خبرگزاری مهر، گروه استانها: اوایل آذر ماه سال جاری بود که بدون هیچ بارندگی، آب در رگ‌های رودخانه شاهرود بیرجند جریان یافت. این امر اهالی روستاهای مجاور اعم از تقاب، معصوم آباد و سیوجان را در پی حل مسئله فرستاد اما تا زمان تشکیل شدن کف‌های سفید بر مسیر آبشاری رودخانه، به پاسخی مناسب نرسیدند تا اینکه در ۲۳ آذرماه خبری مبنی بر نگرانی مردم از رها سازی فاضلاب شهری در رودخانه شاهرود از سوی رسانه‌ها منتشر شد.
به دنبال افزایش این نگرانی‌ها، مسئولان در قالب بازدید از منطقه و حضور در جمع مردم به دنبال آرام کردن جو ایجاد شده رفته و اهالی روستاهای مجاور را از بی خطر بودن رهاسازی پساب اطمینان خاطر دادند.
حکایت جریان آب در رودخانه
حکایت از این قرار است که تصفیه خانه فاضلاب بیرجند با ظرفیت ۱۲۰ لیتر بر ثانیه در ۹ کیلومتری غرب شهرستان بیرجند طراحی شد. از دو ماه گذشته پساب این تصفیه خانه که قبلاً در اختیار مصارف بخش کشاورزی بود، در رودخانه شاهرود رهاسازی می‌شود. رودخانه شاهرود که ریشه در دشت‌های سربیشه دارد، پس از عبور از خوسف و دشت فدشک به جنگل نخاب و کویر شهداد ختم می‌شود.
اگرچه تاکنون موردی از بروز بیماری ناشی از رهاسازی پساب مشاهده نشده اما بوی نامطبوع باعث نارضایتی اهالی شده و خواستار رسیدگی به این شرایط هستند.
هرچند متولیان بوی نامطبوع را حاصل پساب ندانسته و برکه را مقصر اصلی در ماجرا می‌دانند اما بنا بر گفته‌های دادستان بیرجند، باید برای بوی نامطبوع که تمام منطقه و جاده را فراگرفته چاره اندیشی شود.
مشق دادستان برای مسئولان
این مقام مسئول چندی پیش در بازدید میدانی از حوزه پساب تصفیه خانه بیرجند، با بیان اینکه سلامت مردم خط قرمز ما است، افزود: اگر سیستم قضائی تشخیص دهد که رها کردن پساب فاضلاب به سلامت مردم خدشه وارد کرده، مسئولان باید پاسخگو باشند.
حجت الاسلام علی نسایی با بیان اینکه اگر تصفیه خانه بیرجند به روز نیست باید به روز رسانی شود، اظهار کرد: متولیان باید در راستای رفع مشکل به میدان آیند.
در حال حاضر اهالی نه تنها از بوی نامطبوع معترض هستند، بلکه با کاهش دما، مسیر رودخانه شاهرود که پساب در جریان است در ورودی روستاهای تقاب و معصوم آباد یخ می‌زند و مشکلات متعددی را منجر می‌شود. علاوه بر این هنوز هم نگرانی‌هایی نسبت به بی خطر بودن پساب رها شده در بین شهروندان وجود دارد که باید توسط متولیان رفع شود.
آتش پساب فاضلاب به جان پرندگان
۱۳ دی ماه بود که اولین مورد آنفلوانزای فوق حاد پرندگان در خراسان جنوبی شناسایی شد. برخی شایعه‌ها پساب فاضلاب را متهم این بیماری زایی دانست که مسئولان آن را رد کردند.
معاون بهداشتی و پیشگیری سازمان دامپزشکی کشور در گفت و گو با مهر بیان کرد: پرندگان مهاجر منشأ اصلی ویروس آنفلوانزای فوق حاد پرندگان بوده‌اند.
بهمن نقیبی با بیان اینکه پراکندن ویروس در محیط اطراف به عوامل زیادی بستگی دارد، اظهار کرد: پرندگان مهاجر و پرندگان داخلی اطراف آب دور هم می‌نشینند بنابراین آب پساب فاضلاب می‌تواند برای تجمع آنها باشد.
وی ادامه داد: مدفوع پرندگان مهاجر حاوی مقدار قابل توجهی ویروس بوده که می‌تواند سایر پرندگان را آلوده کند.
موانع موجود پیش روی استفاده از پساب
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی هم در این زمینه در گفتگو با مهر بیان کرد: سلامت، کیفیت و کمیت محصولات در تولیدات کشاورزی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
غلامرضا قوسی با بیان اینکه در ارائه الگوهای کشت در امر تولید سالم حساست های زیادی داریم، گفت: پساب فاضلاب، تصفیه شده بوده و برای مصرف آن حساسیت زیادی وجود دارد.
وی با بیان اینکه نمی‌توانیم تمام محصولات کشاورزی و زراعی را با استفاده از پساب تولید کنیم، اظهار کرد: در الگوی کشت ارائه شده، محصولاتی آمده که مصرف مستقیم برای انسان و دام ندارد.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی بیان کرد: محصولاتی مانند کاشت درختان غیر مثمر با هدف تولید چوب، پنبه بذری و گندم بذری از جمله پیشنهادات ارائه شده در الگوی کشت است.
وی محدودیت کشت را یکی از مشکلات موجود در استفاده از پساب در مصرف کشاورزی دانست و افزود: با توجه به این محدودیت‌ها، کشاورزان رغبتی برای انعقاد قرار داد ندارد.
قوسی اظهار کرد: در راستای حل این مشکل و استفاده از پساب، دو شرکت را به آب منطقه‌ای معرفی کردیم که دنبال آب پایدار هستند.
وی بیان کرد: آب منطقه‌ای نمی‌تواند آب پایدار را در اختیار کشاورزان و بهره برداران قرار دهد که باید چاره اندیشی شود.
قوسی خواستار ایجاد مشوق‌هایی برای بهره برداران شد و بیان کرد: در حال حاضر علاوه بر محدودیت کشت، رقم آب بها هم بالا است.
بوی نامطبوع حاصل از پساب نیست
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان جنوبی در این خصوص در گفت و گو با مهر بیان کرد: بوی نامطبوع حاصل از پساب نیست چراکه برکه، بی هوازی بوده و باعث تولید گازهایی می‌شود.
حسین امامی بیان کرد: بی هوازی روشی ارزان قیمت بوده بنابراین در دهه گذشته در کل کشور توصیه شده و در حال حاضر ده‌ها نمونه با همین فرآیند در کشور فعال است.
وی بیان کرد: با توجه به نگرانی و دغدغه مردم روستاهای اطراف از بوی نامطبوع، روش مدول دو روش هوازی و لجن فعال است که در این فرآیند دغدغه بوی نامطبوع را نخواهیم داشت.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان جنوبی اظهار کرد: در حال حاضر با توجه به اینکه روزهای آفتابی زیادی داریم، فرآیند موجود در برکه‌ها در حد استاندارد است.
وی ادامه داد: با توجه به دغدغه‌های موجود، در دیوان محاسبات و سازمان بازرسی هماهنگی‌هایی شده که بتوانیم بخشی از خریدها را انجام دهیم که تا پایان سال بخش مایع و جامد تصفیه خانه فعال شود.
وی اظهار کرد: با توجه به هدف گذاری انجام شده در سیستم قبلی، نوع مصرف پساب کشاورزی تعریف شده بنابراین استانداردهای مد نظر رعایت می‌شود.
ایجاد آزمایشگاه پساب فاضلاب در بیرجند
امامی بیان کرد: در راستای جلوگیری از بار میکروبی، در وسط خروجی کل پساب کلر زنی انجام می‌شود و در این زمینه دغدغه‌ای وجود ندارد.
وی بیان کرد: در سال گذشته با توجه به الگوی ارائه شده از سوی جهاد کشاورزی، قراردادی با شرکت تعاونی علوفه کاران داشتیم که صرفاً علوفه و گیاهانی کشت می‌شد که به صورت غیر مستقیم در چرخه غذای انسانی قرار می‌گرفت.
وی ادامه داد: با توجه به اینکه اخیراً این قرارداد به پایان رسیده، بروز رسانی‌های لازم انجام می‌شود تا این فرآیند با الگوی جدیدی اجرایی شود.
امامی با بیان اینکه در حال حاضر بر اساس آخرین نمونه‌های گرفته شده، استاندارد پساب مطلوب است، گفت: امید است تصفیه خانه در اسفند ماه راه اندازی شود.
مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب خراسان جنوبی ادامه داد: همچنین یکی از بهترین آزمایشگاه‌های پساب فاضلاب کشور هم راه اندازی می‌کنیم.
دسترسی مردم و ریسک بالای رهاسازی
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی در گفت و گو با مهر با اشاره به پساب فاضلاب بیرجند بیان کرد: وقتی پساب در مسیر رودخانه‌ای رها می‌شود که دسترسی انسان، حیوان و پرندگان فراهم است، ریسک و حساسیت بالا می‌رود.
حسن اکبری با بیان اینکه سیستم تصفیه خانه کنونی بیرجند تثبیت است، اظهار کرد: این روش برای ظرفیت‌های پایین پاسخگو است بنابراین وقتی ظرفیت فاضلاب بالا می‌رود، می‌تواند نوساناتی داشته باشد.
وی ادامه داد: آنچه در رودخانه شاهرود رهاسازی شده پساب فاضلاب تصفیه شده است که پارامترهای آن برای کشاورزی و گونه‌های غیر مثمر استاندارد است.
اکبری بیان کرد: با توجه به شیوع کرونا و در دسترس بودن پساب فاضلاب برای پرنده، دام و انسان، احتیاط ایجاب می‌کند که رهاسازی انجام نشود.
مدیرکل محیط زیست خراسان جنوبی اظهار کرد: پساب فاضلاب می‌توانست برای آبیاری فضای سبز غیر مثمر یا صنایع آب بر استفاده کرد اما از قبل کاربری مناسب برای آن تعریف نشده بنابراین در رودخانه رهاسازی می‌شود.
وی با بیان اینکه تصفیه خانه جدید بیرجند که سیستم لجن فعال و پیشرفته دارد به زودی به اتمام می‌رسد، گفت: با راه اندازی این تصفیه خانه، فاضلاب به روش‌های دقیق‌تری تصفیه و بخشی از دغدغه‌ها رفع می‌شود.
چاره‌ای جز رهاسازی پساب نداشتیم
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی در گفت و گو با مهر بیان کرد: در گذشته بخش عمده‌ای از پساب در اختیار یک شرکت علوفه کاران بود و با الگوی کشت جهاد، کشاورزی می‌کرد.
قندهاری با بیان اینکه چندی پیش فرمان الگوی کشت عوض شد و شرکت هم با کشت جدید حاضر به فعالیت نشد، اظهار کرد: آب منطقه‌ای هم هیچ انباره و مخزنی برای جمع آوری آب ندارد بنابراین بهترین چاره و راهکار رهاسازی پساب داخل رودخانه بود.
وی با بیان اینکه در گذشته بخش زیادی از این آب در اطراف تصفیه خانه به هدر می‌رفت و در اراضی رها بود، گفت: وضعیت کنونی پساب قابل قیاس با شرایط قبلی نیست.
وی ادامه داد: با توجه به شرایط پیش آمده، پساب به عنوان یک مسئله در بیرجند مطرح شد اما امروز بسیاری از مسائل پیرامون این موضوع به گونه‌ای رفع شده است.
قندهاری با بیان اینکه پساب مانند زخمی نیازمند جراحی بود، اظهار کرد: خروجی پساب فاضلاب نیازمند مدیریتی جدی بود که در این راستا تاکنون جلسات متعددی برگزار شده است.
وی با بیان اینکه برای رفع این مشکل برنامه‌هایی کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت تعریف شده است، گفت: بعد از رهاسازی پساب، آب از مسیر جاده روستایی عبور می‌کرد و مشکلاتی را منجر شده بود.
قندهاری با بیان اینکه بخشی از پساب فاضلاب در کمتر از پنج روز جمع آوری شد، بیان کرد: در حال حاضر جهاد کشاورزی الگوی کشت مناسب را ارائه کرده است.
راهکارهایی برای رفع مشکل پساب
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی با بیان اینکه همچنین با یک شرکت برای کشت با پساب جلساتی برگزار شده و بیش از سه میلیون متر مکعب آب به صورت موقت در اختیار آن قرار گرفته است، افزود: این شرکت بر اساس الگوی جهاد کشاورزی فعالیت خواهد کرد.
وی با بیان اینکه استفاده از پساب برای جایگزینی از دیگر برنامه‌ها است، گفت: در حال حاضر با وضعیت بحرانی منابع آب زیر زمینی در دشت بیرجند مواجه هستیم بنابراین پساب فاضلاب باید جایگزین منابع آب کشاورزی شود.
قندهاری ادامه داد: در این راستا مکاتبه‌هایی با تمامی مصرف کنندگان عمده آب زیر زمینی در محدوده پساب انجام شده تا هر آنکه می‌تواند از پساب برای آبیاری فضای سبز استفاده کنند، این آب را جایگزین کنند.
وی استفاده از این آب برای فضای سبز شهر بیرجند را از دیگر برنامه‌های بلند مدت پیش رو دانست و گفت: سر ریز تصفیه خانه هیچ‌گونه آلودگی میکروبی ندارد بنابراین با چاه‌های آب شیرین شهری شهرداری مخلوط و مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
قندهاری اظهار کرد: انتقال آب به تغذیه مصنوعی از دیگر برنامه‌های بلند مدت بوده که در زمستان هم برای تغذیه آب زیر زمینی مورد استفاده قرار گیرد.
خبری برای کشاورزان
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی با بیان اینکه جایگزینی پساب با آب‌های کشاورزی از جمله برنامه‌های میان مدت آب منطقه‌ای است، افزود: قرار است بخشی از این آب را برای صنعت خوسف انتقال دهیم.
وی با بیان اینکه جایگزینی آب با چاه‌های آب کشاورزی از دیگر برنامه‌های پیش رو برای رفع مشکل پساب است، گفت: اگر کشاورزان طبق الگوی کشت جهاد کشاورزی پیش روند بخشی از این پساب با ضریب ۱.۲ به آنها تعلق می‌گیرد.
قندهاری اظهار کرد: طی هفته جاری کارگروه جامع کیفیت منابع آب استان دوباره برگزار و با حضور دستگاه‌های متولی تصمیمات نهایی پیرامون پساب اخذ می‌شود.
وی در پاسخ به سوالی مبنی بر مدیریت و نظارت بر پساب رها شده در راستای عدم استفاده مردم بیان کرد: اگرچه کیفیت آب طبق نظرات محیط زیست استاندارد مناسب برای کشاورزی و استفاده احشام است اما باز هم آب منطقه‌ای اجازه برداشت آب را نمی‌دهد.
برخورد جدی با استفاده غیر مجاز از پساب
قندهاری در پاسخ به شایعاتی مبنی بر استفاده احشامی مانند شتر در کویر بیان کرد: اگرچه وجود دریاچه‌ای در خوسف مانع رسیدن پساب به کویر می‌شود اما از هرگونه برداشت غیر مجاز پساب جلوگیری می‌شود.
وی بیان کرد: تاکنون یک گزارش مبنی بر برداشت شبانه از پساب فاضلاب رسیده که از او شکایت شده و موضوع پیگیری خواهد شد.
قندهاری در پاسخ به نرخ بالای آب بهایی که آب منطقه‌ای در اختیار کشاورزان قرار می‌دهد، گفت: قیمت‌ها تعرفه داشته که توسط کارشناس دادگستری تعیین می‌شود و به هیچ عنوان نمی‌توانیم از برخی اصول عبور کنیم.
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای خراسان جنوبی ادامه داد: قطعاً با کشاورز کنار می آییم و قیمت‌هایی را تعیین نمی‌کنیم که کشاورز قادر به پرداخت آن نباشد.
هر چند بعد از چند روز نگرانی و آشفتگی، بخشی از مشکلات پساب فاضلاب رفع شده اما هنوز هم معضلاتی وجود دارد که نیازمند تدابیری جدی است. از سویی دیگر نیاز است این موضوع درسی برای متولیان شود تا در اجرای پروژه‌ها، تمامی جوانب را بررسی کرده و آنگاه کلنگ را بر زمین بزنند تا مردم قربانی برخی غفلت‌ها نشوند.
نظر شما