پیامد فرهنگی کرونا در روسیه و راهکارهای جلوگیری از افسردگی جمعی

خبرگزاری مهر _ گروه فرهنگ و اندیشه: رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در روسیه، به‌تازگی گزارشی درباره وضعیت فرهنگی ناشی از شیوع کرونا در روسیه تهیه کرده که آن را برای انتشار در اختیار خبرگزاری مهر قرار داده است.

مشروح متن این‌گزارش در ادامه می‌آید:

در اوایل سال ۲۰۲۰ میلادی گفتمان عمومی دنیا شکل تازه‌ای به خود گرفت. ویروس کووید ۱۹ به عنوان یکی از خطرناک‌ترین عوامل تهدیدکننده حیات بشر شناسایی شد و به‌سرعت به تمام دنیا راه یافت. این ویروس نه تنها سلامت فیزیکی جامعه بشری را تهدید کرد بلکه تمام جنبه‌های مادی و معنوی زندگی انسان‌ها را تحت الشعاع خود قرار داد.

همه‌گیری کرونا سبک نوینی از زندگی، فاصله‌گذاری‌های اجتماعی، پوشش خاص و فرهنگ مصرفی جدیدی را القا کرد. بحران جهانی ایجاد شده توسط ویروس کرونا باعث تغییرات در حوزه‌های اقتصادی و اجتماعی شد و روال روزمره زندگی بشر در کره خاکی را دستخوش تغییرات بنیادی کرد. همه‌گیری کرونا ضربه سنگینی به حوزه‌های فرهنگ و هنر در سراسر جهان از جمله در کشور روسیه وارد کرد. در این پژوهش تأثیر کرونا در آداب و رسوم، سبک زندگی، سیاست‌ها و ساختارهای فرهنگی در کشور روسیه را از جنبه‌های مختلف مورد بررسی قرار می‌دهیم.

تأثیر کرونا بر حوزه فرهنگ و هنر؛ راهکار روسیه در مواجهه با این تأثیرات

در روسیه، مانند سایر نقاط جهان متأثر از کرونا فعالیت‌های فرهنگی به طور قابل توجهی کاهش یافته است.

۱. تئاترها، موزه‌ها و کتابخانه‌ها درهای خود را به روی مراجعان و بازدیدکنندگان بستند.

۲. نمایشگاه‌ها و جشنواره‌های مختلف، کنفرانس‌ها و نشست‌های هم اندیشی با مضامین فرهنگی تقریباً به طور کامل لغو یا به زمان دیگری موکول شد. به طور معمول در چارچوب چنین رویدادهایی، تبادلات اجتماعی و فرهنگی گسترده‌ای صورت می‌گیرد و با لغو این رویدادها این تبادلات رخ نمی‌دهد.

۳. کاهش چشمگیر درآمدهای آن دسته از مؤسسات فرهنگی که به میزان قابل توجهی بوسیله حضور بازدیدکنندگان درآمد کسب می‌کردند. به عنوان مثال، میخائیل باریسویچ پیتروفسکی، رئیس موزه دولتی آرمیتاژ، ضرر و زیان حاصل از قرنطینه را معادل با نصف بودجه سالانه این موزه تخمین زده است. خسارت بالشوی تئاتر مسکو (تئاتر بزرگ)، به نقل از رئیس آن، نه میلیون روبل برای تعطیلی هر روز کاری در زمان قرنطینه اعلام شده است.

در دوران کرونا بقا و حفظ درآمد شرکت‌ها به این بستگی دارد که آنها چگونه می‌توانند فعالیت‌های خود را به روش آنلاین تبدیل کنند. تمایل به ادامه کار، کاتالیزوری برای تغییرات سازمانی و فنی می‌شود. ابزارهای نوین فناوری، از جمله ارائه خدمات مختلف الکترونیکی و برنامه‌های آنلاین، راه حل‌هایی در این زمینه هستند. مدیر موزه دولتی ارمیتاژ در مصاحبه اخیر خود اشاره می‌کند که در طول دوران قرنطینه، پیوندهای بین واقعیت مجازی و واقعیت عینی پیچیده‌تر می‌شود. او در حال حاضر بر شفاف‌سازی رابطه بین این پیوندها کار می‌کند.

در دوران قرنطینه و در تلاش برای سازگاری با شرایط جدید، محصولات آنلاین فرهنگی و سرگرمی جدید برای مصرف از طریق اینترنت راه اندازی شد. فرهنگ مجازی از حیث راحتی و هزینه‌بری، برای کاربران دارای مزایای متعددی است. در مدت زمان نسبتاً کوتاهی، انتشار سریع ویروس کرونا در سراسر جهان پایه‌های جوامع مدرن را به شدت متزلزل کرد. به طور خاص، تأثیر این همه‌گیری بر اقتصاد جهان بسیار چشمگیر به نظر می‌رسد. عملکرد پایدار زنجیره‌های تأمین در صنعت مختل شد، تولیدات در بسیاری از صنایع کاهش یافت و خسارات زیادی به تجارت لجستیک از جمله حمل و نقل وارد شد. حمل و نقل مسافران بین المللی عملاً متوقف شده، مرزهای کشورها در عمل بسته و سفرهای بدون ویزا نیز لغو شد. فعالیت‌های گسترده بخش‌های دولتی و خصوصی روسیه، جای خود را به از هم گسیختگی، قرنطینه و حفظ فاصله اجتماعی داد. کلاس‌های تمام وقت در مؤسسات آموزشی به حالت تعلیق درآمد. پارک‌ها، فضاهای پیاده‌روی و امکانات ورزشی تعطیل شد و سرانجام، مهلک‌ترین ضربه به اجزای بخش‌های خدماتی و اوقات فراغت مردم وارد شد، یعنی: گردشگری، خرده‌فروشی، صنایع غذایی، سرگرمی، فعالیت‌های نمایشگاهی و به طور کلی صنایع فرهنگی متوقف شدند.

امروزه، تعداد زیادی از محققان و پزشکان معتقدند که بحران جهانی ایجاد شده توسط ویروس کرونا، در آینده به یک کاتالیزور قدرتمند برای تغییرات بیشتر در حوزه‌های اقتصادی و اجتماعی تبدیل خواهد شد. کاملاً روشن است که بازگشت کامل به زندگی گذشته تقریباً غیرممکن است. عوارض مستقیم و جانبی همه‌گیری به طور فزاینده‌ای آشکار می‌شود. گفته می‌شود که زمانی خواهد رسید که، خطرات عواقب اپیدمی (انزوای اجتماعی، ورشکستگی، از دست دادن شغل) بالاتر از خود بیماری خواهد بود. بسیاری از کارشناسان روسیه در مورد فروپاشی «جامعه مصرف‌گرا» و بحران «اقتصاد تجربه‌گرا» ی مدرن صحبت می‌کنند. این اپیدمی به طور جدی عادات مصرف کننده‌ها را تغییر می‌دهد، زیرا با قرارگیری در انزوا و قرنطینه، مردم خرید بسیاری از کالاهای غیر ضروری را متوقف می‌کنند. یکی دیگر از بارزترین پیامدهای ویروس کرونا در جامعه روسیه، پدیده‌هایی همچون افزایش اتوماسیون امور تجاری، کاهش سهم وجه نقد در گردش پول و افزایش تعاملات از راه دور است. انتقال کارمندان اداری به کارهای خانگی، جابجایی رو به رشد مردم از شهرها به حومه شهرها و همچنین بی‌فایده بودن مراکز آموزش عالی متداول به دلیل توسعه آموزش آنلاین از پیامدهای دیگر کرونا ویروس است. رئیس دانشکده عالی اقتصاد، یاراسلاو ایوانویچ کوزمینوف، نظرات مشابهی در همین مورد دارد: جابجایی قریب الوقوع تجارت سنتی به فروش آنلاین، کاهش فضای اداری و تعداد کارمندان آن، تغییر در رویه‌های گذشته مانند هفته‌ها و یا روزهای کاری، ادغام دانشگاه‌ها و…

مؤسسات فرهنگی همچون موزه‌ها، تئاترها، گالری‌های هنری، کتابخانه‌ها و… مهمترین ابزار تولیدات فرهنگی هستند. در اینجا، باید به روش‌های انتقال ارزش‌ها و هنجارهای فرهنگی از نسلی به نسل دیگر می‌تواند متفاوت باشد: سخنرانی‌ها و سمینارها، میزگردها و نمایشگاه‌ها، بازسازی حوادث تاریخی، صنایع دستی محلی، جشنواره‌های قومی، گردشگری فرهنگی و… با این حال، امروز همه این روش‌ها تحت قرنطینه قرار گرفته‌اند و بنابراین اجرای آنها با فرم سنتی (تمام وقت) تقریباً غیرممکن است.

کرونا و فرصت برای نهادهای مدنی در توسعه مبادلات فرهنگی

مراکز فرهنگی روسیه تلاش می‌کنند تا با سازماندهی رویدادهای از راه دور، فرصت‌های جدیدی را که فناوری‌های مدرن اطلاعات و ارتباطات فراهم می‌کنند، محقق کنند. در نتیجه، شهروندان ایزوله شده بدون خروج از منزل می‌توانند به سخنرانی‌ها گوش دهند، با آثار هنرمندان آشنا شوند و در مباحث فرهنگی مشارکت کنند. همچنین، تورهای مجازی به مردم ارائه می‌شود، برنامه‌ها بصورت آنلاین پخش می‌شود، اجراهای بی‌نظیر تئاترهای مشهور از تلویزیون نشان داده می‌شود. این روند از اهمیت عمومی زیادی برخوردار است، زیرا در شرایط محدودیت و قرنطینه موجود، آرامش مردم، جلوگیری از افتادن آنها به دام افسردگی و کاهش احتمالی مسئولیت‌پذیری اجتماعی افراد بسیار مهم است.

اگر محصولات فرهنگی مجازی اینترنتی را که از طریق وسایل فنی (رایانه، لپ تاپ، تبلت، تلفن‌های هوشمند و…) ارائه می‌شوند، توصیف کنیم و آنها را با محصولات سنتی مقایسه کنیم، از مزایای اصلی که کاربران از آن برخوردارند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد. اولاً، کاربر آزادی عمل بیشتری دارد، این بدان معناست که به طور قابل توجهی فرصت‌ها برای انتخاب برنامه مورد علاقه افزایش خواهد یافت. به عنوان مثال، اگر شخصی که از سایت مربوطه بازدید کرده، مورد جالبی را پیدا نکند، پس از آن می‌تواند به راحتی به یک قسمت دیگر برود یا برنامه را به کلی ترک کند و بلافاصله به فعالیت دیگری بپردازد. واضح است که در یک موزه واقعی (تئاتر، گالری، پارک و …) این کار انجام نمی‌شود. ثانیاً فرهنگ مجازی با هزینه‌های قابل توجه کمتری برای مصرف کننده ارائه می‌شود: هم هزینه‌های مستقیم (قیمت بلیط ورودی، بلیط فصلی و…) و هم هزینه‌های جانبی (مسافرت، اقامت، وعده‌های غذایی و…) ثالثاً، محصولات مجازی مدرن به میزان بیشتری به مردم امکان می‌دهند تا در اپیزودهای کوتاه و با فرمت گیم (game)، محتوا تولید کنند، که با تفکر جوانان امروزی مطابقت دارد.

تجربه‌های فرهنگی و هنری روسیه در مواجهه با کرونا ویروس

بدیهی است که در جهان پساکرونا توسعه سریع تعاملات مجازی در همه حوزه‌های زندگی عمومی، با احتساب مسائل فرهنگی، ادامه خواهد یافت. به نظر کارشناسان روس، برای آموزش نسل جوان، حفظ شاخصه‌های فرهنگی پایدار در جامعه روسیه مهم است و هیچ چیز نمی‌تواند جایگزین تجربه فیزیکی با میراث فرهنگی، تاریخی و نمایندگان حوزه فرهنگ شود. در دنیای واقعی یک محیط اجتماعی خاص همیشه در اطراف هر فرد شکل می‌گیرد و مانند هاله‌ای او را احاطه می‌کند که این هاله خاص از طریق شبکه‌های مجازی منتقل نمی‌شود. در استفاده از فناوری‌های از راه دورآموزشی باید توجه شود که دانش آموز یک شخص است و شما باید با او تمرین کنید، یعنی توجه کنید، گوش دهید، اصلاح کنید، پشتیبانی کنید و تجربیاتتان را او به اشتراک بگذارید. اما برای این موضوع، فرآیندهای آموزشی باید ماهیتی غیرمستقیم داشته باشد، یعنی در جامعه توسعه و گسترش یابد. بنابراین، هیچ میزان تعامل از راه دور، حتی با ارائه بالاترین کیفیت و تورهای ویدئویی پیشرفته تأثیرات کاملی از حضور و مشارکت در اشخاص ایجاد نمی‌کند.

به نظر ولادیمیر گئورگویچ اورین مدیر تئاتر بزرگ (بالشوی تئاتر)، پخش آنلاین جایگزین حضور تماشاگران در سالن تئاتر و دیدن اجرای زنده برنامه‌ها نخواهد شد. بهترین فناوری‌های مدرن انتقال صدا قادر به انتقال تمام صدای‌های زیر و بم سازهای واقعی ارکستر سمفونیک نخواهد بود. در موزه تانک‌ها در منطقه کوبینکا، هیچ پخش تلویزیونی و اینترنتی، قادر به انتقال ابعاد واقعی تجهیزات زرهی و قابلیت‌های آنها نخواهد بود. فرهنگ مجازی باید انگیزه‌ای برای پیوستن افراد به دنیای فرهنگ سنتی باشد. در همین حال، احتمالاً پیامدهای انسان‌شناسی قرنطینه به حدی خواهد بود که مصرف آنلاین محصولات فرهنگی برای بسیاری از افراد امری عادی تلقی خواهد شد.

وضعیتی که به دلیل گسترش بیماری کرونا ایجاد شده است، عواقب اجتناب ناپذیری را در پی دارد و به یک تسهیل کننده برای تحولات بیشتر حوزه‌های فرهنگی تبدیل خواهد شد. بدیهی است که مردم به طور فزاینده‌ای به تعاملات و فرآیندهای آنلاین روی خواهند آورد و با سهولت و امنیت بیشتری در شرایط قرنطینه و انزوا به دنبال ملزومات خود خواهند بود. قاعدتاً، درآمدهای حاصل از اینگونه محصولات از کل درآمد مؤسسات فرهنگی به طور پیوسته بیشتر خواهد بود. در همین حال، با ترویج توسعه ابزارهای پیشرفته برای مصرف از راه دور محصولات فرهنگی، باید تعادل معقولی بین آنها و حمایت از اشکال سنتی (و نهادها) حوزه بشردوستانه به منظور اطمینان از تولیدات فرهنگی در فدراسیون روسیه جست‌وجو شود.

کرونا و تحول در روش‌ها و ابزارهای دیپلماسی فرهنگی در روسیه

همانگونه که ذکر شد، بیماری کرونا به طور قابل توجهی زندگی فرهنگی مردمان فدراسیون روسیه را تحت تأثیر قرار داده است: تئاترها، سینماها، سالن‌های کنسرت کار خود را به حالت تعلیق درآورده‌اند. از طرف دیگر، فناوری‌های آنلاین فرهنگی شکوفا شدند و هنرمندان و نوازندگان تمرینات آنلاین را برای اجرای برنامه در مقابل یک سالن خالی و پخش اینترنتی با هزاران بیننده مجازی فرا گرفتند. به گفته اولگا یاریلووا، معاون وزیر فرهنگ فدراسیون روسیه درباره چگونگی انجام وظایف پروژه‌های ملی فرهنگی در شرایط جدید: اپیدمی کرونا ویروس و خود انزوایی اجباری مردم را انگیزه‌ای برای توسعه ارتباطات آنلاین دانست. وزارت فرهنگ روسیه فعالیت‌های بسیاری از نهادهای تابعه را به یک قالب دیجیتال منتقل کرده است و از آن به عنوان ابزاری برای دیپلماسی فرهنگی نیز استفاده می‌کند. پورتال culture.ru مدتها است منبعی برای تمامی فعالیت‌های فرهنگی در داخل و خارج روسیه است. این پرتال تقریباً هر هفته رکورد مخاطب خود را می‌شکند. در «روز تئاتر» حدود ۴۰ اجرا از ژانرهای مختلف پخش شد که بیش از دو میلیون بازدید در شبکه‌های اجتماعی داشت. در «شب موزه‌ها» در پورتال culture.ru و در شبکه‌های اجتماعیVKontakte و Odnoklassnik، چهل و نه اجرا وجود داشت که بیش از ۲ میلیون نفر آنها را تماشا کردند. در برنامه «شب کتاب‌خوانی» که به «هفتاد و پنجمین سالگرد پیروزی روسیه در جنگ جهانی دوم» اختصاص داشت، فقط در اولین روز پخش، بیش از ۳.۲ میلیون بازدید داشت. تعداد بازدید منابع فرهنگی دیجیتال از خارج از روسیه یکی از شاخص‌های اصلی پروژه دیپلماسی فرهنگی روسیه است. در پایان سه ماهه اول حدود ۲۰.۵ میلیون بازدید وجود داشت. با توجه به پایش ماه‌های اخیر، انتظار می‌رود این تعداد تا پایان سال ۲۰۲۰ به عددی بسیار فراتر از این برسد.

یکی از ابزارهای دیپلماسی فرهنگی روسیه، تحصیل دانشجویان خارجی به زبان روسی در این کشور است و از آنجا که همزمان با اپیدمی کرونا و وضعیت قرنطینه در روسیه بیشتر دانشجویان خارجی به کشور خود بازگشتند، تدریس بصورت مجازی و با ابزارهای آنلاین برای این دانشجویان همچنان ادامه دارد. دانشگاه‌های مختلف موظف شده‌اند در برنامه‌های خود غیر از مفاد درسی، زبان روسی و فرهنگ را نیز در قالب اشکال فوق برنامه، فیلم و موسیقی به دانشجویان توصیه کنند.

موسسه‌ها و بنیادهای حمایتی زبان و فرهنگ روسی همانند روسکی میر نیز علاقه‌مندان را در ایام کرونا تشویق به استفاده از پلت فورم‌های مجازی می‌کنند و کلاس‌ها و دوره‌های آنلاین عمومی و تخصصی بسیاری برگزار می‌کنند. حجم وسیعی از شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی ماهواره‌ای به عنوان ابزارهای دیپلماسی فرهنگی در اختیار روسیه است. بیش از ۱۵۰ کانال تلویزیونی در روسیه برنامه دارند که در خارج از روسیه نیز دسترسی به آنها امکان پذیر است. در تلویزیون روسیه چندین کانال به زبان‌های انگلیسی، آلمانی و فرانسه برنامه دارند. رسانه «راشا تودی» و «اسپوتنیک» نقش مهمی در این بین ایفا می‌کنند. در زمان همه‌گیری کرونا اخبار مربوط به ساخت واکسن کرونا در روسیه و گمانه‌زنی در مورد منشا آزمایشگاهی این ویروس در چین، اولین بار از این رسانه‌ها منعکس شد.

به تازگی باشگاه والدای جلسه سالانه‌ای خود را در روسیه با پیام پوتین برگزار کرد. این باشگاه همیشه مورد توجه افکار عمومی و سیاستگذاران بوده است و همواره مسائل جدید را مطرح می کندو سیاست خارجی روسیه را جهت می‌دهد. مهم‌ترین کنفرانس‌ها و سمینارهای موضوعی این باشگاه تاکنون بیشتر حول مسائل آسیا، خاورمیانه و اروپا-آتلانتیک بوده است. جلسه امسال باشگاه بصورت حضوری با شرکت‌کنندگان محدود برگزار شد. ولادمیر پوتین بصورت مجازی در این پلت فرم حاضر شد و سخنرانی کرد.

تأثیر کرونا بر آداب و رسوم در روسیه

بیماری کرونا باعث شده است تماس اجتماعی بین شهروندان در روسیه کمرنگ شود. واقعیت موجود جامعه روسیه این است که شهروندان روسیه بطور معمول از نظر اجتماعی نسبت به همسایگان شرقی خود منزوی‌تر هستند و مخصوصاً شهروندانی که سن بالایی دارند به طور کلی رغبت زیادی برای برقراری ارتباط با غریبه‌ها نشان نمی‌دهند. در روسیه پس از همه‌گیری کرونا این انزوای اجتماعی بیشتر شد. بخاطر ترس از بیماری مردم سعی کردند کمتر با هم ارتباط برقرار کنند. از آنجا که دولت و نهادهای مردمی زیادی سعی داشتند برای کم شدن خطر ابتلا به بیماری خدمات رایگانی مانند تحویل مواد غذایی و دارو درب منزل را برای شهروندان مسن، مبتلایان به بیماری‌های زمینه‌ای و یا گروه‌های پر خطر فراهم کنند، بسیاری از شهروندان عادی نیز برای استفاده از این خدمات تمایل نشان دادند. خیلی زود دولت مراکز خدمات روانشناسی تلفنی و آنلاین خود را چندین برابر گسترش داد. داده‌های مراکز سلامت روان روسیه حاکی از آن است که درصد مبتلایان به افسردگی بطور چشمگیری در ابتدای تابستان امسال بالاتر از سال پیش بوده است.

در دوران کرونا اکثر مراسم مذهبی لغو شد. مسلمانان روسیه در ماه رمضان در بیشتر مناطق به مسجد نرفتند و نماز عید فطر را هم در خانه و در کنار خانواده برگزار کردند. مراسم مذهبی کلیسای پراوااسلاو روسیه نیز غیر حضوری و به طریق مجازی برگزار شد. روحانیون و عالمان مذهبی که پیش از کرونا مردم را به اجتماع، شرکت و حضور پررنگ در مراسم مذهبی دعوت می‌کردند از همان روزهای اول همه‌گیری کرونا مردم را به رعایت ضوابط قرنطینه و انجام مناسک دینی در خانه دعوت کردند. حتی مراسمی مانند غسل تعمید کودکان که آداب و رسوم خاصی دارد بدون حضور جمعیت و با فاصله اجتماعی برگزار شد.

جشن ۷۵ سالگی پیروزی روسیه در جنگ جهانی دوم که چندین سال برای برپایی آن برنامه‌ریزی شده بود بدلیل همه‌گیری کرونا در زمان خود برگزار نشد. این مراسم پس از وقفه نزدیک به یک ماه بدون حضور جمعیت و بسیار ساده برپا شد و بجای اینکه مردم جمع شوند و مانند هر سال در کنار یادبودهای کشته شدگان جنگ جهانی دوم و با در دست داشتن پلاکارد تصاویر سربازان به آنها ادای احترام کنند، تصاویر را در فضای مجازی به اشتراک گذاشتند.

کنسرت- بالکن یک شیوه اجرا در زمان قرنطینه است که اولین بار در کشورهای اروپایی از جمله ایتالیا برپا شد و خیلی زود موج آن به تمام دنیا سرایت کرد. در روسیه نیز از این شیوه استقبال شد و خیلی سریع بصورت روال هر شب بخصوص در ماه آگوست درآمد. در مسکو مخصوصاً در مناطق مرکزی شهر اجراهای معروفی با همکاری هنرمندان مشهور و حتی گمنام انجام شد که با استقبال زیادی مواجه شد.

سفرهای مردم در ایام شیوع کرونا در روسیه و نحوه مواجهه دولت با آن

با همه‌گیری کرونا در فوریه ۲۰۲۰ دولت روسیه قوانین منع ورود مسافر را از مرزهای هوایی و زمینی خود برقرار کرد. در ابتدا مسافرانی که از چند کشور پرخطر (از نظر همه‌گیری کرونا) آمده بودند قرنطینه شدند، مسافرینی که از اروپا آمده بودند ملزم شدند خود را به مدت ۱۴ روز در خانه قرنطینه کنند. پس از چند روز ورود شهروندان شماری از کشورها به داخل خاک روسیه منع شد. مرزها بسته شد و با فرمان پوتین در ابتدا یک هفته دورکاری اعلام شد، سپس بصورت مرحله به مرحله قرنطینه کامل در کشور برقرار شد. از اواخر ماه مارس با اعلان وزارت کشور فدراسیون روسیه تمام شهروندان خارجی که ویزا یا اجازه اقامت در روسیه داشتند مدارکشان برای سه ماه تمدید شد و به آنها اجازه داده شد به مدت ۹۰ روز پس از پایان ویزا یا اجازه اقامت خود در روسیه بمانند که البته این تمدید مدارک چندین بار تکرار شد بصورتی که در حال حاضر نیز این روند تا اواخر ۲۰۲۰ ادامه دارد.

در اوایل همه‌گیری کرونا روسیه از شهروندان خود که در خارج از کشور اقامت داشتند درخواست کرد به خاک کشور بازگردند. با توقف پروازهای خطوط هوایی، سفارتخانه‌های روسیه در کشورهای مختلف مامور شدند شهروندان روسیه را به خاک این کشور بازگردانند.

با شیوع کرونا در آغاز بهار ۲۰۲۰ دولت روسیه با اعمال محدودیت‌های حمل و نقل، از شهروندان خود درخواست کرد، بخاطر اپیدمی از سفر خودداری کنند. تردد در داخل شهر محدود و کنترل شد. برای استفاده از خودروی شخصی باید شماره پلاک خودرو ثبت می‌شد و تنها دو بار در هفته امکان استفاده از خودرو وجود داشت مگر شاغلان در حوزه سلامت و بعضی از زمینه‌های خدمات و شغل‌های خاص که اجازه استفاده روزمره از خودروی شخصی داشتند. هتل‌ها و رستوران‌ها بسته شدند و ۹۰ درصد پروازهای داخلی لغو شد.

با کم شدن موج کرونا در اواسط تابستان و با توجه به اینکه مرزهای اتحادیه اروپا هنوز بر روی شهروندان روسیه بسته بود، دولت طرح روسیه‌گردی را جهت رونق صنعت گردشگری داخلی و تشویق مردم برای سفرهای داخلی ارائه داد. بر اساس این طرح دولت ۲۰ درصد هزینه تورهای داخلی و بلیت‌های هواپیما و هتل‌های داخلی را به شهروندان روسیه پرداخت می‌کند. البته سقفی هم برای این پرداخت‌ها در نظر گرفته شده است. این سیاست‌های تشویقی و همچنین بسته بودن مرزهای اتحادیه اروپا بروی شهروندان روسیه باعث رونق صنعت توریسم داخلی شد به صورتی که شبه جزیره کریمه امسال بیشترین میزان گردشگر را از زمان الحاق به روسیه داشته است. با سرد شدن هوا و شیوع موج دوم همه‌گیری در ماه اکتبر سیاست‌های سخت‌گیرانه دولت بار دیگر برقرار شد.

تأثیر کرونا بر قوانین در روسیه؛ اقدامات دومای فدراسیون روسیه

در اوایل سال ۲۰۲۰ میلادی و با همه گیری کرونا، دومای فدراسیون روسیه ده‌ها قانون با هدف حمایت از شهروندان و مشاغل آسیب دیده از شرایط همه گیری کرونا مورد بررسی و تصویب قرار داد که در زیر به اختصار آورده شده است.

۱. اعتبارات دوران کرونا: شهروندان، بنگاه‌های کوچک و متوسط شش ماه مهلت خواهند داشت تا بدهی و وام خود را پرداخت کنند از جمله وام‌های مسکن و تسهیلات. اگر درآمد ماه گذشته آنها کمتر از ۳۰ درصد باشد می‌توانند درخواست تأخیر کنند. فهرست مشاغل تجاری که به دلیل وضعیت دشوار اقتصادی مشمول شرایط «اعتبارات دوران کرونا» هستند، توسط هیات دولت فدراسیون روسیه مشخص شد.

۲. افزایش کمک هزینه‌های درمانی: میزان کمک هزینه‌های درمانی نباید از حداقل حقوق کار کمتر باشد. وزارت کار و حمایت‌های اجتماعی فدراسیون روسیه، حداقل حقوق کار را از اول ژانویه سال ۲۰۲۰، مبلغ ۱۲,۱۳۰ (دوازده هزار و یکصد و سی روبل) تعیین کرد.

۳. حمایت از خانواده و کودکان: والدینی که کمک هزینه‌های مالی برای فرزند اول یا دوم را دریافت می‌کنند، نیازی به ارسال درخواست کمک هزینه‌ها برای یک دوره جدید تا اول اکتبر ۲۰۲۰ ندارند. همچنین نیازی به اطلاع‌رسانی به مسئولان منطقه‌ای «حمایت‌های اجتماعی» در مورد تغییر محل سکونت نخواهد داشت و پرداخت کمک هزینه‌های مالی به صورت خودکار انجام خواهد شد.

۴. به تاخیر انداختن جریمه بدهی‌های مالی مسکن و خدمات عمومی: بر اساس این قانون، چنانچه شهروندان در مدت مقرر سال جاری نتوانند بدهی‌های قبوض آب و برق را پرداخت کنند، مشمول جریمه نخواهند شد.

۵. خرید آنلاین دارو: شهروندان این امکان را خواهند داشت تا داروها را بصورت آنلاین خریداری و در درب منزل دریافت کنند. قبل از این مصوبه نیاز بود تا برای خرید و دریافت دارو حتماً به داروخانه مراجعه کنند. این قانون هم برای داروهای بدون نسخه و هم برای داروهای با نسخه‌های خاص، به استثنای داروهای مخدر و اعصاب و روان اعمال شد. امکان فروش اینترنتی داروهای مخدر و اعصاب و روان، فقط در وضعیت فوق‌العاده و یا اعلام عمومی اپیدمی وجود خواهد داشت.

۶. مقابله با احتکار دارو: دولت در وضعیت فوق‌العاده و یا زمان همه‌گیری بیماری‌های خطرناک، می‌تواند به مدت نود روز بر عمده فروشی و خرده فروشی اقلام پزشکی خاص، محدودیت اعمال کند. به عنوان مثال، در زمان احتکار ماسک‌های پزشکی، منابع استراتژیک اقلام پزشکی ایجاد می‌شود و این اعمال محدودیت، باعث جلوگیری از احتکار دارو خواهد شد.

۷. تسهیل فرآیند ثبت داروهای جدید: امکان تسهیل در فرآیند ثبت داروهای جدید در فدراسیون روسیه فراهم شده است. این امر باعث تسریع ورود داروهای جدید به بازار در زمان اپیدمی شد. علاوه بر این، در صورت لزوم اجازه داده خواهد شد تا دارو تنها از یک تأمین کننده مجاز تهیه شود. این قانون همچنین فرآیند پذیرش «بیمه درمانی اجباری» مؤسسات درمانی غیر دولتی را تسهیل می‌کند.

۸. حمایت از گردشگران: امکان تغییر در حق مشارکت صندوق‌های کارگزاران گردشگری بررسی شد و مکانیسمی برای استفاده از چنین صندوق‌هایی برای بازگشت وجوه به گردشگران با تصمیم دولت برای هر کشور «ممنوع‌السفر» پیشنهاد شد. به گردشگرانی که سفر آنها کاملاً لغو شده، کل هزینه پرداختی مسترد می‌شود و گردشگرانی که بخشی از سفرشان انجام نشده، می‌توانند تنها بخشی از قیمت کل ذکر شده را متناسب با هزینه خدمات ارائه نشده، دریافت کنند.

۹. برگرداندن بلیت کنسرت‌های لغو شده: در صورتی که در وضعیت فوق‌العاده و اپیدمی کرونا ویروس، رویدادهای فرهنگی لغو یا با تغییر برگزار شود. در این حالت هزینه بلیت پرداخت شده به شهروندان مسترد می‌شود.

۱۰. تعلیق موقت حسابرسی‌های تجاری: کارآفرینان تا پایان سال جاری در قالب طرح «تعلیق حسابرسی شرکت‌های کوچک و متوسط» حمایت می‌شوند.

۱۱. تمدید مهلت اعتبار مدارک: در این بازه زمانی، علی رغم انقضای مدت اعتبار مدارک (مجوزها، اعتبارنامه‌ها و…) به تمدید مجدد آنها نیازی نیست، مدت اعتبار به طور خودکار تمدید خواهد شد. آن دسته از سازمان‌هایی که فعالیت آنها به حالت تعلیق درآمده است، به عنوان مثال مراکز خرید، می‌توانند تاخیریه پرداخت اجاره بها دریافت کنند.

۱۲. اختیارات جدید دولت فدراسیون روسیه: به دولت این حق اعطا شده تا در صورت شیوع بیماری‌های خطرناک، «وضعیت فوق‌العاده» و یا «وضعیت آماده‌باش کامل» اعلام کند و در این وضعیت سلسله قوانین لازم‌الاجرایی را برای شهروندان و سازمان‌ها وضع کند.

۱۳. اصلاح سریع بودجه: به دولت این حق اعطا شده تا برای حمایت به موقع مالی از پیشگیری و کاهش عواقب ناشی از شیوع ویروس کرونا، بدون اصلاح قانون بودجه فدرال، اعتبارات لازم را تخصیص دهد. همچنین پیشنهاد شد تا با توزیع مجدد بودجه توسط کمیسیون مجمع فدرال، در سال مالی جاری و دوره برنامه‌ریزی شده، پارلمان نیز بر این مساله نظارت و کنترل داشته باشد.

۱۴. طرح حمایتی مناطق فدراسیون روسیه: به فرمانداران مناطق، مجموعه ساز و کارهایی ارائه شده تا حمایت مالی بیشتری برای کاهش پیامدهای ناشی از شیوع ویروس کرونا انجام دهند. همچنین مناطق فدرال از بازپرداخت «وام‌های بودجه‌ای» در سال ۲۰۲۰ معاف خواهند بود. وجوه ترخیص شده به منابع تأمین مالی برای اقداماتی که ماهیت اقتصادی – اجتماعی دارند، تبدیل خواهند شد از جمله اقدامات پیشگیری و کاهش پیامدهای گسترش ویروس کرونا. علاوه بر این، بر اساس قانون فوق، مدت زمان پرداخت «وام‌های خزانه‌ای» به منظور تکمیل بودجه‌های باقی‌مانده مناطق افزایش‌یافته و از نود به صد و هشتاد روز تمدید می‌شود و محدودیت‌های تعهدات بدهی‌ها تعدیل خواهد شد.

۱۵. جریمه‌های افزایش قیمت دارو: برای افزایش قیمت دارو جریمه در نظر گرفته می‌شود. برای مقامات جریمه‌های از ۲۵۰ هزار تا ۵۰۰ هزار روبل، برای کارآفرینان مستقل و اشخاص حقوقی دو برابر درآمد حاصل از فروش داروهایی که با قیمت‌های غیرقابل توجیه و بسیار زیاد و برای کل دوره فروش طی یک سال به فروش رفته‌اند.

۱۶. ماده نقض مقررات بهداشتی و اپیدمیولوژیک: در ماده «نقض مقررات بهداشتی و اپیدمیولوژیک» نقض قوانین و استانداردهای بهداشتی، عدم رعایت اقدامات بهداشتی و ضد اپیدمیک که در وضعیت فوق‌العاده و یا در شیوع بیماری‌های واگیردار وضع می‌شود دارای مسئولیت حقوقی خواهد بود. نقض قوانین فوق در دوران قرنطینه شامل جریمه‌های زیر خواهد بود:

۱۵ تا ۴۰ هزار روبل برای شهروندان عادی؛

۵۰ تا ۱۵۰ هزار روبل برای مسئولان و کارآفرینان غیرحقوقی؛

۲۰۰ تا ۵۰۰ هزار روبل برای اشخاص حقوقی؛

امکان تعلیق سازمان‌ها و فعالیت کارآفرینان مستقل به مدت نود روز.

۱۷. جریمه پخش اخبار جعلی (Fake News)ویروس کرونا : بابت انتشار اخبار نادرست و جعلی در رسانه‌ها و اینترنت در صورتی که که زندگی و امنیت شهروندان تهدید شود و یا اقداماتی که باعث تهدید امنیت شهروندان و کشور باشد، جریمه ۱.۵ تا ۳ میلیون روبلی برای اشخاص حقوقی تعیین خواهد شد.

جمع بندی

در فدراسیون روسیه نیز مانند بسیاری از کشورهای دنیا همه‌گیری کرونا تاثیر بسزایی در جنبه‌های مختلف زندگی داشته است. در زندگی روزمره قرنطینه، رکود و وضعیت نامطلوب اقتصادی به شالوده‌های کشور ضربه وارد کرده است. آمار بالای مبتلایان به کرونا ویروس و پیک دوم بیماری معضل جدیدی است که سیاستمداران را بر این داشته است یکبار دیگر سیاست‌های اجتماعی را در راستای مقابله با گسترش این ویروس جدی گرفته و تدابیر سخت‌گیرانه‌ای را اتخاذ کنند. بدیهی است که دوران پس از اپیدمی کرونا بسیار متفاوت با دوران قبل آن خواهد بود و سیاست‌های اجتماعی فدراسیون روسیه در حوزه هنر و فرهنگ باید به مردم این امکان را بدهد که از یک سو از این برهه حساس به سلامت گذر کنند و از سوی دیگر جایگاه روسیه را در عرصه بین‌المللی حفظ و ارتقا بخشند و جامعه روسیه را برای دوران پس از کرونا آماده و پویا نگه دارند.