وحدت مذاهب اسلامی، آرزوی دیرین آیت الله تسخیری بود

خبرگزاری مهر، گروه دین و آئین، نگار احدپور: آیت‌الله محمدعلی تسخیری فرزند مرحوم حاج شیخ علی اکبر در مرداد ماه سال ۱۳۹۹ دارفانی را وداع گفت. از آیت الله تسخیری نزدیک به ۵۰ کتاب و جزوه در موضوع‌های مختلف مثل: تفسیر، اقتصاد اسلامی، مسائل فقهی، فکری و تاریخی به جا مانده است که برخی از آن‌ها به زبان‌های انگلیسی، اردو و برخی زبان‌های دیگر ترجمه شده است، هم چنین نزدیک به ۳۵۰ مقاله در موضوع‌های مختلف که بسیاری از آن‌ها به زبان‌های مختلف ترجمه شده و در مجلات منتشر شده است. «محاضرات فی علوم القرآن»، «الاقتصاد اسلامی»، «القواعد الاصولیة و الفقهیة علی مذهب الامامیة (در سه جلد)»، «تفسیر قرآن کریم (در سه جلد)»، «دروس فی اصول الدین و همچنین الامامة» و «الولایة فی القرآن الکریم» از جمله آثار اوست.

از دیگر کتاب‌های آیت الله تسخیری می‌توان «اقلیت‌های مسلمانان»، «راهکارها و مشکلات ایده‌های گفتگو با دیگران»، «درباره وحدت و تقریب مذاهب اسلامی»، «رسالت ما تقریب در اندیشه‌ها، انسجام در عمل»، «در پرتو قانون اساسی» را نام برد.

اثرگذاری در فضای بین‌الملل

محسن مسچی، معاون امور ایران و دستیار ویژه دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی با اشاره به ویژگی‌های این عالم فقید، عنوان کرد: ارتباط و آشنایی بنده با مرحوم آیت الله تسخیری به آثار ایشان و آشنایی با برخی از رفقای آیت الله تسخیری بر می‌گردد، در زمانی که ما در اوایل دهه ۶۰ در قم بودیم، نام آیت الله تسخیری به عنوان یک شخصیت فرهنگی و بین‌المللی مورد توجه بود، چون شخصیتی بودند که کارهای فرهنگی و بین‌المللی خود را از قبل از انقلاب اسلامی آغاز کرده بودند.

معاون امور ایران و دستیار ویژه دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی ادامه داد: آیت الله تسخیری از جمله افرادی بودند که همراه با آیت الله مکارم شیرازی، آیت الله سبحانی، مرحوم حجت الاسلام و المسلمین خسروشاهی و عزیزان دیگری که قبل از انقلاب فعالیت‌های فرهنگی داشتند، بعد از خروج از کشور عراق فعالیت‌های خود را در قم شروع کرده بودند.

مسچی ادامه داد: بعد از انقلاب هم ایشان در سازمان‌های مختلف فرهنگی و انقلابی همانند سازمان تبلیغات اسلامی، شوراهای فرهنگی مختلف و به مرور زمان در دفتر مقام معظم رهبری، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، مجمع جهانی اهل بیت (ع)، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، دانشگاه‌ها، مؤسسات علمی فرهنگی و پژوهشی، مؤسسات فقهی و اقتصادپژوهی و بین‌المللی فعالیت داشتند؛ همچنین در خارج از کشور هم در مجامع بین‌المللی مطرح و فعال بودند.

معاون امور ایران و دستیار ویژه دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی تصریح کرد: شناخت خودم از وی را از ارتباطات بین‌المللی که داشتم و بعد به صورت نزدیک از زمانی که ایشان به عنوان معاون بین‌الملل دفتر مقام معظم رهبری بودند، دارم؛ که این ارتباط و آشنایی از آن زمان ایجاد شد به نحوی که همکاری نزدیکی داشتیم، چون بنده در سازمان مدارس و حوزه‌های علمیه خارج از کشور زیر نظر دفتر مقام معظم رهبری فعالیت داشتم، با آیت الله تسخیری مرتبط بودیم، چون ایشان عضو هیأت امنا مجموعه ما بودند و برای گزارشات و جلسات و استفاده از رهنمودهای ایشان در دفتر مقام معظم رهبری خدمتشان می‌رسیدیم.

وی افزود: این ارتباطات به همین شکل ادامه داشت تا بعداً که ایشان در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، مجمع جهانی اهل بیت (ع) و مجمع جهانی تقریب حضور داشتند و تا همین اواخر این ارتباطات ادامه داشت تا جلسات آخری که در شورای عالی مجمع تقریب و یا در جلسات خصوصی خدمت ایشان بودیم.

معاون امور ایران و دستیار ویژه دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی بیان کرد: آیت الله تسخیری ویژگی‌های نادری داشتند که به اعتقاد بنده، ابر و باد و مه و خورشید و فلک، باید دست به دست هم بدهند، تا یک شخصیت نادری به اسم آیت الله تسخیری به عرصه وجود بیایند.

وی گفت: خدماتی که آیت الله تسخیری داشتند، دورانی که طی کردند، اساتیدی که در حضور ایشان تلمذ کردند، مراکزی که در آن فعالیت داشتند، سفرهایی که رفتند، ارتباطاتی که داشتند و یا ایجاد کردند، دانش، مطالعه و پیگیری‌های شخصی و کاریزمای شخصیتی و اخلاقیات و روحیات این عالم بزرگ، همه دست به دست هم داده بود تا از ایشان یک شخصیت نادر و عزیز الوجود بسازد و واقعاً در دوره ما شخصیت نادری بودند و فکر می‌کنم سال‌های سال زمان خواهد برد تا بتوانیم دوباره شخصیتی مثل آیت الله تسخیری با آن دانش و تجارب و خصوصیات منحصر به فرد داشته باشیم.

معاون امور ایران و دستیار ویژه دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی تصریح کرد: اعتقاد شخصی بنده این است که آیت الله تسخیری خودشان یک برند بین‌المللی و شاخص بودند؛ الان بسیاری از مجامع را بیش از اینکه به نام رسمی و مستقل بشناسند، به نام ایشان می‌شناسیم؛ یعنی مثلاً اگر نام ببریم از سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، مجمع جهانی اهل بیت (ع)، مجمع جهانی تقریب، همه این‌ها را به اسم و نام آیت الله تسخیری می‌شناسند.

وی افزود: به خاطر اخلاقیات، رفتار، دانش و اطلاعات و ارتباطات وسیع شأن در جهان اسلام، تأثیر گذاری فوق العاده‌ای داشتند و در جهان اسلام هرکجا که وارد می‌شدند، خودشان شخصاً جایگاه داشتند نه اینکه به عنوان صرفاً به عنوان یک کشور و یا نماینده یک مذهب محسوب شوند.

شخصیت کم نظیری را از دست دادیم

مسچی گفت: آیت الله تسخیری شخصیتی است که در جهان اسلام کم نظیر است؛ از محضر ایشان بسیار فیض برده‌ام و خود را شاگردی از شاگردان وی می‌دانم و همیشه ایشان را به عنوان یک استاد و یک راهنما و شخصیت بی‌بدیل در جهان اسلام خصوصاً از جهت شناخت مسائل بین‌المللی منحصر به فرد می‌دانستم.

وی ادامه داد: بعد از شخصیت‌های عزیز الوجودی که ما در ایران از دست دادیم، مثل حضرت امام خمینی (ره) یا شهید حاج قاسم سلیمانی، کمتر شخصیتی را سراغ دارم که تأثیر گذاری او در جهان و به خصوص جهان اسلام به گونه‌ای باشد که خبر درگذشت ایشان این همه بازتاب داشته باشد و با سیل پیام‌های تسلیت و تأسف همراه باشد.

معاون امور ایران و دستیار ویژه دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی گفت: درگذشت ایشان بسیار ناباورانه بود؛ چون در عین اینکه سال‌های سال شرایط جسمی سختی را داشتند، اما بسیار فعال، منظم و کوشا بودند، در طول این بیست سالی که ایشان از بیماری جسمی رنج می‌بردند، هیچ نقطه‌ای از بی نظمی و خدشه در فعالیت‌های ایشان مشاهده نشد؛ از منظم‌ترین افراد در طول زندگی و در بین اقران خود بودند و از جهت نظم و انضباط از همه افراد شاخص‌تر بودند.

وی افزود: به یاد دارم در زمانی که آیت الله تسخیری در دفتر مقام معظم رهبری بودند، بعد از نماز ظهر و عصر استراحت مختصری در حد یک ربع یا ده دقیقه داشتند و واقعاً در همان حد استراحت می‌کردند، اندکی استراحت می‌کردند و مجدداً وضو می‌گرفتند و کار خود را آغاز می‌کردند؛ در تمام جلسات از همه افراد چند دقیقه زودتر می‌آمدند و به وقت و به ساعت حضور بسیار اهمیت می‌دادند.

محسن مسچی اظهار داشت: افق فکری و علمی بسیاری بلندی داشتند و تأثیر گذاری این عالم گرانقدر به خاطر همان افق فکری بلند است؛ به خاطر اینکه ایشان ثمره دو حوزه کهنسال علمی و فقهی شیعه در نجف و در قم بودند، از محضر بسیاری از بزرگان و آیات عظام استفاده کردند و شاید خلاصه‌ای از افکار آن‌ها بودند؛ از شهید آیت الله سید محمدباقر صدر و مراجع شیعه عراق و ایران و شخصیت امام راحل بسیار تأثیر پذیرفته بودند.

وی تصریح کرد: به واسطه ارتباطات وسیع و مذاکراتی که با شخصیت‌های بزرگ جهان اسلام داشتند؛ بر آن شخصیت‌ها تأثیر می‌گذاشتند و این تأثیر گذاری باعث شده بود، از بسیاری از اختلافات و به وجود آمدن مشکلات در جهان اسلام جلوگیری بشود. آیت الله تسخیری در جهت اتحاد اسلامی، احترام به ادیان و فرق و مذاهب، دوری از تنش‌ها و مبارزه با تکفیری‌ها یک شخصیت نمونه و بی‌بدیل بودند.

معاون امور ایران و دستیار ویژه دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی گفت: نگاه ایشان، صرفاً بحث وحدت امت و تقریب مذاهب نبود؛ بلکه نگاهی که نسبت به تقریب مذاهب و وحدت امت اسلامی داشتند، بر تمام شاخه‌های فکری ایشان اشراف داشت؛ یعنی دیدگاه فقهی، تفسیری، حدیثی و اعتقادی ایشان نشأت گرفته از دیدگاه تقریبی بود و در واقع به موضوع تقریب، به عنوان یک بحث اساسی فکری و پایه‌ای و نه یک بحث روبنایی نگاه می‌کردند و تقریبی بودن بر همه افکار ایشان اشراب شده بود.

وحدت مذاهب اسلامی، آرزوی دیرین آیت الله تسخیری

وی افزود: وحدت امت اسلامی برای مرحوم آیت الله تسخیری جزو آمال و آرزوها بود و من فکر می‌کنم که حدود ۵۰ سال از عمر شریف ایشان صرف تقریب مذاهب اسلامی و وحدت امت اسلامی شد، البته لازم است بگویم که ایشان در بحث‌های وحدت بین ادیان و مذاهب هم تأثیر گذاری به سزایی داشتند. آیت الله تسخیری در کنفرانس‌های فقهی و مذهبی بسیاری عضویت داشتند و در آن کنفرانس‌ها بسیار خوش درخشیدند؛ به نحوی که سال‌ها در کنفرانس‌های فقهی به عنوان نماینده مذهب شیعه مسئولیت داشتند؛ همچنین در کنفرانس‌های علمایی جهان اسلام به عنوان فرد اول یا دوم آن کنفرانس‌ها سال‌ها مسئول بودند. وی در سی و سه دوره کنفرانس بین‌المللی وحدت اسلامی بعد از مقام معظم رهبری، جزو چهره‌ها و شخصیت‌های اول این کنفرانس‌ها شناخته می‌شدند.

مسچی اظهار داشت: همچنین تأثیر گذاری فکری و تلاش‌های آیت الله تسخیری موجب شد تا در کنفرانس اسلامی که در عربستان برگزار شد، حکم ارتداد سلمان رشدی به امضا تمام کشورهای اسلامی برسد. به خاطر می‌آورم در سفرهایی که در خارج از کشور با آیت الله تسخیری همراه بودم، می‌دیدم که چگونه شخصیت‌های مطرح جهان برای ملاقات با ایشان لحظه شماری می‌کردند و چگونه مشتاق زیارت و دیدار با او بودند و به ایشان به عنوان یک پدر معنوی احترام می‌گذاشتند، پدری که راهنما و مرشد است. باید گفت شخصیت‌های بزرگ دنیا همراهی و مصاحبت با آیت الله تسخیری را به عنوان یک افتخار بزرگ برای خودشان محسوب می‌کردند. پیام‌هایی که رؤسای ادیان به مناسبت رحلت آیت الله تسخیری ارسال کردند، نشان از تأثیری است که آیت الله تسخیری بر روی آن‌ها داشته است.

مرحوم آیت الله تسخیری، افکاری آینده نگر داشتند

وی افزود: در طول این ۳۰ سال که با آیت الله تسخیری سپری کردم و ارتباط داشتم، شاهد آن بودم که ایشان اولاً دارای فکری عمیق، ثانیاً اخلاق بسیار خوش و محمدی (ص) پسند داشتند، مرحوم آیت اله تسخیری همواره در هر شرایطی لبخند و تبسم داشتند و حتی زمانی که از نظر شرایط جسمی در وضعیت مناسب نبودند، همیشه این لبخند در چهره شأن نمایان بود. نظم آیت الله تسخیری در کار و پیگیری‌هایشان در مسائل کاری و دانش عمیقی که نسبت به موضوعات مختلف داشتند، بسیار چشمگیر بود. صبر، تحمل، مدارا، تحمل نگاه مخالف از ویژگی‌های برجسته ایشان بود؛ به خاطر دارم که در جلسه‌ای در مکه مکرمه شخصی به صراحت به ایشان توهین کرد، اما آیت الله تسخیری با اخلاق خوش و خنده با آن فرد هتاک برخورد کرد. در طول همه این سال‌ها هیچ گونه تعرض، تندی، خشونت نسبت به دیگران از مرحوم آیت الله تسخیری به یاد ندارم.

وی ادامه داد: آیت الله تسخیری افکار بسیار عمیق و آینده نگری داشتند و یکی از ویژگی‌های ایشان این بود که در عین داشتن تمامی این ظرفیت‌های علمی، دانش و اندیشه بلند؛ خودشان را در همه جا یک سرباز مطیع رهبری می‌دیدند و برای اجرای فرامین رهبری سر از پا نمی‌شناختند و سعی می‌کردند، تمام و کمال فرمایشات و منویات مقام معظم رهبری را انجام دهند. آیت الله تسخیری شخصیتی بود که سال‌های سال باید صبر کنیم تا جهان فکر و اندیشه دست به دست هم دهند تا چنین شخصیتی دوباره متولد شود که عاش سعیدا و مات سعیدا. درپایان درخواستم از همه عزیزان، همکاران، بیت وی، مؤسساتی که آن مرحوم در شکل‌گیری آن‌ها نقش ویژه داشته است، مثل سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، مجمع جهانی اهل بیت (ع)، دفتر مقام معظم رهبری و. این است که همه دست به دست هم دهند تا منظومه فکری ایشان؛ اعم از کتب، مقالات، دست نوشته‌ها، اندیشه و تفکرات، سخنرانی‌ها و مطالب بسیار زیادی که از ایشان به یادگار مانده است و یک دایره‌المعارف جامعی از همه علوم اسلامی است و نگاه تقریب و وحدت بر آن‌ها اشراف دارد، را به بهترین نحو احیا کند. باید گفت ما کمتر منظومه فکری را از علمای اسلامی سراغ داریم که این نگاه تقریبی در آن اشراب شده باشد؛ امیدواریم که با کمک هم بتوانیم این مجموعه آثار را احیا کنیم تا به بهترین وجه در اختیار جهان اسلام قرار گیرد.