به گزارش خبرگزاری مهر، حجت الاسلام والمسلمین محمدحسین بهرامی رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور در نشست علمی مجازی «بررسی عناصر شکل گیری جوامع حدیثی با تأکید بر پایگاه جامع الاحادیث» از سلسله نشست های همایش مجازی «علوم انسانی- اسلامی، پژوهش و فناوری» که عصر شنبه ۲۲ آذر از سوی مرکز تحقیقات کامپیوتری نور برگزار شد، اظهار کرد: امروز در عصر فضای مجازی و عصر آزادی اطلاعات قرار داریم.
وی در ادامه سخنان خود خاطرنشان کرد: عصر فضای مجازی برای ما ضرورت بازآفرینی فعالیت های انسانی در فضای جدید علوم اسلامی را یادآور می‌شود و ما امروز به نوعی با علوم اسلامی دیجیتال مواجهیم یعنی پژوهشگری دیجیتال و حتی علوم انسانی و اسلامی دیجیتال یک اصطلاح جدید نیست بلکه در دانشگاه های خارج از کشور شناخته شده است و نشست ها و برنامه ها و پروژه هایی ذیل این عنوان در حال شکل گیری هست.
وی با اشاره به اقدامات این مرکز در هفته پژوهش یادآور شد: نشست هایی که در این هفته از جانب مرکز تحقیقات نور ارائه می‌شود حول همین محور است یعنی تلاش داریم تا ارتباط بین پژوهش های علوم انسانی و اسلامی و بین فناوری اطلاعات و ظرفیت هایی که می دهد را تبیین کنیم تا بتوانیم این پژوهش ها را یک بار دیگر در فضای جدید متناسب با اقتضائات روز بازآفرینی کنیم.
حجت الاسلام بهرامی با اشاره به جامع نگاری حدیث از گذشته های دور تا به امروز خاطرنشان کرد: در حقیقت در حوزه علوم حدیث جامع نگاری احادیث از قرن های گذشته شروع شده است و در طول تاریخ ۱۴۰۰ ساله اسلام پس از قرن دوم و سوم شاهد روند جامع نگاری حدیثی هستیم و در هر عصری علمایی پا به عرصه گذاشتند و با توجه به شرایط و نیازها و ابزارها و ظرفیت هایی که فراهم بوده جوامع حدیثی در قامتی جدید و شکلی نو بازآفرینی و ایجاد کرده و به محققان و علاقه مندان علوم حدیث تقدیم کرده اند.
وی در بخش دیگری از سخنان خود ابراز کرد: در حوزه حدیث شیعه ده ها جامع حدیثی داریم و این فعالیت پژوهشی و پدید آوردن یک جامع حدیثی در عصر حاضر تداوم دارد و شاهدیم تعدادی از بزرگان و علمای ما و مراکز و مجموعه های فعال در حوزه حدیث پژوهی اقدام به تولید جوامع عام یا در حوزه موضوعات کلان ولی خاص کرده اند.
عضو هیئت علمی جامعه المصطفی (ص) العالمیه با اشاره به تشکیل پایگاه جامع الاحادیث در راستای نیازهای عصر جدید اضافه کرد: اگر این مقدمه را بپذیریم که در عصر فناوری اطلاعات و فضای مجازی هستیم اقاضای این عصر این است که جامع نگاری ما تحت تأثیر این فضا باشد و بتوانیم جامع حدیثی مبتنی بر ویژگی ها و ظرفیت های این عصر تدوین کنیم و در اختیار مخاطبان قرار بدهیم.
وی عنوان کرد: پایگاه جامع الاحادیث تلاشی برای این است که مجموعه ای از محققان رشته های مختلف در یک فرایند گروهی قرار بگیرند و جامع حدیثی کامل و متناسب با اقتضائات روز را تولید کنند؛ در حقیقت ما امروز شاهد سه دهه فعالیتی هستیم که بخشی از آن پژوهش های محتوایی علوم اسلامی و بخشی فناورانه و مبتنی بر فعالیت بوده است.
حجت الاسلام بهرامی با بیان اینکه بین نرم افزار جامع الاحادیث و پایگاه جامع الاحادیث تفاوت های زیادی وجود دارد، گفت: نرم افزاری که دوستان ما تولید کرده اند در حقیقت یک کتابخانه حدیثی است که نسخه ۳.۵ آن در حال عرضه است که یک قدم به جامع حدیثی نزدیک شده ولی در کل یک گرداوری کتاب های حدیثی است ولی در پایگاه جامع الاحادیث از این فضا بیرون آمدیم و سعی کردیم یک جامع حدیثی پدید بیاوریم.
وی اضافه کرد: وقتی شما وارد می شوید ۳۹۱ هزار حدیث را مشاهده می کنید که متناسب با نیاز و شرایط و اقتضائات فضای پژوهشی امروزین جمع آوری شده است؛ در حقیقت ما حدود شش ویژگی را می توانیم اسم می بریم که به نظر می رسد جوامع حدیثی دارای این شش بعد هستند که هدف محوری، متن نگاری، مصادر، سند نگاری، تبویب و فقه الحدیث باشد که با بررسی آنها می توانیم بگوییم ما یک جامع حدیثی داریم.
رئیس مرکز نور با بیان اینکه اولین نکته در جوامع حدیثی هدف مؤلف است، گفت: البته یک جامع حدیثی برای اهداف متنوعی نگاشته می‌شود ولی به نظر می رسد در هر عصری در کنار اهدافی که ذکر می‌شود باید یک هدف محوری بیان کنیم؛ برای این امر ابتدا دو کتاب کافی و بحارالانوار را مورد اشاره قرار می دهیم و بعد این ویژگی ها را در پایگاه جامع الاحادیث اشاره می کنیم، البته بر این امر تأکید داریم که ما در یک فرصت محدود خواستیم چشم اندازی را به یک بحث داشته باشیم.
وی با اشاره به اینکه هدفِ محوری تدوین کتاب کافی اختلاف احادیث بوده است، گفت: مرحوم کلینی برای رفع این اشکال دست به تدوین کتاب کافی زد و بحار نیز به دلیل از دست رفتن مصادر روایی شکل گرفت، اما در دوره جدید یعنی در دوره معاصر مهمترین چالشش افزونگی اطلاعات است که پیرامون احادیث وجود دارد و ما هم در گرداوری و طبقه بندی و بازیابی آنها دچار چالش می شویم.
حجت الاسلام بهرامی بیان کرد: در حوزه مصادر باید به این نکته اشاره کنیم که کتاب کافی بر اساس اصول اربعه مائه شکل گرفته و کتاب بحار نیز بیش از ۳۰۰ عنوان از کتب حدیثی و غیر حدیثی شیعه را جمع آوری کرده است؛ اما در پایگاه جامع الاحادیث کلیه کتب حدیثی شیعه، کلیه احادیث موجود در کتب غیر حدیثی و کلیه احادیث اهل سنت جمع آوری شده و اهدافی فراتر از دو کتاب یاد شده دارد.
وی در بخش دیگری از سخنان خود در مقایسه تبویب دو کتاب کافی، بحار و پایگاه جامع الاحادیث تصریح کرد: کتاب شریف شامل اصول، فروع و روضه بوده و بحار نیز شیوه جدیدی از تبویب موضوعات غیر فقهی است که از این نظر مطلوب است، اما شما در در پایگاه جامع الاحادیث شاهد جستجوی هوشمند، بی نهایت تبویب، برچسب گذاری معصومان، آیات، اقسام فهرست های مورد نیاز، درختواره و طرح دانشنامه های قرآنی و حدیثی هستید.
استاد حوزه و دانشگاه با بیان اینکه در شیوه نقل متن کتاب کافی دقت در نقل وجود دارد ولی قرائنی وجود دارد که بخشی از احادیث تقطیع شده اند، گفت: در کتاب بحار هم تقطیع و تکرار وجود دارد، اما در پایگاه جامع الاحادیث نقل عین عبارات، امکان مداوم تصحیح، اعراب گذاری احادیث، ارتباط با مصادر اصلی، تجمیع نقل ها شامل استخراج تقطیع، عدم تکرار و شناخت نقل به معنا از جمله ویژگی های منحصر به فرد است.
وی در ادامه سخنان خود در تبیین حوزه سند نگاری خاطرنشان کرد: تحویل های مرحوم کلینی، تعلیق بر اسناد قبلی، عده و عنعنه در عمده اسناد از ویژگی های اسناد کافی است و بحار نیز ویژگی هایی نظیر تلخیص، تعلیق، نقل کامل و عنعنه دارد، اما پایگاه جامع الاحادیث دارای بازسازی اسناد، تجمیع اسناد، مقایسه اسناد و استخراج تصحیف های سندی است.
حجت الاسلام بهرامی یادآور شد: در حوزه آخر یعنی فقه الحدیث نیز کتاب کافی حداقلی در قابل معدودی توضیح و عناوین ابواب و تبویب دارد، کتاب بحار نیز ویژگی هایی نظیر آیات قرآن، بیان های لغوی و اشاره به روایات اهل سنت را در دل خود جای داده است، اما پایگاه جامع الاحادیث دارای لغت نامه و غریب الحدیث، گردآوری اطلاعات پیرامون حدیث در کتب شرح و جوامع، گردآوری اطلاعات حدیث از همه متون و کتب و مقالات و احادیث مرتبط شامل مرتبط یابی لفظی، معنایی و ویژگی های دیگر است.
نظر شما