مادران سینمای ایران از آغاز تا امروز

به گزارش خبرنگار مهر، تعداد فیلم هایی که شخصیت محوری آن را مادر خانواده تشکیل می دهد، در سینمای ما به اندازه ای زیاد است که حتی اشاره به نام آنها بسیار طولانی می شود. ولی بررسی سینمای ایران در استفاده از کلمه "مادر" قابل توجه است. با آنکه تمام سینماگران ترجیح می دهند عنوانی را برای اثر خود انتخاب کنند که پیش از آن مورد استفاده قرار نگرفته باشد. اما این موضوع در مورد کلمه مادر بسیار متفاوت است.

به طور کلی فیلم هایی که با استفاده از عنوان مادر ساخته شده را از نظر مضمون و ساختار می توان به دو بخش آثار ساخته شده پیش و پس از انقلاب تقسیم کرد. به این جهت که بیشتر فیلم هایی که با توجه به استفاده از این نام قبل از انقلاب ساخته شده اند در ژانر حادثه ای قرار دارند و البته بازتاب دهنده شرایط اجتماعی آن روزگار هستند.

رقیه چهره آزاد در نمایی از "مادر" علی حاتمی

در این دوره مادر از اهمیت برخوردار است، اما به هیچ وجه از قداست و اعتباری برخوردار نبوده که فیلم های امروز برای این کلمه قائل هستند. مادران فیلم های دیروز برای اینکه بتوانند اهمیت خود را ثابت کنند باید درگیر اتفاقات عجیب و پیچیده ای می شدند. غیر از این نیز در آثار کمدی از این عنوان به شکلی نامناسب استفاده شده که "مادر جونم عاشق شده" از آن جمله است.

فیلم "مادر" به کارگردانی اسماعیل کوشان که سال 1331 ساخته شد را شاید بتوان یکی از نخستین آثار سینمای ایران دانست که از این عنوان به طور مستقیم استفاده کرده است. این اثر داستان دختری است که فریب جوانی را می خورد و خانه را ترک می کند. او در دیدار دوباره با جوان دستگیر و روانه زندان می شود و همزمان با انجام مراحل ازدواج دخترش آزاد می شود ...

"مادر فداکار" ابراهیم باقری محصول 1342 و داستان زندگی مردی است که همراه همسر و دختر کوچکش برای یافتن کار به تهران می آید و بر اثر تصادف در بیمارستان بستری می شود. زن با کمک دوست شوهرش در یک استودیو فیلمسازی کار می کند و پول عمل جراحی را به وسیله دوستش برای او می فرستد. پس از مدتی دختر مرد بیمار می شود و دکتر معالجه قطعی را در دیدار با مادرش تشخیص می دهد. مرد با شنیدن فداکاری های همسرش به بازگشت او رضایت می دهد.

"من مادرم" که سال 1344 فرج الله نسیمیان آن را ساخت، داستان زندگی مردی را بیان می کند که به همسرش برای داشتن ارتباط با یک نقاش مشکوک است. این مسئله باعث می شود وی همسرش را هنگامی طرد کند که او باردار است. سال ها بعد که این مرد با همسر و دخترش مواجه و از سوء ظن بی مورد خود مطلع می شود، کانون خانواده دوباره پا می‌گیرد.

"روزهای تاریک یک مادر" به کارگردانی محمدعلی زرندی در سال 1346 داستان زندگی یک خواننده زن است که کار خود را ترک و با مردی ازدواج می کند و پس از مدتی کوتاه بچه دار می شود. صاحب کار قبلی او سعی می کند زن را به کار قبلی برگرداند. مرد زن را طرد می کند. سال ها بعد این زن همسر و فرزندش را ملاقات و دوباره با هم زندگی می کنند.

"نامادری" که سال 1349 توسط عباس کسایی ساخته شده، داستان مردی است که به خاطر نازایی همسرش با زن دیگری ازدواج می کند و از او بچه دار می شود. زن دوم نسبت به زن اول ظلم های زیادی می کند، اما وی به مراقبت از بچه شوهرش می پردازد. زن دوم بر اثر حادثه ای کشته می شود و مرد تازه به فداکاری های مادرانه همسر اولش پی می برد.

داریوش کوشان "مادر دوستت دارم" را سال 1354 می سازد. داستان فیلم درباره علی و همسرش زری است که در کارخانه ای مشغول کارند. رئیس کارخانه به زری و منشی شرکت به علی نظر دارد. یک روز جمشید برای دیدار علی در غیاب او به خانه اش می رود. منشی موضوع را به علی اطلاع می دهد. رئیس کارخانه کشته و زری با وجود بیگناهی محکوم می شود. زری پس از آزادی متوجه نابینایی شوهرش می شود و خود را به پسرش نزدیک می کند ...

سینمای ایران پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز به ساخت فیلم هایی با استفاده از نام مادر ادامه می دهد. اما آثار جدید از ساختار ملودرام برخوردارند و مادر از قداست خاصی برخوردار است. وقتی این شخصیت در محور فیلم قرار می گیرد، همه چیز با دستان معجزه گر وی به سمت خوبی و رشد همه جانبه پیش می رود. در عین حال مادران برای اثبات خوبی خود نیاز به انجام کارهای عجیب ندارند.

در فیلم های امروزی حقانیت مادر در محبتی نمود پیدا می کند که نسبت به فرزندان خود دارند. حمایت و توجه مادران از فرزندانشان وجهی فراگیر و همه جانبه و آمیخته با ایثار و از خودگذشتگی دارد. مادران فیلم های پس از انقلاب برای تربیت فرزندان خود می کوشند و غنای اثر به خاطر همین عشق ورزی خالصانه افزایش پیدا می کند.

فیلم سینمایی "مادر" که فتحعلی اویسی سال 63 ساخت، داستانی تاریخی دارد و قصه مادری را بیان می کند که برای ملاقات با فرزند اسیرش در چنگ مغول ها تلاش می کند. او که قصد دارد فرزندش را رها کند، قبل از آنکه مغول ها حکم اعدام فرزندش را اجرا کنند، موفق به دیدار با او می شود.

علی حاتمی سال 68 فیلم "مادر" را می سازد. این اثر را به خاطر پخش بیشمار از تلویزیون می توان مشهورترین اثر با این عنوان و مضمون نزد مخاطب ایرانی معرفی کرد. داستان فیلم درباره مادری است که در روزهای پایانی زندگی اش از آسایشگاه سالمندان به خانه می آید تا تمام فرزندانش که رابطه خوبی با همدیگر ندارند را کنار هم جمع کند و آنها را به داشتن رابطه ای خوب تشویق نماید. طی این مدت خاطرات گذشته نیز مرور می شود.

سیامک شایقی فیلم "مادرم گیسو" را سال 74 می سازد. مردی به نام منوچهر پس از فوت همسرش قصد ازدواج با منشی خود را دارد که دخترش مانع تراشی می کند. دختر این مرد متوجه می شود گیسو یک فرزند ناشنوا دارد که او را مخفی کرده است. پسر از مدرسه مخصوص ناشنوایان می گریزد و مدتی بعد او را هنگام اجرای یک تئاتر خیابانی پیدا می کنند و خانواده آنها تشکیل می شود.

"مهر مادری" سال  76 توسط کمال تبریزی ساخته شده و داستان نوجوانی است که مددکار اجتماعی کانون اصلاح و تربیت را با مادرش اشتباه می گیرد. او می گریزد و به خانه زن می رود. زن هر چقدر تلاش می کند حسین را بازگرداند موفق به این کار نمی شود تا اینکه یک شب با ترفندی ماموران را به خانه می آورد و نوجوان را می برند. حسین دوباره فرار می کند، اما به خانه زن نمی رود.

"میم مثل مادر" آخرین فیلمی است که با استفاده از این کلمه در سال 85 توسط رسول ملاقلی پور ساخته شده است. داستان فیلم درباره زنی است که متوجه می شود کودکش به خاطر جراحت های شیمیایی وی معلول به دنیا می آید. شوهر زن تلاش می کند او را به سقط جنین راضی کند. اما زن کودک را نگه می دارد و او را با مشقت ها و فداکاری های زیاد بزرگ می کند.