیش از ۱۸۰ میلیون مترمکعب یعنی سه برابر باشد.

وی با بیان اینکه مطالعات ارزیابی زیست‌محیطی پروژه انتقال آب صورت نگرفته است، تصریح کرد: وزارت نیرو باوجوداینکه طرح مطالعاتی دقیقی درباره حق‌آبه رودخانه کرج وجود دارد اما اعتنایی به آن نکرده است و به روند غلط خود ادامه می‌دهد.

عباسی بیان کرد: بهانه وزارت نیرو مبنی بر اینکه آب رودخانه کرج در مسیر ۳۰ کیلومتری از سد امیرکبیر تا منطقه توسط فاضلاب روستاها و رستوران‌های حاشیه آن آلوده می‌شود، به‌راحتی با تعبیه سیستم فاضلاب قابل‌حل است و به این طریق هم آب باکیفیت برای شهروندان تأمین می‌شود و هم محیط‌زیست به خطر نمی‌افتد.

وی با بیان اینکه در این طرح تنها به تهران توجه شده و مناطق اطراف و پایین‌دست رودخانه کرج به فراموشی سپرده‌شده است، تصریح کرد: باید آب شرب موردنیاز مردم کرج از سد امیرکبیر تأمین شود، درحالی‌که با اجرای این طرح قطعاً در تأمین آب شرب با مشکل مواجه خواهیم شد و همچنین کیفیت آب کرج افت شدیدی خواهد کرد.

نماینده مردم کرج در مجلس متذکر شد: اجرای این پروژه در صورت عدم تخصیص میزان حق‌آبه واقعی استان البرز منجر به صدمات زیست‌محیطی زیادی خواهد شد که جبران‌ناپذیر است.

مسئولیت هرگونه پیامدهای زیست محیطی و اقتصادی برعهده مسئولان وزارت نیرو است

مهدی عسگری، دیگر نماینده کرج در مجلس نیز در تذکری به وزیر نیرو در خصوص طرح انتقال آب کرج به تهران آورده است: با طرح انتقال آب از رودخانه کرج به تصفیه‌خانه ششم تهران از طریق تونل تأسیس‌شده، ۷.۵ مترمکعب بر ثانیه از جریان پایه آب رودخانه کرج حذف می‌گردد، لذا سوالات و ابهامات جدی برای مردم فهیم استان البرز ایجادشده که نیاز به پاسخ‌گویی دارد.

وی ادامه داد: آیا کاهش کیفیت آب شرب تهران و افت تراز آب زیرزمینی و نشست زمین فقط مختص تهران است و استان البرز دچار مشکل نمی‌گردد؟! همان‌طور که مطلع هستید در وضعیت فعلی استان البرز افت تراز آب زیرزمینی سالیانه یک متر و نشست زمین در دشت‌های جنوبی سالیانه ۳۰ سانتی‌متر است.

عسگری افزود: همان‌طور که می‌دانید منابع آب استان البرز ۷۸ درصد از منابع زیرزمینی و ۲۲ درصد از آب‌های سطحی تأمین می‌شود. درصورتی‌که این درصد برای تهران ۵۰ به ۵۰ است. جناب آقای وزیر تا کی قرار است با این تعریف از توسعه، به‌صورت نامتوازن منابع شهرها و استان‌ها از بین برود؟!

این نماینده مجلس یادآور شد: با حذف بخشی از دبی جریان رودخانه کرج، نسبت پساب وارده افزایش‌یافته و تأمین آب کرج که در یک کیلومتری پایین‌دست بیلقان در حال انجام است با خطر جدی آلودگی آب شرب روبرو می‌شود که این انتقال گویی بدون توجه به اثرات کیفی بر روی رودخانه کرج در حال انجام است.

عسگری گفت: بر اساس مطالعات انجام‌شده دانشگاه تهران، حق‌آبه زیست‌محیطی رودخانه کرج برای حفظ حیات رودخانه و گونه‌های زیستی و همچنین تغذیه سفره‌های زیرزمینی حداقل ۱۸۳ میلیون مترمکعب در سال است. به‌صورت واضح بفرمائید وضعیت بعد انتقال چگونه است و این حق‌آبه چگونه تأمین می‌شود؟! و علت این اختلاف در تعیین حق‌آبه زیست‌محیطی با مصوبه هیئت‌وزیران که عدد ۶۳ میلیون مترمکعب است چیست؟!

مردم کرج به دنبال تضمین قطعی حیات رودخانه و زیست‌بوم منطقه هستند و مسئولیت هرگونه تبعات بعدی ازجمله پیامدهای زیست‌محیطی، اقتصادی، اجتماعی، تأمین آب شرب و فرونشست زمین بر عهده مسئولان ذی‌ربط خواهد بود.

زارعت و کشاورزی پایین‌دست رودخانه کرج در آستانه نابودی

حسین محمدی، رئیس کمیسیون محیط‌زیست شورای شهر کرج و مدیرکل سابق حفاظت محیط‌زیست استان البرز نیز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر اظهار کرد: با اجرای طرح انتقال آب سد امیرکبیر توسط تونل عملاً شاهد خشک شدن رودخانه کرج خواهیم بود و محیط‌زیست این منطقه نیز نابود می‌شود.

وی با بیان اینکه سد امیرکبیر و رودخانه کرج علاوه بر تأمین آب شرب منطقه عامل توازن سفره‌های زیرزمینی آب هستند، تصریح کرد: با اجرای این طرح به دلیل کاهش سفره‌های زیرزمینی شاهد فرونشست‌های بیشتر زمین در دشت کرج ازجمله شهریار و کرج خواهیم بود.

محمدی با بیان اینکه کشاورزی و باغداری منطقه نیازمند حق‌آبه رودخانه کرج است، خاطرنشان کرد: تونل انتقال آب موجب خواهد شد تا زارعت و باغداری در مناطق پایین‌دست از بین برود که تبعات اقتصادی زیادی خواهد داشت.

وی با بیان اینکه تغییر کاربری مزارع و باغ‌ها نیز از دیگر تبعات اجرای این طرح است، گفت: محیط‌زیست حاشیه رودخانه کرج در حال حاضر نیز با مشکل مواجه بوده و با خشک شدن این رودخانه که یکی از تبعات اجرای طرح انتقال آب سد امیرکبیر به تهران است، این مشکلات وخیم‌تر خواهند شد.

رئیس کمیسیون محیط‌زیست شورای شهر کرج متذکر شد: امیدواریم مسئولان با درک شرایط حاصل از اجرای این طرح، حق‌آبه موردنیاز رودخانه کرج را تأمین کنند.