حضرت عباس(ع)، وارث صفات علوی

به گزارش خبرنگار مهر، علیرضا خاتم محقق و کارشناس علوم دینی در یادداشتی که در اختیار خبرگزاری مهر قرار داده است به بیان صفات حضرت ابالافضل العباس پرداخته است. حضرت عباس علیه السلام به عنوان یکی از فرزندان امیرالمومنین علیه السلام، در همان مدت کوتاه حضور در کنار پدر، از ایشان صفات و ویژگی‌های ارزشمندی به ارث بردند که کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در این نوشته به برخی از آنها اشاره می‌شود.

انسان در حقیقت دو نوع ارث از پدران خود می‌برد. یکی ارث مادی و دیگری ارث معنوی که با اندک تأملی دانسته می‌شود که ارث معنوی به مراتب مهم‌تر است، چرا که ارث مادی فنا پذیر است ولی ارث معنوی، چه مثبت باشد و چه منفی باقی خواهد بود. برخی از پدران خود صفاتی منفی همچون دزدی و دروغگویی و کفر و… و برخی صفاتی همچون صداقت و ایمان و گذشت و… را ارث می‌برند.

برادری و از خود گذشتگی
فداکاری و جان فشانی حضرت عباس در راه برادر خود، امام حسین علیه السلام آن چنان شهره خاص و عام است که به ضرب المثلی برای برادری حقیقی در عالم، تبدیل شده است. ایشان این ویژگی را از پدر خود به ارث برد که در لیله المبیت و در زمانی که کفار قریش کمر به قتل پیامبر بسته بودند، با فداکاری و از خود گذشتگی بسیار، در بستر پیامبر خوابید و جان خود را فدای برادرش، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله کرد .[۱] این اقدام آن چنان ارزشمند بود که خداوند متعال در ستایش آن، آیه نازل کرد .[۲]

باب الحسین علیه السلام
یکی از القاب حضرت عباس علیه السلام، باب الحسین علیه السلام می‌باشد که این صفت را نیز از پدر خود به ارث برد. پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در منزلت امیرالمومنین علیه السلام فرمودند: «أنَا مَدینَةُ العِلمِ و عَلیٌّ بابُها؛ من شهر علم هستم و علی درب آن »[۳] همانگونه که امام علی علیه السلام درب رسیدن به پیامبر است، حضرت عباس علیه السلام نیز درب رسیدن به اباعبدالله الحسین علیه السلام می‌باشد.

عبد صالح
در زیارت حضرت عباس علیه السلام آمده است: «اَلسّلامُ عَلیک أیهَا الْعَبْدُ الصّالِحُ؛ سلام بر تو ای عبد صالح »[۴] که این صفت را نیز از پدر بزرگوارش به ارث برد. قرآن می‌گوید: «وَإِنْ تَظَاهَرَا عَلَیْهِ فَإِنَّ اللَّهَ هُوَ مَوْلَاهُ وَجِبْرِیلُ وَصَالِحُ الْمُؤْمِنِینَ؛ و اگر با هم بر آزار او اتفاق کنید خدا یار و نگهبان اوست و جبریل امین و مردان صالح با ایمان .[۵]» در روایات، به صراحت بیان شده است که مقصود از مردان صالح در آیه، وجود مقدس و نورانی امیرالمومنین علی علیه السلام است .[۶]

علم متفاوت
برای کسب علم دو راه وجود دارد :۱- راه عادی که از طریق مدرسه و معلم به دست می‌آید. ۲- علمی که از طریق عادی به دست نمی‌آید و به صورت اعطایی می‌باشد. علم حضرت عباس علیه السلام از نوع دوم بود که این نوع علم را نیز از پدر به ارث برده است. امیرالمومنین علیه السلام نسبت به فرزند خود فرمودند: «اِنَّ وَلَدِی الْعَبّاسُ زَقَّ الْعِلْمَ زَقّاً؛ همانا فرزندم عبّاس در کودکی علم آموخت و به سان کبوتری که بچّه خود را آب و غذا می‌دهد، این گونه از من معارف را فرامی‏‌گرفت .»[۷] علم خود امام نیز از همین سنخ بود. حضرت علی علیه السلام در مسجد، خطاب به مردم فرمودند: «سَلُونِی قَبْلَ‏ أَنْ‏ تَفْقِدُونِی؛ از من بپرسید پیش از آنکه مرا از دست بدهید .»[۸] حضرت در مورد جنس علمشان فرمودند: «هَذَا مَا زَقَّنی رَسُولُ اللهِ زَقاً زَقاً‌؛ این علم را پیامبر به من آموخت به سان کبوتری که بچّه خود را آب و غذا می‌دهد .»[۹]

علمدار لشکر
یکی از عناوین و افتخارات حضرت عباس علیه السلام، علمدار لشکر اسلام بودن، می‌باشد که این عنوان را نیز از پدر به ارث برده است. در جنگ خیبر، زمانی که هیچ فردی نتوانست قلعه خیبر را فتح کند، پیامبر اسلام فرمودند: «لُاعطِینَّ الرّایةَ غَدا رَجُلاً یحِبُّ اللّهَ ورَسولَهُ، ویحِبُّهُ اللّهُ ورَسولُهُ؛ فردا پرچم را به دست مردی می‌سپارم که خدا و پیامبرش را دوست دارد و خدا و پیامبرش هم او را دوست دارند .»[۱۰] بعد از آنکه امام پرچم علم اسلام را به دست گرفت با یک حمله، قلعه خیبر را فتح کردند.

پی نوشت
[۱] بحارالانوار، ج ۱۹، ص ۶۰.
[۲] سوره بقره، ۲۰۷.
[۳] المستدرک علی الصحیحین، ج ۳، ص ۱۲۶.
[۴] مفاتیح الجنان.
[۵] سوره تحریم، ۴.
[۶] تأویل الآیات، ج ۲، ص ۶۹۹.
[۷] ثمرات ‏الأعواد، ج ۱۰، ص ۱۰۵.
[۸] بصائر الدرجات، ص ۲۶۶.
[۹] فرائد السمطین، ج ۱، ص ۳۴۱.
[۱۰] المصنف، ج ۷، ص ۴۹۷