حل مشکل تامین واکسن کرونا تا شهریور/ آخرین وضعیت واکسن در دنیا

به گزارش خبرنگار مهر، دکتر مصطفی قانعی دبیر ستاد توسعه زیست‌فناوری معاونت علمی امروز در همایش تخصصی گروه آینده نگری، نظریه پردازی و رصد کلان سلامت با موضوع «بررسی وضعیت تولید واکسن کرونا در کشورها و ارائه توانمندی کشور ایران در تولید آن» که به صورت آنلاین در فرهنگستان علوم پزشکی برگزار شد، گفت: اکنون در دنیا بیش از ۵ تا ۱۰ سال برای تولید واکسن از فاز مقدماتی تا تولید انبوه زمان نیاز است و شاهد هستیم که واکسن کرونا در کمتر از یک سال در حال تولید است.

وی با اشاره به میزان واکسن‌های در حال تولید سایر کشورها گفت: بر اساس آخرین آمار، ۱۱ واکسن کرونا در فاز ۳ بالینی هستند و ۲ واکسن «فایزر» و «مادرنا» در داخل آمریکا تائیدیه‌های خود را اخذ کرده‌اند.

دبیر ستاد توسعه زیست‌فناوری معاونت علمی با بیان اینکه اکنون شاهد هستیم که ایران هم در تولید واکسن ورود پیدا کرده است، افزود: یکی از واکسن‌سازهای ایرانی در فاز یک قرار دارد و بقیه در فازهای دیگری هستند.

وی با بیان اینکه ۱۷۲ واکسن در دنیا در مرحله پیش‌بالینی هستند، اظهار داشت: این حجم انبوه تولید واکسن و واکسن‌سازی در دنیا بی‌سابقه بوده است.

رئیس کمیته علمی مقابله با کرونا با بیان اینکه واکسن‌ها بر اساس ۴ نوع یا پایه به تولید می‌رسند، گفت: این واکسن‌ها بر پایه‌های ویروس کامل، ناقل ویروس (تکثیرشونده و غیر تکثیرشونده)، DNA، RNA و پروتئین هستند.

وی با بیان اینکه ۱۶ درصد واکسن‌های تولید شده و پیش‌رفته مربوط به یک دُز هستند، افزود: ۵۰ درصد از این واکسن‌ها «دو دُز» و مابقی در «چند دُز» هستند.

قانعی با تأکید بر اینکه ۲۵ درصد واکسن‌ها هنوز وضعیت تزریقشان مشخص نشده است، گفت: در مجله «نیچر» مشخص شده که آمریکا بیشترین سهم را در تولید واکسن کرونا دارد.

وی درباره وضعیت بازار جهانی واکسن گفت: ایالات متحده با زیرساخت‌های موجود، مدل واکسن‌های «آکسفورد آسترازنکا»، «سانوفی»، «نوواوکس»، «فایزر»، «جانسون و جانسون»، «کیوروک»، «واکسرت» را تولید کرده و بیشترین سهم تولیدات مربوط به کشور آمریکا است.

دبیر ستاد توسعه زیست‌فناوری معاونت علمی افزود: از یک سو، انگلستان مدل واکسن‌های «آکسفورد آسترازنکا»، «سانوفی»، «نوواوکس» را به تولید رسانده است. از سوی دیگر، هند حجم گسترده‌ای از واکسن «آکسفورد آسترازنکا» بالغ بر یک میلیارد دُز و «نوواکس» را تولید کرده است.

رئیس گروه آینده نگری، نظریه پردازی و رصد کلان سلامت فرهنگستان علوم پزشکی تأکید کرد: کشور ایران برنامه تولید ۲۵.۵ میلیون دُز را توسط کشور خود دارد که هنوز در مجله نیچر، این میزان تولید از کشور ایران نیامده است. همچنین در پایگاه یونیسف، ایران در بین کشورهای تولید واکسن قرار گرفته است.

وی گفت: ۹ شرکت داخلی امکان تأمین ۲۵ میلیون دُز در کشور را دارند و همانطور که وزیر بهداشت پیش از این اشاره کرد، می‌توانند ۲۵.۵ میلیون دُز به واسطه واردکنندگان واکسن به کشور وارد کرد. همچنین ۱۶.۸ میلیون دُز از طریق مجموعه «کواکس» تأمین می‌شود.

دبیر ستاد توسعه زیست‌فناوری معاونت علمی با تأکید بر اینکه ما اکنون در فاز یک هستیم، گفت: ما چهار ماه نسبت به سایر کشورها فعالیت روی تولید واکسن را دیرتر شروع کردیم بنابراین چهار ماه عقب‌تر از سایر کشورها هستیم.

قانعی با ارائه پیشنهادی برای تولید واکسن بیان کرد: پول دولت برای تأمین واکسن در تمام دنیا مورد استفاده قرار گرفته به طوری که مؤسسات غیرانتفاعی و نهادهای خصوصی هم در این جریان حاضرند ولی کمترین سهم را در تولیدات داشته‌اند.

وی ادامه داد: دولت‌ها با شرکت‌ها وارد قرارداد شده و میزان واکسن تولیدی آنها را پیش‌خرید کرده‌اند تا ریسک تولید در شرکت‌ها برداشته شود، بنابراین اگر شرکتی در این زمینه شکست بخورد، این‌گونه متضرر نخواهد شد.

رئیس گروه آینده‌نگاری، نظریه‌پردازی و رصد کلان سلامت در فرهنگستان علوم پزشکی تأکید کرد: از این‌رو لازم است که چنین رویه‌ای در کشور ما در پیش گرفته شود.

قانعی با اشاره به میزان پیش‌فروش واکسن‌های مختلف گفت: ۳.۲۹ میلیارد دُز واکسن «آکسفورد آسترازنکا»، ۱.۳۷ میلیارد دُز «جانسون و جانسون»، ۱.۳۸ میلیارد دُز «نوواکس»، ۱.۲۸ میلیارد دُز «فایزر» و «بیوانتک»، ۱.۲۳ میلیارد دُز «سانوفی - جی‌اس‌کی»، ۷۸۰ میلیون دُز مادرنا، ۴۱۰ میلیون دُز «کیوروک»، ۳۶۰ میلیون دُز «سینوواک»، ۳۴۰ میلیون دُز «اسپاتیک وی» و ۱۴۰ میلیون دُز واکسن «کوواکس»، میزان پیش‌فروش واکسن‌های مختلف در دنیا هستند.

وی با اشاره به میزان تولید واکسن‌ها در دنیا اظهار داشت: در سه ماهه آخر ۲۰۲۰، یک میلیارد دُز، نیمه اول ۲۰۲۱، ۷.۷ میلیارد دُز، نیمه دوم ۲۰۲۱، ۱۲.۲ میلیارد دُز، در سال ۲۰۲۲، ۲۶.۲ میلیارد دُز و در سال ۲۰۲۳، ۲۹.۶ میلیارد دُز واکسن در دنیا طی سه سال آینده خواهیم داشت.

دبیر ستاد توسعه زیست‌فناوری معاونت علمی با تأکید بر اینکه شرکت‌های تولیدکننده همواره به مرور برای فروش واکسن اقدام کرده تا بازار پیدا کنند، گفت: پلتفرم‌های تولید واکسن در این آمار وجود ندارد و محاسبه نشده بنابراین این احتمال وجود دارد که میزان تولید واکسن ایران هم به واکسن‌های تولیدی دنیا اضافه شود.

وی خاطرنشان کرد: طبق بررسی‌های به عمل آمده، تا شهریور سال آینده مشکل تأمین واکسن در ایران نخواهیم داشت و سال آینده همین موقع حتی با مازاد واکسن روبرو می‌شویم.

قانعی با بیان اینکه شاید تولید یک واکسن پنج سال زمان ببرد، گفت: اکنون شاهد هستیم که بیشتر این واکسن‌ها در کمتر از یک سال تمام مراحل را طی کرده‌اند و در حال آزمایشات هستند که زودتر واکسن را به تولید برسانند؛ علاوه بر این، فاز ۴ که رصد و ایمنی است، با عنوان فاز تسریع‌شده پیش می‌رود که ما مانند سایر کشورها با این مکانیزم پیش می‌رویم.

دبیر ستاد توسعه زیست‌فناوری معاونت علمی گفت: در مجله نیچر آمده که سال ۱۸۸۰ واکسن «تیفوئید» ۱۰۰ سال زمان برد تا به تولید برسد اما به مرور زمان تولید واکسن‌ها کاهش یافت به طوری که تولید واکسن هپاتیت ۱۰ تا ۱۵ سال به طول انجامید.

وی بیان کرد: اکنون شاهد هستیم که در سال ۲۰۲۰ چقدر علم بشریت پیشرفت کرده که به دلایل اورژانسی بتوانیم کمتر از یک سال واکسن به تولید برسانیم؛ این مسائل نشان می‌دهد که توسعه واکسن در دنیا و فناوری باعث تسریع تولید واکسن شده است.

رئیس گروه آینده نگری، نظریه پردازی و رصد کلان سلامت فرهنگستان علوم پزشکی در خصوص تائیدیه‌های واکسن‌ها گفت: به طور کلی دو نوع تائیدیه وجود دارد که شامل FDA و تائیدیه محلی می‌شود؛ همه واکسن‌هایی که تائیدیه محلی گرفتند هنوز در فاز سه بالینی هستند.

دبیر ستاد علمی مقابله با کرونا تأکید کرد: تمام واکسن‌سازهای دنیا هنوز در مرحله فاز سه بالینی هستند و مطالعاتشان به اتمام نرسیده اما بر اساس تائیدیه‌های محلی، تزریقشان را شروع کرده‌اند.

به گفته قانعی، در خصوص واکسن mRNA می‌توان چنین گفت که تاکنون تائیدیه‌ای برای این مدل وجود نداشته و واکسن‌های ویروسی غیرفعال شده، مدل واکسن‌های قبلی هستند که تائیدیه‌هایی داشته‌اند.

وی با بیان اینکه تائید واکسن «آکسفورد آسترازنکا» در ۳۰ دسامبر ۲۰۲۰ توسط انگلستان صادر شده است، گفت: تائید واکسن توسط نهادهای سلامت کشوری به میزان استفاده محدود و قبل از تکمیل داده‌های فاز سه بالینی هستند اما در برخی موارد، اجازه استفاده اضطراری صادر می‌شود.

قانعی در خصوص واکسن‌هایی که اجازه استفاده اضطراری آنها صادر شده است، افزود: واکسن‌های «فایزر»، «کانسینو»، «گامالیا»، «انستیتو وکتور»، «سینوک» و «سینوفارم» از جمله واکسن‌هایی هستند که استفاده اضطراری آنها صادر شده است.

وی درباره واکسن‌هایی که اجازه استفاده اضطراری آنها از طریق FDA صادر شده است، گفت: واکسن‌های «فایزر» و «مادرنا» از جمله واکسن‌هایی هستند که تائیدیه FDA و همچنین واکسن‌های «سینوفارم» و «فایزر عربستان سعودی» تائیدیه‌های کامل محلی را دریافت کرده‌اند.

قانعی درباره ویژگی‌های واکسن گفت: ما باید در تولید واکسن به گونه‌ای عمل کنیم که پاسخ متعادل سیستم ایمنی، سلولی و هومورال را ببینیم و اینها را باید تحریک کنیم تا آنتی‌بادی‌های غیرخنثی‌کننده و سرگردان نداشته باشیم.

رئیس گروه آینده‌نگاری، نظریه‌پردازی و رصد کلان سلامت در فرهنگستان علوم پزشکی با بیان اینکه واکسن بر پایه mRNA ایمنی مناسب را در بدن ایجاد می‌کند، گفت: تاکنون این واکسن در کشور موجود نبوده اما یکی از نکات چالشی آن، نگهداری در دمای منفی ۷۰ و منفی ۲۰ است.

وی ادامه داد: واکسن بر پایه وکتور ویروسی، ایمنی مناسب را در بدن ایجاد می‌کند و واکسن بر اساس پروتئین نیز این ویژگی را دارد؛ همانطور که در ویروس‌های هپاتیت وجود داشت.

قانعی با تأکید بر اینکه در خصوص واکسن ما هم باید فازهای مختلف اورژانسی را داشته باشیم، گفت: تولید واکسن از ابتدای تولید شدن، همیشه طرفدار نداشته و جنبش‌های ضد واکسن حتی در دوره امیرکبیر هم به وضوح دیده شده این موضوع در پاندمی ۲۰۲۰ مستثنی نیست و جنبش‌های ضد واکسن کار خودشان را با شیوع اپیدمی کرونا شروع کرده‌اند.

وی ادامه داد: از یکسو، توصیه می‌کنیم که ابهامات در خصوص تولید واکسن برطرف شود و از سوی دیگر، رگولاتورها از سرمایه‌گذاران جدا کار کنند تا سیاست با علم درآمیخته نشود.

وی با اشاره به حمایت‌های معاونت علمی، صندوق نوآوری و شکوفایی و پیش‌خرید واکسن از این شرکت‌ها گفت: معاونت علمی به میزان ۲۵۰ میلیارد تومان، صندوق نوآوری و شکوفایی به میزان ۷۱۰ میلیارد تومان از این شرکت‌ها حمایت می‌کنند.

رئیس کمیته علمی مقابله با کرونا افزود: همچنین با مدلی که در دنیا در پیش گرفته شده که آن هم پیش‌خرید است، در صدد هستیم که از شرکت‌های تولیدکننده حمایت کنیم تا آنها بتوانند واکسن‌های مورد نیاز در زمینه کرونا را به تولید برسانند.

قانعی خاطرنشان کرد: تولید واکسن‌های خوراکی هم در کشور در پیش گرفته شده که پروژه‌هایشان در حال توسعه است.

وی ادامه داد: ایجاد فضای رقابتی در تولید واکسن پس از کرونا محقق شد که امیدواریم ضایعات جدی از کرونا به واسطه واکسن و فعالیت بخش پزشکی در کشور، کمتر و کمتر شود.

قانعی با اشاره به مدل ستاد توسعه زیست فناوری برای حمایت از توسعه واکسن کرونا در داخل کشور گفت: اثبات دانش فنی، تثبیت دانش فنی و تولید نیمه‌صنعتی، آمادگی برای تولید انبوه، ست‌آپ تولید انبوه و خرید تضمینی، مدل زیرساخت اولیه برای تولید واکسن در ستاد زیست فناوری به شمار می‌روند.

رئیس کمیته علمی مقابله با کرونا در ادامه با اشاره به مزیت دیگر پاندمی کرونا گفت: تولید واکسن در بخش خصوصی توسعه پیدا کرد و توانستیم به واسطه این پاندمی به دانش فنی واکسن‌های نسل جدید دست یابیم.

قانعی درباره اینکه چرا ما نمی‌توانیم واکسن آنفلوآنزا بسازیم ولی به سرعت واکسن کرونا را ساختیم، گفت: یک ماه دیگر صبر کنید واکسن آنفلوآنزای نوترکیب تولید خواهد شد. واکسن آنفولاانزای تخم مرغی گران است از این رو به روش نوترکیب به تولید می‌رسد.

وی در خصوص اثرات واکسن کرونا با وجود موتاسیون‌های ایجاد شده در این ویروس با تاکید بر اینکه پایش جهش‌های ویروس کرونا بر عهده شرکت‌های واکسن ساز نیست اضافه کرد: برای پایش جهش‌های این ویروس موسساتی ایجاد شده است.

رئیس کمیته علمی مقابله با کرونا در خصوص ویروس انگلستان گفت: ویروس انگلستان هنوز در کشور مشاهده نشده است.