فصل جدید رابطه بروکسل- مسکو/ «بورل» شمشیر را از رو بست!

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل: سفر دو روزه «جوزف بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا که در بازه زمانی ۴ تا ۶ فوریه (۱۶ تا ۱۸ بهمن) انجام شد؛ حتی پیش از آنکه آغاز شود، یک شکست دیپلماتیک بزرگ به حساب می آمد.

قبل از اینکه او راهی مسکو شود؛ کارشناسان و مقامات سیاسی از هر دو طرف، درباره کارایی این سفر تردیدهای زیادی داشتند. مثلاً «آندری کورتونوف» مدیرکل شورای امور بین‌الملل روسیه گفته بود که «هیچکس گمان نمی کند بهبودی در روابط مسکو-بروکسل حاصل شود». یا «اورماس پائت» نماینده پارلمان اروپا و وزیر امور خارجه پیشین استونی تاکید داشت که اکنون وقت مناسبی برای این سفر نیست حال آنکه اصولاً تلاش برای برقراری گفتگوی بی قید و شرط با مسکو، نوعی ساده‌لوحی است.

تا قبل از آگوست ۲۰۲۰، اروپا به رغم همه تنش هایی که با مسکو داشت؛ همچنان به حفظ رابطه دوستانه با این کشور متعهد بود

این سفر در حالی اتفاق افتاد که تنش های جدید و عقده های قدیمی از ماجرای استقلال کریمه گرفته تا جدایی طلبی در شرق اوکراین، اختلافات در باب سوریه، لیبی، بلاروس و در نهایت ماجرای زندانی شدن «آلکسی ناوالنی» وبلاگ نویس منتقد روس، همه و همه دست به دست هم داده اند تا رابطه اروپا-روسیه به نازلترین سطح خود طی سال های گذشته برسد.

تا قبل از آگوست ۲۰۲۰ و برگزاری انتخابات ریاست جمهوری بلاروس که به پیروزی «الکساندر لوکاشنکو» برای ششمین دور متوالی منجر شد؛ اروپا به رغم همه تنش هایی که با مسکو داشت؛ همچنان به حفظ رابطه دوستانه با این کشور متعهد بود. حتی «امانوئل ماکرون» رئیس جمهور فرانسه و «آنگلا مرکل» صدر اعظم آلمان بارها تاکید کرده بودند که به دلیل سنگینی وزن روسیه و نقش تعیین کننده ای که در عرصه بین الملل ایفا می کند؛ نباید لزوم همکاری با مسکو را انکار کرد.

سفر بورل به روسیه و ماجراهایی که بعد از آن رقم خورد، این حقیقت را که اتحادیه اروپا ماهیتی تهاجمی به خود گرفته و مصمم است که از این پس مناقشه را جایگزین مذاکره کند به خوبی نمایش می دهداما با برگزاری انتخابات بلاروس و تلاش غرب برای بهره برداری از تظاهرات مردمی این کشور به طمع تحکیم دیوار دفاعی ناتو در امتداد مرزهای روسیه، نخ پیوند بروکسل-مسکو بیش از پیش سست شد حال آنکه بعدها، بازداشت ناوالنی نیز به اتحادیه اروپا و شریک آمریکایی اش این فرصت را داد که آشفتگی و اعتراض خیابانی را به سطح شهرهای روسیه بکشانند.

اما سفر بورل و ماجراهایی که بعد از آن رقم خورد، این حقیقت را که اتحادیه اروپا ماهیتی تهاجمی به خود گرفته و مصمم است که از این پس مناقشه را جایگزین مذاکره کند به خوبی نمایش می دهد.

تا زمانی که او در مسکو بود؛ در مقابل دوربین رسانه ها لبخند می زد و با لحنی ملایم می گفت: رابطه مان تا رضایتمندی فاصله زیادی دارد اما نه تنها برای کاهش حوادث و بحران‌ها، بلکه با هدف انتقال پیام‌های جدی و صادقانه، نیازمند باز نگه داشتن کانال‌های دیپلماتیک هستیم.

اما به محض اینکه از روسیه خارج شد و پایش به دفتر کارش رسید؛ در وبلاگ خود نوشت: دیدارم با «سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه بسیار پیچیده بود. مسکو به طور قابل ملاحظه ای در حال قطع رابطه خود با اروپا است و به ارزش های دموکراتیک به چشم تهدیدی برای ماهیت وجودی خود نگاه می کند.

تضاد رفتار و گفتار بورل حین اقامت در روسیه و بعد از ترک این کشور، به قدری مشهود است که از این پس به دشواری می توان وی را مردی قابل اعتماد و ثابت قدم در افکار و عقایدش به شمار آورد.

بورل در زمان حضور در روسیه

قبل از آنکه مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به مسکو سفر کند؛ دیمیتری پسکوف سخنگوی کاخ کرملین ابراز امیدواری کرد که بروکسل پرونده ناوالنی را به روابط خود با روسیه گره نزند.

تا وقتی که بورل در مسکو بود؛ نه تنها حرفی از تحریم نزد بلکه مدعی شد: تاکنون هیچ پیشنهادی برای اعمال تحریم علیه روسیه از سوی هیچ کشور اروپایی مطرح نشده است.

بورل بعد از ترک روسیه

بورل تا وقتی در روسیه بود منکر اعمال تحریم بود اما به محض خروج، مدعی شد که تحریم یکی از گزینه هایش استمسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا به محض آنکه پایش به خاک اروپا رسید؛ در وبلاگ خود نوشت: در تاریخ ۲۲ فوریه (۴ اسفند) با وزاری خارجه اتحادیه اروپا درباره موضوعات متنوعی که در سفر به مسکو مطرح شد؛ رایزنی می کنم. بعد درباره قدم بعدی تصمیم گیری می کنم؛ و باید بگویم «بله»، این می تواند شامل تحریم هم باشد.

واکنش روسیه به تناقض بورل

رفتار دوگانه مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، از سوی مسکو بی پاسخ نماند. در همین راستا، وزارت خارجه روسیه اعلام کرد: گفته های بورل با آنچه که قبلا گفته در تناقض است. از اظهارات او درباره دیداری که با لاوروف داشت؛ متعجب شدیم. شاید به محض ورود به بروکسل، به او گفته اند که باید از چه موضوعاتی حرف بزند. اما به هر حال، اظهاراتش اثباتی است بر این حقیقت که چه کسانی پشت پرده سیاست خارجی اتحادیه اروپا هستند.

علت تغییر چیست؟

مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا آنطور که خودش می گوید در پایان نشست خبری با لاوروف، از طریق رسانه های اجتماعی در جریان اخراج سه دیپلمات اروپایی از روسیه قرار گرفت.

او مدعی است به لاوروف گفته که از تصمیمش صرف نظر کند اما وزیر خارجه روسیه، این پیشنهاد را نپذیرفته است.

ظاهراً اتحادیه اروپا همزمانی اخراج دیپلمات ها و سفر بورل را نوعی هشدار و بی احترامی تلقی کرده و در مقام انتقام جویی برآمده است.

توضیح مسکو در اخراج دیپلمات ها

«ماریا زاخارووا» سخنگوی وزارت خارجه روسیه از اقدام دولت این کشور در اخراج دیپلمات‌های ۳ کشور اروپایی به دلیل شرکت در تظاهرات غیرقانونی دفاع کرده و می گوید: متأسفانه، باید این کار را می‌کردیم. چاره‌ای جز اقدام و اخراج دیپلمات‌های اروپایی که در رویدادهای غیرمجاز شرکت می‌کردند، نداشتیم.

این اظهارات در حالی است که روسیه سفارت آمریکا را نیز به تحریک مردم ازجمله نوجوانان زیر سن قانونی برای شرکت در تظاهرات ها متهم کرده بود.

این اعتراضات در واکنش به بازداشت آلکسی ناوالنی از منتقدان سرسخت پوتین است. وی دو هفته پیش به محض بازگشت از آلمان در فرودگاه بازداشت و به ۳ سال و نیم حبس محکوم شد.