خبرگزاری مهر، گروه استانها - محمد حسین عابدی: مهاجرت و خالی شدن از سکنه و به خصوص جمعیت جوان، یکی از فصول اقلیم روستاهای جنوب استان سمنان است روستاهایی که فصل‌هایشان را باید با دشواری‌هایشان نام گذاری کرد زمستان سرمازدگی، تابستان خشکسالی، بهار مهاجرت، پاییز بیکاری…
مسئولان استان سمنان هم نتوانسته‌اند برای کاهش و یا جلوگیری از این پدیده شوم به نتیجه قابل قبولی برسند زیرا سیاست‌های ما در قبال روستاها از دهه‌های قبل نادرست بوده است. ابتدای انقلاب اسلامی با هدف توسعه اشتغال روستایی نهضتی به نام حفر و واگذاری چاه‌ها به مردم انجام شد که بسیار هم خوب جواب داد و بعد از مدتی استان سمنان توانست به یکی از قطب‌های تولید گندم و محصولات باغی و کشاورزی بدل شود.
مشکلاتی که دهه‌ها است وجود دارد
کافی بود دو دهه از این سیاست بگذرد تا کم کم منابع آبی استان سمنان رو به کاهش بگذارد و خشکسالی از ابتدای دهه ۸۰ خورشیدی گریبان کشاورزی و باغداری استان را بگیرد. خشکسالی باعث شد تا تولیدات گندم کشور که حتی به مرز جشن خودکفایی نیز رسیده بود، یکباره کاهش شدید پیدا کند و از همان موقع دیگر روستاهای استان سمنان روی خوش به خود ندیدند.
بی ارجمند، بزرگترین بخش استان سمنان روزگاری جمعیتی ۱۸ هزار نفری را تجربه می‌کرد که برای مثال شهر دامغان ۲۵ هزار نفر جمعیت داشت اما امروز پس از چهار دهه جمعیت این بخش به سه هزار نفر هم نمی‌رسد دلیل آن چیزی جز مهاجرت و نرخ منفی زاد و ولد به دلیل مشکلات روستاها است؟
نکته عجیب‌تر اما این است که از اواخر دهه ۶۰ خورشیدی نمایندگان استان سمنان به خصوص نمایندگان شرق در صحن علنی مجلس کم آبی و خشکسالی، فقدان سرمایه گذاری به ویژه در بخش صنایع تبدیلی، بی کاری و… را به عنوان مشکل روستاهای استان سمنان مطرح می‌کنند اما این نطق، از نماینده‌ای به نماینده بعدی منتقل می‌شود بدون اینکه کوچک‌ترین تغییری در آن شود تا اینکه در همین اواخر هم خانی نماینده شاهرود و میامی و علیزاده برمی نماینده دامغان در مجلس دقیقاً همین مسائل را مطرح کردند این یعنی مسائل سال‌ها و دهه‌ها است در استان سمنان وجود دارد.
عدم برنامه‌ریزی طولانی مدت
کارشناس اقتصادی در این باره به خبرنگار مهر، می‌گوید: یکی از مشکلات اساسی که روستاهای استان سمنان به خصوص در شرق از آن رنج می‌برند سیاست‌های نادرستی است که متأسفانه از آنها درس نگرفته‌ایم برای مثال بازار روستایی؛ ما تقریب بیش از ۴۰ الی ۵۰ سال است که محصولات کشاورزی و به خصوص باغی استان را به تهران صادر می‌کنیم اما هنوز یک برند سازی و یک بازار ثابت برای آن نیافته‌ایم.
محمد حسن همتیان با بیان اینکه روزگاری مشکل تولید در روستاهای استان سمنان وجود نداشت و تنها ایراد بازار بود اما هم اکنون هم تولید متأسفانه متوقف شده و هم بازاری وجود ندارد که دلایل آن عدم برنامه‌ریزی درست در حوزه تحول اقتصادی روستاهای استان سمنان است.
وی با بیان اینکه وقتی برنامه بلندمدت برای توسعه روستاها وجود نداشته باشد در نهایت همین وضعیتی که امروز وجود دارد پیش می‌آید، بیان کرد: در دو دهه آتی استان سمنان دیگر روستایی نخواهد داشت زیرا هیچ فکری در سال‌های قبل درباره شغل، مسکن، تولید، لبنیات، دامداری، باغداری، برند سازی از محصولات و خدمات، گردشگری و… برای روستاها نشده است.
روستا مصرف‌گرا شده است
این کارشناس اقتصادی با بیان اینکه امروز بزرگترین مشکل استان سمنان این است که روستاها دیگر مولد نیستند، بیان کرد: معمولاً می‌گویند شهر قوی روستای قوی می‌طلبد این یعنی گزاره دیگری هم در اینجا می‌تواند درست باشد و آن، اینکه روستایی که مولد نباشد، نمی‌تواند در کنار خود شهری قوی را نیز ببیند و این درست همین مشکل استان است.
همتیان با بیان اینکه امروز جای شهرها و روستاهای استان سمنان عوض شده است، گفت: سابقاً روستا تولید می‌کرد و شهرها میزبان تولیدات و به نوعی مصرف کننده آن تولیدات بودند اما امروز درست برعکس شده و حتی روستاها مایحتاج خودشان را از شهرها وارد می‌کنند و این در واقع نخستین گام به سوی مرگ اقتصاد روستا است.
وی با بیان اینکه شهری قوی است که روستا قوی آن را تغذیه کند، بیان کرد: دقیقاً امروز به گونه‌ای شده که روستایی‌ها نیز گوشت و مرغ خودشان را از شهرها می‌خرند در نتیجه سهمیه شهرها کاهش یافته و صف‌های طولانی پدید آمده‌است از سوی دیگر روستا دیگر مولد نیست که بتواند به مرغ و گوشت شهرها کمک هم کند پس صفوفی که امروز دیده می‌شود نتیجه همان سیاست اشتباه ۴۰ الی ۵۰ ساله در قبال روستاها است.
موانع تولید روستایی برطرف نشدند
دیگر کارشناس و صاحب‌نظر حوزه روستایی در گفتگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه متأسفانه در سال‌های اخیر نتوانسته‌ایم آنطور که باید و شاید موانع تولید روستایی را برطرف کنیم در نتیجه روستاهایمان خالی از تولید شده‌اند، گفت: روستای خالی از تولید محکوم به نابودی است در نتیجه ما نیز روستاهایمان را تقریباً در همین سال‌های آتی خالی از سکنه خواهیم دید همان اتفاقی که درباره بی ارجمند رخ داده است.
وحید مرادیان با بیان اینکه بی ارجمند روزگاری گندم شهرستان شاهرود را تأمین و معروف‌ترین خربزه را در کنار خربزه گرمسار داشت، تاکید کرد: امروز اما بیشترین آمار خالی شدن روستاها از سکنه را به حدی دارد که هرگز استانداری و دیگر ارگان‌ها درباره آن صحبت نمی‌کنند زیرا فاجعه بار است.
وی با بیان اینکه به نظر می‌رسد امروز برای نجات روستاها دیگر حتی صنایع تبدیلی هم جواب نمی‌دهد، تاکید کرد: برای روستاهای استان سمنان فقط و فقط یک موضوع باقی مانده که شاید بتواند حیات شأن را تداوم ببخشد و آن هم گردشگری و میراث فرهنگی مانند صنایع دستی است.
محکوم به توسعه بخش محور هستیم
این فعال بازار گردشگری و صنایع دستی، با بیان اینکه امروز محکوم هستیم که توسعه روستاهای استان سمنان را با حضور بخش گردشگری رقم بزنیم، گفت: راه نجات روستاها این است که بتوانیم در آنها گردشگری را محور توسعه قرار داده و مابقی مسائل و موضوعات را حول محور آن قرار دهیم.
مرادیان با بیان اینکه به عبارت دیگر باید گردشگری و میراث فرهنگی مانند صنایع دستی، دست بافت‌ها و… را در مرکز قرار داده و در دیگر بخش‌ها شامل ورزش، راه و ابنیه، صنایع تبدیلی، صنعت، معدن و… شاهد تعریف کردن پیوست‌های گردشگری و میراث فرهنگی باشیم. به عبارت دیگر اگر صنعت می‌خواهیم باید در حوزه میراث فرهنگی و صنایع دستی باشد اگر معدن را می‌خواهیم باید گردشگری معدن باشد و حتی اگر ورزش می‌خواهیم باید مرتبط با توسعه اقتصادی مبتنی بر گردشگری آن روستا باشد وگرنه چاره‌ای دیگر نخواهیم داشت.
وی افزود: روستای رضا آباد نمونه کم نظیر از احیای یک روستا است، روستایی در دروازه کویر و در جنوبی‌ترین بخش بی ارجمند استان سمنان که روزگاری شاید کسی فکرش را نمی‌کرد که یک روز ممکن است رشد جمعیت آن مثبت هم شود و حتی خوش‌بینانه‌ترین افراد هم فکرش را نمی‌کردند جمعیتی در این روستا در اواخر دهه ۹۰ باقی بماند اما امروز همه چیز را در
روستا شرایط سابق را ندارد
یک مدرس دانشگاه نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه امروز یکی از بزرگترین مشکلات استان سمنان فقدان مزیت سنجی است، تاکید کرد: به عبارت دیگر مشکلی که از ۴۰ سال قبل تا کنون داشته‌ایم این است که نیامده‌ایم مزیت‌های اقتصادی و توسعه محور هر روستا و بخش را یک به یک شناسایی و سپس برای آن برنامه‌ریزی کنیم.
مهدی کریمی با بیان اینکه هنوز از بسیاری مدیران ما سوال شود مهمترین مزیت شهرستان‌های استان سمنان چیست پاسخی ندارند یا چند مورد را سرهم می‌کنند، چه برسد به روستاهای استان سمنان، افزود: این درد بزرگی است که سبب شده ما نتوانیم توسعه را به روستاهایمان برسانیم.
وی افزود: مشکل اینجا است که وقتی مزیت را نشناخته در نتیجه نتوانسته‌ایم برای بهره‌گیری از آن برنامه‌ریزی کنیم در نتیجه امروز مجبور هستیم که روستا را خالی از تولید و در نتیجه خالی از نیروی کار جوانی ببینیم که حالا در شهرها هستند پس باید گفت روستاها شرایط سابق را ندارند.
تکمیل زنجیره خدمات و بازار روستایی
یک فعال بازار روستایی اما با بیان اینکه راهکار برون رفت روستاهای استان سمنان مزیت سنجی، استفاده از گردشگری و میراث فرهنگی اما در سایه برند سازی و همچنین بازار الکترونیک روستایی است، گفت: مشکل اصلی امروز در روستاهای استان سمنان به خصوص در شرق که بیشترین روستا را دارد این است که ما نتوانسته‌ایم بازار عرضه و خدمات را فراهم کنیم.
سید رضا طباطبایی با بیان اینکه بازار عرضه و خدمات یعنی تکمیل زنجیره خدمات در بخش‌های میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع دستی تا صنایع تبدیلی، گیاهان دارویی حتی لبنیات محلی و ده‌ها مورد دیگر که بتواند روستا را به بازار کشور و حتی دنیا متصل سازد، ابراز داشت: لازمه این امر برند سازی است یعنی ما که در استان سمنان بهترین بنشن (عدس و لوبیا) را در کالپوش داریم این محصولات را به تمام دنیا و کشور بشناسانیم.
وی افزود: زنجیره تولید مزیت دارها در کنار ورود گردشگر، فروش میراث فرهنگی، اجرای سیستم‌های آبیاری نوین، تسهیل در تولیدات روستایی به خصوص در گیاهان دارویی، عسل، تولید تخم مرغ و… می‌تواند راه نجات روستاهای استان سمنان باشد اما به شرط اینکه نخست بتوانیم مزیت سنجی، مانع برداری از تولیدات روستایی و ارائه خدمات و در نهایت برند سازی کنیم.
برند سازی وجود ندارد
این کارشناس با بیان اینکه مشکل امروز روستاهای ما این است که حتی با ورود گردشگران هم از بن بست اقتصادی خارج نشده است، گفت: وقتی ما مزیت نسبی را نشناخته‌ایم مثلاً نمی‌دانیم که می‌توان در کالپوش بهترین گل گاوزبان را کشت کرد در نتیجه اگر یک میلیون مسافر و گردشگر هم بیایند نهایتاً از مغازه‌های کالپوش چیپس و پفک خواهند خرید کسی گل گاوزبان را نخواهد خرید زیرا درباره آن صحبتی نشده و برند سازی صورت نگرفته است.
طباطبایی با بیان اینکه روزگاری بیان می‌شد که روستاهای ما بن بست هستند و رفت آمد گردشگر در آن نیست در نتیجه نمی‌توان کاری کرد اما امروز که هزاران هزار گردشگر فقط از یک بخش کالپوش و یا بی ارجمند دیدار می‌کنند چرا نمی‌توانیم تکمیل زنجیره خدمات و بازار روستایی را داشته باشیم؟، ابراز داشت: مشکل اینجا است که نتوانسته‌ایم تولید روستایی را نخست برند سازی، سپس تسهیل و بعد از آن بازاریابی کنیم.
نظرات در این باره فراوان است قدر مسلم اما این است که بیش از نیم قرن می‌شود که سیاست‌های نادرستی در قبال روستاهای استان سمنان صورت گرفته و امروز نتیجه آن خالی شدن روستاها از سکنه است هرچند گردشگری بارقه‌ای از امید را روشن کرده اما تا نتوانیم چرخه و یا زنجیره تولید و عرضه خدمات و محصولات را چه از طریق بازار ثابت و یا موقت در شهرهای دیگر و چه از طریق بازار الکترونیک روستایی که امروز در هندوستان به عنوان یک کشور پیشرو در این زمینه دیده می‌شود، به تکامل برسانیم شاهد بازگشت جمعیت روستایی نخواهیم بود.
نظر شما