چرا هیچ چیز در غرب «مقدس» نیست؟/ لزوم واکنش خلاقانه به یک هتاکی

محمد دلاوری مجری باسابقه و کارشناس رسانه در گفتگو با خبرنگار مهر درباره اقدام توهین‌آمیز نشریه فرانسوی «شارلی ابدو» علیه پیامبر اسلام (ع) ضمن اشاره به نگاه غرب نسبت به ارزش‌ها و اعتقادات تأکید کرد: اگر کسی به تاریخچه و نظام فرهنگی اروپا نگاه کند، متوجه می‌شود که این‌ها چگونه امر مقدس را طی سال‌ها از بین برده‌اند و همه امور را تبدیل به اموری عرفی و قراردادی کرده‌اند. این فرهنگ اروپایی حالا اعتقاد دارد که این امور عرفی و قراردادی باید مرزهایش بازتر شود و نمی‌خواهد به هیچ چیز رحم کند. از نظر این فرهنگ هر آنچه که امر مقدس است می‌تواند موضوع وهن، شوخی و حتی تمسخر قرار بگیرد.

در فرهنگ غرب هیچ مفهوم مقدسی وجود ندارد

دلاوری با تشریح رویکرد فرهنگ غرب نسبت به ارزش‌ها تأکید کرد: فرهنگ اروپایی زاییده دوره‌ای طولانی از فلسفه عرفی‌سازی مفاهیم مقدس است و به واسطه قراردادی کردن همه امور، دعوی‌اش این است که هیچ مفهوم مقدسی در عالم وجود ندارد و هر آنچه را که وجود دارد، می‌توان به تمسخر و هجو گرفت و اصراری جدی هم بر این رویکرد دارد.

در فرهنگی که در غرب ساخته شده است، هیچ‌یک از موضوعات مورد احترام بشر، مصونیت ندارند و همه این موضوعات می‌تواند مورد تمسخر و طنز قرار گیرد چراکه اصلاً دعوی فرهنگ غرب این است که اصولاً انسان تصمیم گیرنده اصلی روی زمین است وی افزود: در فرهنگی که در غرب ساخته شده است، هیچ‌یک از موضوعات مورد احترام بشر، مصونیت ندارند و همه این موضوعات می‌تواند مورد تمسخر و طنز قرار گیرد چراکه اصلاً دعوی فرهنگ غرب این است که اصولاً انسان تصمیم‌گیرنده اصلی روی زمین است. در این نگاه اتصال به مفاهیم معنوی و آسمانی هیچ پایه و اساسی در نظامات اجتماعی ندارد. افراد می‌توانند به صورت شخصی و فردی این معنویت را پیگیری کنند اما نباید در نظام اجتماعی امر مقدس را تسری بدهند.

نگرانی برخی اروپایی‌ها از گسترش اسلام

وی در ادامه تحلیل خود از ریشه هتاکی‌های اخیر گفت: این قبیل اتفاقات یک دلیل اجتماعی هم دارد و آن اینکه در یکی دو دهه اخیر اسلام گرایی در اروپا به شدت افزایش پیدا کرده و این جریان، غرب را نگران کرده است. خاطرم هست زمانی یکی از اروپایی‌ها می‌گفت باید زبان عربی را یاد بگیرم و این را به طعنه هم می‌گفت و نگرانی جدی داشت. برخی اروپایی‌ها اصلاً مایل نیستند جریان اسلام توسعه پیدا کند و به یک ایدئولوژی قدرتمند تبدیل شود، حتی در برخی موارد که مسلمانان با اجبار برخی قوانین اجتماعی را به نفع خود تغییر داده‌اند واکنش‌های منفی از طرف این افراد شکل گرفت. به طور مثال در فرانسه وقتی در یکی از استخرها زن و مرد را از یکدیگر جدا کردند، این اقدام با واکنش‌های منفی زیادی مواجه شد.

این فعال رسانه‌ای که برای تولید مستند و گزارش‌های خبری سفرهای زیادی به کشورهای اروپایی داشته است، بیان کرد: من نگرانی جدی از این رفتارها ندارم، چون به‌نظرم گذراست و این میزان که ضریب پیدا کرده، نتیجه واکنش‌های رسانه‌ای سیاسی طیفی از مسلمانان بوده است و شاید اگر اتفاقاتی از این دست در زمان‌های پیش رخ می‌داد، با واکنش‌هایی اینچنین مواجه نمی‌شد و در نتیجه دیده هم نمی‌شد. پیش از این، اتفاقات مشابه در رسانه‌های غربی رخ داده بود، اما این یکی است که خیلی برجسته شده است.

واکنش‌ها در برابر چنین جریان‌هایی می‌تواند خیلی خلاقانه‌تر از اعتراض و تجمع باشد. جامعه اروپایی این ظرفیت را دارد که برایش پرفورمنس های مدرن طراحی شود و از طریق مدیوم‌های مختلف برایشان تبیین کنیم که پیامبر رحمت، چه کسی بود و در دوره خودش چقدر از سایر افراد و زمانه‌اش جلوتر بود دلاوری در ادامه با اشاره به ماجرای کاریکاتورهای توهین‌آمیز عنوان کرد: یک نکته که باید به آن توجه کرد این است که «بزرگ شدن» هر ماجرایی را نباید نتیجه «بزرگ بودن» اصل ماجرا بدانیم. جریانی که دست به این کار زده، حتی در اروپا هم جریان بزرگ و قدرتمند و پر اقبالی نیست. تصور من این است که اگر از گروه بزرگی از اروپایی‌ها بپرسیم که آیا توهین به مقدسات ادیان دیگر را شایسته می‌دانند یا خیر؟ احتمال می‌دهم که جواب اغلبشان منفی باشد.

مسلمانان و پیامبر اسلام (ص) در اروپا احترام دارند

وی اضافه کرد: مسلمانان و پیامبر اسلام (ص) در اروپا احترام دارند و حتی جریان‌های اسلامی از میان خود اروپایی‌ها هم عضوگیری می‌کنند. اروپایی‌های بسیاری در طول سال‌ها نسبت به اسلام علاقمند شده و تغییر دین داده‌اند. اروپایی‌هایی هم هستند که از اسلام و تعالیم اسلامی کاملاً با احترام یاد می‌کنند.

این مجری و گزارشگر درباره اینکه چگونه باید این جریان‌ها را تحلیل کرد و به آن‌ها واکنش نشان داد، اظهار کرد: واکنش‌ها در برابر چنین جریان‌هایی می‌تواند خیلی خلاقانه‌تر از اعتراض و تجمع باشد. جامعه اروپایی این ظرفیت را دارد که برایش پرفورمنس های مدرن طراحی شود و از طریق مدیوم‌های مختلف برایشان تبیین کنیم که پیامبر رحمت، چه کسی بود و در دوره خودش چقدر از سایر افراد و زمانه‌اش جلوتر بود.

وی اضافه کرد: در مدیوم‌های مختلفی باید طراحی کنیم و نشان دهیم که پیامبر اسلام (ص) چه تغییرات مهمی را رقم زده و چه اقداماتی را انجام داده‌اند و این‌ها حرف‌هایی است که باید بیان کرد. واکنش‌های خلاقانه و ایجابی بیشتر در این میدان اولویت دارد. کارهایی که باید در قالب آموزش، فیلم و محصولات فرهنگی فرهیخته، تصویر درست از پیامبر مهربانی (ص) را نمایش دهد. من با اروپاییان حشر و نشر داشته‌ام و احساس می‌کنم که زمینه پذیرش این قبیل محصولات را دارند و گروه بالایی از آن‌ها عمیقاً به اصول و ارزش‌های اسلام احترام می‌گذارد.