به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از رایزنی فرهنگی ایران در آلمان، مسلمانان آلمان به خوبی، مونیکا و اودو تووروشکا را می‌شناسند. زوج آلمانی که در سال‌های اخیر، آثار مهمی در حوزه علوم اسلامی و قرآنی خلق کرده‌اند. پروفسور اودو تووروشکا که در تحقیقات علوم دینی شناخته شده است، تحت تأثیر پروفسور دکتر عبدالجواد فلاطوری، مطالعات خود را در حوزه علوم دینی و اسلام گسترش داد.
مونیکا توروشکا نیز از کودکی به خواندن آثار مربوط به جهان اسلام علاقه پیدا کرد. آنها در سال‌های اخیر، آثار ارزشمند زیادی وارد بازار کتاب آلمان کرده‌اند که از آن جمله می‌توان به کتاب “ اسلام؛ دشمن یا دوست” اشاره کرد. به تازگی با این زوج گفتگویی شده است که در ادامه می‌خوانید؛
سال‌ها است که کتاب‌هایی درباره قرآن و اسلام با قلم شما در بازار کتاب آلمان منتشر می‌شود. چه عاملی باعث شد که چنین موضوعاتی را برای نگارش انتخاب کنید؟
مونیکا تووروشکا: من به دلیل خواندن کتاب‌های “کارل می” (نویسنده مشهور آلمانی) از همان کودکی بیشتر از سایر ادیان به اسلام گرایش داشتم. در واقع من در دوره جوانی با خواندن مجموعه شش جلدی “کارل می” که در ارتباط با مشرق‌زمین است، اطلاعات بیشتری درباره اسلام به دست آوردم. این در حالی است که در آن زمان، دانش‌آموزان در مدرسه به سختی اطلاعاتی درباره ادیان غیر مسیحی کسب می‌کردند. بعدها در سن ۱۵ سالگی، مطالعات من درباره مشرق زمین به مسیر جدیدی هدایت شد. در آن زمان، من با خواندن زندگی‌نامه توماس ادوارد لارنس با عنوان “هفت ستون حکمت” علاقه زیادی به تاریخ استعمار، مبارزه اعراب برای آزادی و علل درگیری‌ها در خاورمیانه پیدا کردم. از آن زمان، من نه‌تنها به علوم سیاسی کشورهای عربی و خاورمیانه علاقه پیدا کردم، بلکه مطالعات خود را در حوزه علوم اسلامی و دینی نیز گسترش دادم. هنگامی که پدرم در سال ۱۹۶۷ در تصادف مهلکی درگذشت، من برای فراموش کردن غم‌هایم، شروع به یادگیری زبان عربی کردم. با یادگیری زبان عربی، بیشتر از گذشته فهمیدم که من شیفته دین اسلام و خاورمیانه هستم.
اودو تووروشکا: من در دهه ۸۰ میلادی، پس از دیدار با پروفسور دکتر عبدالجواد فلاطوری در کلن، به دین اسلام و قرآن علاقمند شدم. در واقع من می‌خواستم، نظر پروفسور فلاطوری را برای یک پروژه تحقیقاتی در حوزه دینی جلب کنم. فلاطوری پذیرفت که با ما همکاری کند و بنابراین در ۱۵ سال، دو پروژه تحقیقاتی تأثیرگذار با عنوان "اسلام در کتاب‌های درسی آلمان" و پروژه اروپایی "اسلام در کتاب‌های درسی" شکل گرفت. در نتیجه، روابط من با اسلام و مسلمانان به طور قابل‌توجهی در این ۱۵ سال افزایش یافت. از این‌رو، من به مطالعات و تحقیق در حوزه علوم اسلامی و قرآن علاقمند شدم.
به‌نظر شما، جو جامعه آلمان نسبت به مسلمانان تغییر کرده است؟
مونیکا تووروشکا: فکر نمی‌کنم که تغییری کرده باشد. من تا پیش از آنکه کتاب "اسلام: دشمن یا دوست” را در سال ۲۰۱۹، بنویسیم، از صحبت‌های بی‌ربط سیاستمداران برجسته آلمانی درباره اسلام و مسلمانان، عصبانی می‌شدم. آنها اغلب ادعا می‌کردند که اسلام به آلمان تعلق ندارد و تاریخ حضور اسلام در اروپا نیز نادیده گرفته می‌شد.
اودو تووروشکا: وقتی ما در حال نوشتن آن کتاب بودیم، دیدگاه عمومی نسبت به اسلام و مسلمانان در آلمان بسیار بد بود. در آن زمان، من و همسرم، سفرهای زیادی برای آموزش شهروندان آلمان برای مقابله با اسلام‌هراسی داشتیم. حتی بسیاری از راست‌گرایان نیز ما را تهدید کردند. متأسفانه اتفاقات یازده سپتامبر، انتشار کاریکاتور حضرت محمد (ص) در دانمارک و همچنین مجله شارلی ابدو باعث شده است که درگیری‌های زیادی میان مسلمانان و غیرمسلمانان ایجاد شود.
شما در این کتاب، تاکید کرده‌اید که اسلام یک ایدئولوژی سیاسی نیست، بلکه یک دین جهانی است. این خلاف چیزی است که بسیاری از منتقدان و دشمنان اسلام در آلمان می‌گویند.
مونیکا تووروشکا: از آنجا که ترس از نفوذ اسلام و مهاجران در میان بسیاری از آلمانی‌ها افزایش یافته است، منتقدان تلاش می‌کنند تا اسلام را به عنوان یک ایدئولوژی سیاسی به شهروندان معرفی و افراد بیشتری را با خود همراه کنند. آنها اسلام را "ایدئولوژی سیاسی"، "جنبش اجتماعی" و یا حتی "ایدئولوژی فاشیستی" می‌نامند. چنین فرضیه‌هایی از نظر علمی غیرقابل قبول است. آنها حتی دانش و اطلاعات کافی درباره اسلام ندارند.
اودو تووروشکا: من به عنوان یک محقق علوم دینی با اسلام مانند مسیحیت، یهودیت و سایر ادیان برخورد می‌کنم. اسلام یک دین جهانی است. پیروان دین اسلام مانند سایر ادیان جهان دوست دارند که دین خود را در سراسر کره زمین گسترش دهند و پیام خود را که نجات بشریت است، به سراسر جهان برساند. این کاری است که مسیحیان نیز انجام می‌دهند.
شما همچنین در کتاب"اسلام: دشمن یا دوست” از "هرمنوتیک اعتماد" و "هرمنوتیک نکوهش" صحبت کرده‌اید. منظورتان از این دو عبارت چیست؟
مونیکا تووروشکا: در آلمان، گرایش زیادی به سمت گروه‌های راستگرای افراطی دیده می‌شود. از این‌رو ما تلاش کردیم که مخاطبان را با روشی خاص با دین اسلام آشنا کنیم. همان‌طور که گفتید، در این کتاب از دو هرمنوتیک اعتماد و نکوهش صحبت شده است. در واقع ما از طریق هرمنوتیک اعتماد، تلاش کردیم تا نقاط قوت اسلام را به مخاطبان نشان دهیم، بدون آنکه نقاط ضعف و مشکلات مسلمانان را پنهان کنیم. در واقع ما به جای آنکه بر روی نقاط ضعف مسلمانان تمرکز کنیم، نقاط قوت دین اسلام را به مخاطبان نشان دادیم. محققان علوم دینی معمولاً از همین روش برای شناخت مذاهب مختلف از جمله آئین‌های مسیحی استفاده می‌کنند.
اودو تووروشکا: ما برای مخاطبان خود توضیح دادیم که بسیاری از منتقدان اسلام در آلمان نیز از هرمنوتیک نکوهش استفاده می‌کنند تا دین اسلام را در نگاه شهروندان این کشور بد جلوه دهند. جالب است بدانید که آنها با تمام شهروندان غیر مسیحی و غیر آلمانی مانند یهودیان، مسلمانان و … چنین برخوردی دارند. آنها اغلب مسائل را آنطور که می‌خواهند به افکار عمومی انتقال می‌دهند. به طور مثال، تقیه در مذهب شیعه را به عنوان نوعی دروغگویی مطرح می‌کنند و آن را به عنوان یک الگوی کلی برای اسلام در نظر می‌گیرند. آنها ادعا می‌کنند که نمی‌توان به مسلمانان اعتماد کرد، زیرا آنها مجاز به دروغ گفتن هستند. من به‌عنوان کسی که در خانواده پروتستان متولد شدم و در منطقه‌ای کاتولیک بزرگ شده‌ام، از کودکی اعتقاد داشتم که این نوع رفتارها برای کاتولیک‌ها معمول است. زیرا آنها می‌توانند هرگاه که می‌خواهند به اشتباهات و گناهان خود اعتراف کنند و ممکن است سال‌ها بسیاری از مسائل مخفی بماند. بنابراین زیر سوال بردن شیعیان به دلیل تقیه وقیحانه است. متأسفانه ما در راه تبدیل شدن به یک جامعه چند پاره هستیم. سم اسلام‌هراسی نیز در حال گسترش است. من معتقدم که هرمنوتیک نکوهش، وحشتناک و غیرانسانی است.
برخی بر این باورند که ارزش‌های اسلامی و آلمانی، نمی‌توانند در یک جا جمع شوند. به نظر شما، ارزش‌های اسلامی با فرهنگ آلمان سازگار است؟
مونیکا تووروشکا: نتایج یک نظرسنجی در آلمان نشان می‌دهد که بیش از نیمی از مسیحیان معتقد بر این باورند که ارزش‌های اسلامی نمی‌تواند در کنار فرهنگ آلمانی قرار گیرد. این در حالی است که فقط “اصل توحید“ می‌تواند صدها شباهت میان اسلام و مسیحیت ایجاد کند. به‌طور مثال، رحمت، عدالت، ضرورت حمایت از افراد فقیر و مظلوم در برابر ثروتمندان و استثمارگران، از جمله اعتقادات مشترک میان مسیحیان و مسلمانان است. دستور دین مسیحیت برای دوست داشتن همسایه‌ها با دستورات اسلام در ارتباط با برادری و مهمان نوازی، مطابقت دارد.
اودو تووروشکا: اسلام بر رعایت اخلاق و رفتار صحیح اجتماعی تاکید کرده است. خداوند در قرآن، انسان‌ها را از بت‌پرستی، قتل، تهمت، زنا، حسادت، نوشیدن مشروبات الکلی و قمار بر حذر داشته است. در مقابل، در این کتاب آسمانی بر صداقت، صبر، بردباری و گذشت تاکید شده است. اگر به آمارهای مربوط به سازمان‌های مردم نهاد در آلمان نگاه کنیم، متوجه می‌شویم که مسلمانان آلمان در سال‌های اخیر در فعالیت‌های اجتماعی و خیرخواهانه حضور فعالی داشته‌اند. در مقابل، همان‌طور که گفته شد، مخالفان اسلام از هرمنوتیک نکوهش استفاده می‌کنند و اسلام را به ظلم به زنان، ازدواج اجباری و آزار افراد به دلیل اعتقاداتشان متهم می‌کند. این در حالی است که اسلام به هیچ‌وچه چنین حرکات ضد انسانی را تأیید نمی‌کند.
پروفسور تووروشکا، شما سردبیر فصلنامه راهنمای ادیان هستید که از سال ۱۹۹۷ منتشر می‌شود. انگیزه حضور شما در این فصلنامه چیست؟
اودو تووروشکا: من افتخار می‌کنم که بخشی از این مجموعه بزرگ هستم. این فصلنامه، یک کتاب راهنمای بین مذهبی است که از گذشته تا به حال در کشورهای آلمانی زبان فعالیت می‌کند. با اطمینان می‌گویم که به خصوص در این عصر و زمان که بحث‌های زیادی درباره دین وجود دارد و در عین حال، سطح دانش عمومی در مورد آن به طور محسوسی کاهش یافته است و برخی حتی از "بی سوادی مذهبی" صحبت می‌کنند، فصلنامه " راهنمای ادیان" باید در کتابخانه همه باشد.
نظر شما