گردشگری «منزلاب» را از روستای حاشیه‌ای به روستای هدف تبدیل کرد

خبرگزاری مهر _گروه جامعه؛ در روزگار گذشته تجار و بازرگانان هر کجا بین راه اقامت می‌کردند، اصطلاح منزل کردن را به کار می‌بردند، در ۱۳ کیلومتری زاهدان جایی که به آن سیستان راه هم می‌گفتند، زمانی افرادی اطراق کردند که یکی از آنها پی برد در زیر زمین یک قنات پر آب وجود دارد داستان‌ها حاکی از آن است آن چهل نفر از همان موقع اینجا منزل کرده و زمین‌ها را بین خودشان تقسیم کردند. از همان زمان هم اینجا را به نام منزل آب یا منزلاب نامیدند.

در پی خشکسالی‌های پیاپی در استان سیستان و بلوچستان، این قنات‌ها هم خشکید، زمین‌های کشاورزی دیگر بار ندادند و مردم روز به روز بیکارتر شدند. عده‌ای به شهر زاهدان و شهرهای دیگر برای کارگری می‌رفتند. روستا کم کم از اهالی خالی می‌شد.

فضای داخل روستا

این روند ادامه داشت تا اینکه یک ابتکار و یا ورود به یک صنعت، روستا را زیر و رو کرد. صنعت گردشگری همان راهکار بود. رحمت شه‌بخش ۴۵ ساله از ۱۹ سال پیش تا کنون دهیار منزلاب است. او در حوزه گردشگری تحصیل کرده و سفرهای داخلی و خارجی زیادی رفته، دنیا دیده و متوجه شده که چطور گردشگری می‌تواند مهاجرت معکوس در روستاها را به ارمغان بیاورد او مردم روستا را که اغلب فامیلش بودند، تشویق کرد بتوانند میزبان گردشگران با فرهنگ‌های مختلف باشند.

رحمت شه‌بخش می‌گوید: تا سال ۹۱ مردم از روستا مهاجرت می‌کردند چون امکاناتی نداشتیم و خشکسالی ۱۷ ساله را نیز پشت سر گذاشته بودیم ولی هنوز آب و هوای خنک این روستا نسبت به زاهدان در ذهن مردم مانده بود. آنها به یاد داشتند که در گذشته زیر سایه درختان می‌نشستند. به همین دلیل وقتی امکاناتی در روستا ایجاد کردیم از آن استقبال کردند.

تکمیل راه با کمک بنیاد برکت

او می‌گوید: بنیاد برکت بر خلاف ارگان‌های دیگر از مردم پرسید چه کاری می‌خواهید انجام دهید، به کمک مردم آمد به برخی وام داد و یا کمک شأن کرد شغلی ایجاد کنند ولی ارگان‌های دیگر خودشان بدون توجه به درخواست مردم طرح می‌دادند. این تفاوت کار بنیاد برکت بود. در واقع بنیاد برکت از یکی دو سال پیش تکمیل کننده راه روستا شد.

شه بخش می‌گوید: مردم اوایل از فرهنگشان می‌ترسیدند اما بعداً دیدند که اتفاقاً فرهنگ قدیمی خودشان را به کمک صنعت گردشگری می‌توانند احیا کنند. وقتی گردشگر به روستا می‌آید تبادل فرهنگ صورت می‌گیرد معمولاً مردم اینجا فرهنگ خوب گردشگران را می‌گیرند آنها اگر غذایی فراموش شده باشد سعی می‌کنند احیا کنند صنعت گردشگری کمک کرده تا ما با فرهنگ خودمان بیشتر آشنا شویم.

شه‌بخش نام فامیل خیلی از افراد روستای منزلاب است آنها ابتدا یک چایخانه یا سفره خانه تأسیس کردند اما رفته رفته تقاضای گردشگران برای اقامت در این روستا زیادتر شده تا اینکه خانه‌های خود را به محل اقامت برای گردشگران تبدیل کردند و الان هم چند سالی است که رستوران روستا را برای ارائه غذاهای محلی ایجاد کرده‌اند. حالا مردم شهر زاهدان برای اینکه آخر هفته یا تعطیلات خود را در یک منطقه خوش آب و هوا بگذرانند، به این روستا می آیند.

دیگچه غذای سنتی استان سیستان و بلوچستان

در رستوران غذای محلی خودشان را می‌خورند و در فضای روستایی اقامت می‌کنند، به پیاده روی در جاده سلامتی که در کوه ایجاد شده می‌روند و از هوای خنک روستا استفاده می‌کنند. روستایی که حدود ده سال پیش جوانانش برای کارگری به شهرهای اطراف می‌رفتند حالا همه شأن مشغول به کار شده‌اند یا در رستوران و یا در اقامتگاه‌های بوم گردی. از زمین‌های کشاورزی و دامداری اینجا برای تهیه مواد غذایی رستوران هم استفاده می‌شود. این روستا دیگر بیکار ندارد و با همین عنوان هم شهرت پیدا کرده است.

گرانبهاترین لباس دست دوز زنانه

زنان هم در روستا صنایع دستی تولید می‌کنند، زنان بلوچ معمولاً هنرمند هستند، هر کدامشان لباس تن شأن را سوزن دوزی کرده‌اند. سوزن دوزی آنها روی پارچه‌ای حتی اگر ارزان باشد، به یکی از گران‌بهاترین پارچه‌ها تبدیل می‌کند. پارچه‌های سوزن دوزی شده بسته به نوع پارچه و طرح پر کار یا کم کار نرخ متفاوتی دارد از یک و نیم میلیون تومان به بالا. آنها معمولاً پارچه‌های سوزن دوزی شده را برای لباس و یا شال و چادر استفاده می‌کنند. می‌توان گفت زنان استان سیستان و بلوچستان گران‌بهاترین لباس‌ها را به تن دارند که همگی کار دست خودشان است.

بهناز قنبرزهی یکی از دختران هنرمند و سوزن دوز این روستاست که در کارگاهی کار می‌کند و هنر دستش به خارج از استان می‌رود. او می‌گوید هر طرحی را که مشتری سفارش دهد می‌تواند بدوزد. او حتی این روزها سوزن دوزی روی شلوار لی را هم امتحان کرده که استقبال زیادی از آن شده است. بهناز و دختران دیگر روستا زمانی بیشتر مشتری دارند که مسافر هم به روستا بیشتر بیاید. با این وجود وقتی در کارگاه کار می‌کنند، همیشه سفارش از سوی کارگاه دارند. بهناز و زنان و دختران دیگر روستا تا وقتی در خانه کار می‌کنند کسی نمی‌شناسد و نمی‌داند که چه هنری دارند آنها باید به کارگاه بروند تا بتوانند محلی برای عرضه هنر دستشان داشته باشند. اما سودی که در نهایت از هنرشان به دست می‌آورند مسلماً بیشتر به کارگاه می‌رود تا جیب خودشان.

بهناز و زنان روستا زمانی متوجه شدند که می‌توانند هنر دستشان را ارتقا داده و آن را به نمایش بگذارند که مسافران تقاضای پارچه‌های سوزن دوزی شده کردند و حتی سفارش کیف و اقلام دیگر که رد هنر سوزن دوزی داشته باشد، را دادند.

سیاه چادرهای اقامتی

این زنان به مردان در تهیه غذای مسافران در بوم گردی‌ها و تهیه مواد خوراکی و سوغات نیز کمک می‌کنند. اکنون ۶ واحد بوم گردی در روستا وجود دارد و سه واحد هم در دست اجراست. البته اگر مشکلی که اهالی روستا برای ساخت و ساز با بنیاد مسکن دارند، حل شود. بنیاد مسکن به روستاییان گفته برای انجام هر ساخت و سازی باید سند داشته باشند و برای تهیه این سند هم باید بابت زمینی که دارند متری ۵۵۰ هزار تومان به بنیاد پول بپردازند وگرنه اجازه ساخت و ساز جدید نخواهند داشت. این موضوع و گرانی نرخی که کارشناسان دادگستری برای زمین‌های مردم روستا تعیین کرده‌اند توسط استانداری در حال بررسی است. اما با آنچه که از قبل در این روستا ایجاد شده، هنوز هم گردشگری رونق دارد.

گردشگری غذایی نیمه کاره رها شد

یکی از اهالی روستا قصد دارد تا آشپزخانه‌ای در روستا ایجاد کند که در کنار اقامت گردشگران، به آنها یاد دهد چطور می‌توان غذای بلوچی پخت. در واقع راه اندازی تور گردشگری غذا را در ذهن دارد. اما فضایی که برای این کار اختصاص داده نیمه کاره رها شده است. هر چند که الان هم به دلیل کرونا مسافران این روستا هم کمتر شده است. ولی بوم گردی‌ها اخر هفته مهمان دارند.

روستای منزلاب در مسیر زاهدان به چابهار قرار دارد و مسیرش نیز پرتردد است اما وسیله نقلیه عمومی برای رفتن به آن وجود ندارد بنابراین افرادی که می‌خواهند از زاهدان به اینجا بروند باید یا ماشین دربست کنند و یا با خودروی شخصی بروند.

برای زیباتر شدن نمای روستا به جای اینکه هر کسی با بلوک‌های سیمانی خانه‌اش را بسازد، یک نما برای تمام روستا در نظر گرفته شده چه جدار بیرونی روستا و چه بوم گردی‌های آن. خیابان اصلی روستا سنگ فرش شد، خانه‌های بوم گردی با نمای خشت و گلی و تزئینات معماری و بادگیر ساخته شدند. در همه بوم گردی‌ها، سوزن دوزی زنان همین روستا زینت بخش شد. آنها که فضای بیشتری داشتند، سیاه چادر هم به بوم گردی‌هایشان اضافه کردند به سبک عشایر نشینی اهالی روستا. جلیل شه بخش یکی از این بوم گردی‌ها را دارد که ترکیب خانه و چادر است. او در اقامتگاه خود تا ۴۰ نفر را نیز می‌تواند پذیرایی کند و بسته به اینکه چند نفر باشند و چه امکاناتی بخواهند نرخی را برای آنها تعیین می‌کند.

نماد زن و مرد بلوچ ساخته شده توسط یکی از هنرمندان روستا

حالا رونق گردشگری این روستا به گوش خیلی از افراد رسیده و حتی علی اصغر مونسان وزیر میراث فرهنگی سال گذشته در روز جهانی گردشگری به این روستا رفته است. منزلاب در واقع الگویی برای روستاهای اطراف نیز شده تا آنها هم بتوانند با صنعت گردشگری رونقی به محل زندگی شأن بدهند.