احتمال قاچاق معکوس و عرضه خارج از شبکه واکسن کرونا وجود دارد؟

به گزارش خبرنگار مهر، در حالیکه بر اساس اعلام سفیر جمهوری اسلامی ایران در روسیه، نخستین محموله واکسن «اسپوتنیک وی» طی هفته جاری به ایران ارسال می‌شود، همچنان از جزئیات فرآیند توزیع واکسن کرونا خبری نیست و این مسئله در مبهم‌ترین حالت ممکن به سرمی‌برد.

این در حالی است که عدم شفافیت در مورد سازوکار واردات و توزیع واکسن آنفلوانزا در ماه‌های گذشته موجب شده بسیاری از مردم نتوانند در زمان مناسب این واکسن را تزریق کنند. همچنین به علت عدم توزیع مناسب انسولین قلمی در سال جاری، این کالا با افزایش قیمت شدید و عرضه غیر قانونی در بازار سیاه مواجه شد. البته به گفته سید حیدر محمدی، مدیرکل دارو و مواد تحت کنترل سازمان غذا و دارو، از زمانی که عرضه انسولین با ثبت کد ملی بیمار در سامانه تیتک صورت گرفت، از نشت دارو به بازار آزاد و قاچاق معکوس آن جلوگیری شده و تقاضای انسولین حدوداً ۹۰ درصد کاهش پیدا کرده است.

با توجه به مشکلات مرتبط با توزیع و تأمین برخی از داروهای مورد نیاز مردم در گذشته، این نگرانی وجود دارد که این نابسامانی در مورد زنجیره تأمین و توزیع واکسن و روند واکسیناسیون کرونا نیز تکرار شود چرا که با وجود اینکه مقامات دولت و وزارت بهداشت خبر از واردات واکسن از کشورهای مختلف و واکسیناسیون زودهنگام می‌دهند، هنوز ساز و کار مشخصی برای توزیع واکسن کرونا وجود ندارد.

البته اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهور در جریان سفرش به استان خوزستان در این خصوص گفت: «با وجود همه مشکلات و سختی‌ها و موانع پیشِ‌رو اگر واکسنی مورد تأیید وزارت بهداشت باشد آن را خریداری می‌کنیم و در اختیار جامعه قرار می‌دهیم و براساس گفته وزارت بهداشت تا پایان بهمن و نهایتاً اوایل اسفند فرآیند واکسیناسیون در کشور مطابق برنامه توزیع و به‌صورت شفاف و بدون تبعیض آغاز خواهد شد.»

توزیع شفاف و عادلانه واکسن کرونا از طریق سامانه تیتک

برخی از کارشناسان حوزه بهداشت و درمان معتقدند که واکسن کرونا باید در یک زنجیره رسمی و قانونی توزیع شود؛ به طوری که واکسن‌های وارداتی و تولید شده در یک فرآیند شفاف در اختیار شرکت‌های پخش قرار گیرد و آن‌ها نیز واکسن را به داروخانه‌ها تحویل دهند و بر اساس کد ملی، افراد واکسن خود را دریافت و تزریق کنند.

پدرام اصلانی‌فر کارشناس سیاست گذاری حوزه سلامت در گفت‌وگو با خبرنگار مهر گفت: فرآیند توزیع واکسن کرونا می‌‎بایست از طریق سامانه‌های الکترونیکی وزارت بهداشت تحت رصد و کنترل قرار گیرد؛ تنها سامانه کارآمد در این زمینه سامانه ردیابی و رهگیری و کنترل اصالت سازمان غذا و دارو یا همان TTAC است.

به گفته وی، در صورت عدم استفاده از سامانه‌های الکترونیکی مخاطرات زیادی در زمینه توزیع واکسن کرونا رخ خواهد داد؛ برای مثال ممکن است واکسن‌های تقلبی وارد بازار شده و یا واکسن‌های وارداتی از شبکه توزیع رسمی خارج شود و از طریق قاچاق معکوس به دیگر کشورها برود. بنابراین به نظر می‌رسد که توزیع سیستمی واکسن از طریق سامانه تیتک می‌تواند از وقوع مشکلات پیشین در حوزه پخش دارو جلوگیری کند.

توزیع شفاف واکسن کرونا از طریق سامانه‌های الکترونیکی

در همین ارتباط، امیرمحمد پرهام‌فر، مدیرکل دفتر پیشگیری ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز هم در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با تأکید بر اهمیت توزیع شفاف واکسن کرونا گفت: ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز از سال ۹۷ در مسئله قاچاق و عرضه خارج از شبکه دارو وارد شده است؛ از نظر ستاد تنها راه مناسب برای جلوگیری از قاچاق دارو و واکسن به خارج از کشور، شفاف شدن زنجیره توزیع این گروه کالایی است.

وی افزود: تمامی داروها از جمله واکسن کرونا می‌بایست به صورت اتوماتیک در سامانه‌های نظارتی ثبت شوند. همچنین این مسئله مشمول ضوابط اجرایی تبصره ۴ ماده ۱۸ قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز قرار گرفته است. فرآیند رصد زنجیره تأمین و توزیع دارو نیز در حال انجام است و در حال حاضر روند جابه‌جایی و حمل و نقل دارو تا قبل از حلقه نهایی برای عرضه به مصرف کننده در داخل سامانه وجود دارد.

این مقام مسئول با اشاره به اهمیت استفاده از سامانه‌های مبارزه با قاچاق گفت: سامانه‌های بسیاری مانند «تیتک» در این زمینه در حال فعالیت هستند و به ویژه می‌توانند در مورد رصد حمل‌ونقل و انبارش دارو مورد استفاده قرار گیرند.

پرهام‌فر ادامه داد: با تکمیل پروژه پرونده ملی سلامت و دیگر سامانه‌های مرتبط با وزارت بهداشت می‌توان از توزیع قانونی و شفاف واکسن کرونا اطمینان یافت، به طوریکه با ثبت کد ملی افراد مشخص می‌شود که چه تعداد واکسن توزیع شده است و از خروج واکسن به بازار غیر رسمی جلوگیری می‌شود.

به تازگی، علی مویدی خرم‌آبادی رئیس ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز در نامه به وزیر بهداشت با اشاره به مخاطرات مربوط به تأمین و توزیع غیرسیستمی واکسن کرونا بر ضرورت رهگیری و ردیابی واکسن کرونا تأکید کرده است.

چرا نماینده سازمان غذا و دارو در کمیته واکسیناسیون کرونا حضور ندارد؟

بنابر نظر بسیاری از کارشناسان و مسئولان، با استفاده از سامانه تیتک سازمان غذا و دارو، می‌‎توان توزیع واکسن کرونا را به صورت شفاف و عادلانه انجام داد. معصومه پاشایی بهرام، پزشک و نماینده مجلس شورای اسلامی پیش از این گفته بود که بهترین روش نظارت بر نظام سلامت کشور و توزیع دارو استفاده از سامانه‌های الکترونیکی است؛ سامانه تیتک یکی از موفق‌ترین سامانه‌های موجود در این عرصه بوده و بهتر است تمام فرآیندهای نظام سلامت کشور از جمله توزیع انواع دارو مانند واکسن کرونا در ذیل این سامانه صورت پذیرد.

با وجود اینکه تاکنون وزارت بهداشت، سازمان غذا و دارو را به عنوان تنها مرجع تأییدکننده واکسن معرفی می‌کرد و سامانه تیتک نیز که از پتانسیل توزیع عادلانه واکسن برخوردار است ذیل این سازمان فعالیت می‌کند؛ اما بر اساس شواهد موجود، تمامی اعضای کمیته اجرایی واکسیناسیون کرونا توسط معاونت بهداشت منصوب شده و هیچیک از مدیران این سازمان در این کمیته حضور ندارند.