تشدید فقرسینمای کودک در سال کرونا/آبی از گیشه تابستان گرم می‌شود؟

خبرگزاری مهر-گروه هنر-نیوشا روزبان: مساله سینمای کودک و نوجوان سینمای ایران، همیشه جزو مسائل قابل بحث بوده و هست، بحث اکران آثار این سینما، یکی از مهمترین مباحث در حوزه اکران سینمای ایران به شمار می‌رود، هرچند تولیدات چندانی در سینمای کودک و نوجوان وجود ندارد و اکثر آثاری نیز که تولید می‌شود، جشنواره‌ای بوده و کمتر برای اکران عمومی مناسب است، اما طی سال‌های گذشته تلاش شد تا راهکارهای مناسبی برای اکران این فیلم‌ها فراهم شود، البته در مدتی اکران و فروش این فیلم‌ها سیر صعودی به خود گرفت اما با تعطیلی سالن‌های سینمایی به دلیل شیوع ویروس کرونا، دوباره همه چیز به حالت عادی بازگشت، اما با این تفاوت که این بار تهیه کنندگان سینمای کودک و نوجوان هستند که تمایل کمتری به اکران فیلم‌های خود دارند.

با حبیب ایل بیگی قائم‌مقام بنیاد سینمایی فارابی درباره شرایط فعلی سینمای کودکان و نوجوانان به گفتگو نشستیم، وی در بخشی از صحبت‌های خود به این مساله اشاره کرد که طرحی در دست دارد که اگر اجرایی شود، سینمای ایران در تابستان سال جاری می‌تواند جانی تازه به خود بگیرد.

* در دوره‌ای برای رونق سینمای کودک و نوجوان، شورای راهبردی سینمای کودک و نوجوان راه‌اندازی شد اما بعد از مدتی فعالیت این شورا به پایان رسید، بنیاد سینمایی فارابی به عنوان یکی از حامیان سینمای کودک و نوجوان چه برنامه‌هایی را برای رونق این بخش از سینما برعهده دارد؟

سال ۱۳۹۶ و در آغاز دولت دوازدهم که دوباره مسئولیت سینمای کودک به بنیاد سینمایی فارابی واگذار شد، به دنبال این بودیم که بحث اکران فیلم کودک را دنبال کنیم. سامانه «اردوی مدارس» در تهران و در رشته‌های مختلف فعال بود و از دست‌اندرکارانش دعوت کردیم تا این سامانه در حوزه سینما نیز فعالیت خود را آغاز کند تا به دانش آموزان کمک کند و آنها بتوانند در سئانس‌های صبح به سینما بروند و فیلم ببینند.

در کنار آن صاحبان آثار سینمای کودک را برای اکران فیلم‌ها تشویق کردیم و در نهایت به جایی رسیدیم که با همکاری شورای صنفی نمایش، سرگروه‌های سینمایی موظف شدند در طول سال هرکدام یک فیلم سینمایی کودک و نوجواناکران کنند.

ما از سازمان سینمایی درخواست کردیم تا برای حمایت از اکران سینمای کودک و نوجوان به فیلم های این حوزه کمک شود که البته این کار در چارچوب همکاری با سامانه «اردوی مدارس» انجام شد، یعنی برای هر دانش آموزی که از سوی مدرسه به سینما می‌رفت -با تاییدیه‌ای که سینما و سامانه «اردوی مدارس» می‌داد- یک سوبسید در نظر گرفته می‌شد که این امر کمک می‌کرد که در شهر تهران تعداد زیادی دانش‌آموز در سئانس‌های صبح به سینما بروند و خوشبختانه این طرح‌ها به اکران فیلم‌های کودک و نوجوان خیلی کمک کرد.

* از جمله مباحث موجود در سینمای کودک و نوجوان، بحث پخش است ، چرا  پخش‌کنندگان سینمایی تمایل کمتری به پذیرش فیلم‌هایی از این دست برای اکران دارند؟

هر گاه در این زمینه برنامه‌ریزی و سیاستگذاری صورت گرفته، به رونق این سینما کمک شده است. ما در این دوره تلاش کردیم تا دفاتر پخش فیلم، آثار کودک و نوجوان را بگیرند و شرایط را برای اکران آنها فراهم کنند و البته باید به این نکته هم توجه کرد که صاحبان برخی از فیلم‌ها نمی‌توانستند برای فیلمشان دفتر پخش پیدا کنند. به هر حال، همکاری با تهیه‌کنندگان، پخش کنندگان و البته شورای صنفی نمایش، شرایطی را فراهم کرد که آثار بسیاری در سال‌های ۹۶، ۹۷ و ۹۸ که سینماها باز بود اکران شود.

بیشتر فیلم‌های به نمایش درآمده جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان طی سال‌های ۹۶ تا ۹۸ به نوعی اکران شدند اما به دلیل شیوع کرونا، از صاحبان آثار تولید شده در سال ۹۸، فقط ۲ فیلم نتوانستند به اکران عمومی برسند بیشتر فیلم‌های به نمایش درآمده در جشنواره بین‌المللی فیلم‌ های کودکان و نوجوانان طی سال‌های ۹۶ تا ۹۸ به نوعی اکران شدند اما به دلیل شیوع کرونا، از صاحبان آثار تولید شده در سال ۹۸، فقط ۲ فیلم نتوانستند به اکران عمومی برسند.

وقتی ما از سال ۹۶ اکران سینمای کودک و نوجوان را با ریل‌گذاری جدید طراحی کردیم، سیاستگذاری و هدف‌گذاری ما در سال‌های ۹۷ و ۹۸ بروز پیدا کرد چنانچه بر اساس آمار، هفت فیلم کودک و نوجوان در سال ۹۶، فروشی معادل پنج میلیارد و پانصد میلیون تومان داشتند، در سال ۹۷، یازده فیلم کودک و نوجوان اکران شده فروشی نزدیک به ۲۴ میلیارد تومان داشتند و در سال ۹۸ با وجود آغاز اپیدمی کرونا در ماه اسفند، فروش ۱۰ فیلم کودک و نوجوان اکران سینماها به ۲۰ میلیارد و پانصد میلیون تومان رسید.

البته ما در مقاطعی از سال کرونایی ۹۹ هم که سینماها باز بودند، از صاحبان فیلم‌ها و تهیه‌کنندگان فیلم‌های کودک و نوجوان خواسته بودیم که به سمت اکران بروند، اما صاحبان این آثار مانند دیگر تهیه کنندگان نگران شرایط اکران بودند و برایشان سلامتی مردم (به ویژه مخاطبان کودک و نوجوان) اهمیت ویژه‌ای داشت پس طبعاً، تمایلی به اکران نداشتند. همانطور که دیدید، یکی از دلایلی که فیلم‌های مهمی چون «یدو» و «مهران» را که هر ۲ از سینمای کودک و نوجوان و از آثار مطرح جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان و جشنواره فیلم فجر بودند، نوروز ۱۴۰۰ از رسانه ملی پخش شد، این بود که کودکان و نوجوانان سهمی از سینما و فیلم‌های نمایش داده شده در تلویزیون داشته باشند.

* با توجه به شرایط فعلی بحث پلتفرم‌ها در اکران فیلم‌های سینمایی بسیار جدی است، در این زمینه چه برنامه‌هایی اجرایی شده است؟

در سال‌های گذشته واحد بازرگانی بنیاد سینمایی فارابی اکثر فیلم‌های مخاطب کودک و نوجوان را برای نمایش به پلتفرم‌ها و تلویزیون واگذار کرد و ما امروز کم‌تر فیلم سینمای کودک و نوجوان را داریم که فارابی آن را تولید و یا حمایت کرده باشد و توسط مخاطبان دیده نشده باشند. این سیاست را همچنان پیش رو داریم و قرار است فیلم‌های کودک و نوجوان در پلتفرم‌ها نیز نمایش داده شود و شاید با این کار بتوانیم نیازهای محتوایی کودکان و نوجوانان را در پلتفرم‌ها تامین کنیم.

یک دهه پیش، یکی از کارهایی که پیش از هر دوره جشنواره بین‌المللی فیلم‌های کودکان و نوجوانان صورت می‌گرفت این بود که تعدادی فیلم با حمایت بنیاد سینمایی فارابی ساخته می‌شد تا در جشنواره حضور پیدا کنند، اما آن آثار، فیلم‌هایی نبودند که بتوانند اکران شوند. بنیاد سینمایی فارابی در دوره جدید این حرکت را متوقف کرد و تصمیم گرفت تا فضایی به وجود بیاید که بخش خصوصی در تولید فیلم فعال شود و تولیدات در این عرصه به گونه‌ای باشد که قابلیت رسیدن به نمایش عمومی و ارتباط با مخاطب را داشته باشد.

ما قائل به حیات طبیعی سینمای کودک و نوجوان هستیم. درست است که بنیاد سینمایی فارابی از آثار سینمایی در این حوزه به شکل ویژه حمایت می‌کند اما معتقدیم که این حمایت‌ها باید کمک کند تا این حمایت‌ها به شکل طبیعی و با حضور فعال بخش خصوصی به عنوان سرمایه‌گذار و تهیه‌کننده در تولید و اکران فیلم کودکان و نوجوانان به اجرا درآید بر این اساس، همانطور که اشاره کردم بخشی از آن فیلم‌ها که در گذشته «برای جشنواره» ساخته می‌شد - که تعدادشان هم بسیار زیاد بود و هیچ سرگروهی حاضر نبود تا آن آثار را بعد از چند سال اکران کند- در اختیار پلتفرم‌ها قرار گرفت و اینجا توانست مخاطب خود را پیدا کند. بنیاد سینمایی فارابی تقریباً تمام فیلم‌های سینمای کودک و نوجوان را در اختیار مخاطب قرار داده و تنها ۲ یا ۳ فیلم است که هنوز مخاطبان آنها را ندیده‌اند و البته فیلم‌های جدیدی هم هستند که باید ابتدا در دوره آتی جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان در سال جاری شرکت کنند و بعد برای اکرانشان برنامه‌ریزی شود.

* تهیه‌کننده بخش خصوصی سینمای کودک و نوجوان تا چه اندازه تمایل به اکران آثار خود در این شرایط دارد؟

ما قائل به حیات طبیعی سینمای کودک و نوجوان هستیم. درست است که بنیاد سینمایی فارابی از آثار سینمایی در این حوزه به شکل ویژه حمایت می‌کند اما معتقدیم که این حمایت‌ها باید کمک کند تا این حمایت‌ها به شکل طبیعی و با حضور فعال بخش خصوصی به عنوان سرمایه‌گذار و تهیه‌کننده در تولید و اکران فیلم کودکان و نوجوانان به اجرا درآید، کما اینکه در سال‌های ۹۷ و ۹۸ که اتفاقاً اکران پررونقی نسبت به گذشته در این حوزه داشتیم، بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری و تولید در سینمای کودک و نوجوان حضور پررنگی داشت. در شرایط فعلی هم، با توجه به نگرانی تهیه‌کنندگان بخش خصوصی از اکران فیلم‌های خود به دنبال اجرایی شدن طرحی هستیم که براساس آن بتوانیم تهیه کنندگان سینمای کودک و نوجوان را تشویق کنیم تا در ایام تابستان با حمایت سازمان سینمایی، شهرداری اصفهان به عنوان حامی جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان و بنیاد سینمایی فارابی شرایط برای اکران را فراهم کنیم.

با پیشنهاد این طرح به سازمان سینمایی، شهرداری و پلتفرم‌ها و اجرایی شدن آن، می‌توانیم به اکران آنلاین و سینمایی این آثار برسیم. البته اجرایی شدن این طرح منوط به توافق و رضایت تهیه‌کنندگان و صاحبان فیلم‌ها است و باید دید تا چه اندازه صاحبان آثار این آمادگی را دارند و  ما را همراهی می‌کنند تا در تابستان سال جاری بتوانیم فیلم‌های کودکان و نوجوانان را اکران عمومی کنیم. البته تاکید می‌کنم که این طرح را در اختیار نهادهای مربوطه قرار داده‌ایم و در صورتی که همه طرف‌ها آمادگی داشته باشند و البته با تامین بخشی از نیازهای بودجه‌ای این طرح، می‌توانیم آن را اجرایی کنیم. در نهایت باید امیدوار بود تا با باز شدن سالن‌های سینما همه چیز به روال طبیعی خود بازگردد.

اینکه مدارس باز نیستند و خانواده‌ها از رفتن به سینما نگران هستند و کمتر در سینماها حضور پیدا می‌کنند، نگرانی صاحبان فیلم‌ها را بیشتر می‌کند و این ریسک را نمی‌کنند که فیلم‌های خود را در سالن اکران کنند، چرا که این فیلم‌ها معمولاً با حضور خانواده‌ها و یا در سئانس‌های صبح با همکاری مدارس نمایش داده می‌شود، که در حال حاضر اجرایی شدن این اکران‌ها، امکان‌پذیر نیست و باید منتظر بود تا شرایط به سمت عادی‌شدن پیش برود تا سینمای کودک و نوجوان جان تازه‌ای بگیرد. و بار دیگر تاکید می‌کنم که شاید در سینمای ایران تعداد بسیار زیادی فیلم در نوبت اکران مانده باشند، اما در سینمای کودک و نوجوان تنها تولیدات سال ۹۹ اکران نشده‌اند و این طور نیست که با حجم زیاد فیلم کودک و نوجوان مواجه باشیم، فکر می‌کنم با طرحی که پیش‌بینی کرده‌ایم، تا حدودی می‌توانیم زمینه اکران فیلم‌های کودک و نوجوان را در شرایطی که در آن قرار داریم، فراهم کنیم.

بنیاد سینمایی فارابی تقریباً تمام فیلم‌های سینمای کودک و نوجوان را در اختیار مخاطب قرار داده و تنها ۲ یا ۳ فیلم است که هنوز مخاطبان آن‌ها را ندیده‌اند و البته فیلم‌های جدیدی که باید ابتدا در دوره آتی جشنواره فیلم‌های کودکان و نوجوانان در سال جاری شرکت کند و بعد برای اکرانشان برنامه‌ریزی شود * تبلیغات یکی از ارکان مهم در جذب مخاطب در سینما است، تلویزیون تا چه اندازه در این زمینه با سینماگران همراه بوده است؟

با باز شدن سینماها در ماه‌های گذشته، مساله تبلیغات در صدا و سیما چندان مورد توجه قرار نگرفت، زمانی که در معاونت ارزشیابی و نظارت سازمان سینمایی بودم، با توجه به مسائلی که برای پخش آگهی فیلم‌ها از شبکه‌های ماهواره‌ای پیش آمده بود، جلسات متعددی را با نماینده صدا و سیما، دادستانی، شورای صنفی نمایش، خانه سینما و شورایعالی تهیه‌کنندگان برگزار کردیم و در آن جلسات اعلام کردیم که صدا و سیما به شکل ویژه‌ای از تبلیغات فیلم‌های سینمایی حمایت کند و به شکل گسترده و مناسب و رایگان تبلیغات فیلم‌ها را انجام دهد، همه این گروه‌ها کمک می‌کنند تا در شبکه‌های ماهواره‌ای تبلیغ فیلم‌های سینمایی ایرانی نشود و این توافق از فروردین ماه سال ۹۶ اجرایی شد و به شکل قابل توجهی تلویزیون به کمک سینما آمد. در سال‌های ۹۶، ۹۷ و ۹۸ این رویه به شکل بسیار خوبی دنبال شد اما متاسفانه با شیوع ویروس کرونا و تعطیلی سینماها، صدا و سیما آن وعده خود را کنار گذاشت و در حال حاضر با بازگشایی سینماها کمتر شاهد پخش تیزر رایگان برای فیلم‌ها هستیم…

البته نوروز امسال تعدادی تیزر از فیلم‌های اکران شده پخش شد اما آن رویه سابق که تعدادی تیزر به آثار سینمایی می‌دادند، حذف شد و صدا و سیما اعلام کرد مبلغی را که برای هر فیلم در نظر گرفته به آن میزان تیزر پخش می‌کند که این امر برخلاف توافقی است که اواخر سال ۹۵ انجام گرفته است. اگر اینگونه باشد حتماً از هر فیلم تعداد بسیار کمی تیزر پخش می‌شود، یعنی اگر صدا و سیما برای تبلیغ هر فیلم مبلغی را در نظر بگیرد، براساس مبلغ و تعرفه، به تعداد پایینی برای نوبت پخش تیزرهای آن فیلم می‌رسد که برای یک محصول فرهنگی تولید داخل، عادلانه نیست. این در حالی است که امسال سال پشتیبانی و مانع زدایی است و به نظر من، موانعی که در راه تبلیغات سینمایی در تلویزیون هست باید برداشته شود تا محصول ایرانی به شکل درستی در تلویزیون ایران تبلیغ شود.

یعنی اگر به ازای دریافت یک مبلغ به فیلم‌ها نوبت پخش تیزر می‌دهد، به مصوبه قبلی برگردد و برای هر فیلم تعداد مناسبی تیزر در نظر بگیرد. باید به این نکته توجه کرد که همین امسال، تجربه همکاری و همدلی با صدا و سیما منجر به رونق در سینما شد و خوب است این امر همیشه جاری باشد و نباید با پیش آمدن اختلاف‌نظرهای مختلف -از جمله اختلاف میان سازمان سینمایی و صدا و سیما در حوزه VOD ها- تجربه همکاری‌های خوب و سازنده را کنار گذاشت و مطلوب آن است که مسئولان صدا و سیما دوباره در کنار سینما قرار گیرند. صدا و سیما نوروز امسال اقدام بسیار خوبی در حوزه خرید فیلم‌های اکران نشده در شرایط کرونایی انجام داد و این یک اقدام پسندیده از سوی صدا و سیما بود که به سینما کمک کرد.

البته پیشنهاد ما این است که چنین همکاری‌هایی تنها منوط به ایام خاصی مانند نوروز نباشد و در شرایط فعلی ادامه داشته باشد. در حال حاضر بسیاری از فیلم‌ها در انتظار اکران هستند اما شرایط مناسبی برای اکران پیدا نمی‌کنند، این فیلم‌ها می‌توانند در شرایط مناسب از سوی صدا و سیما خریداری و پخش شوند تا بتواند بخشی از سرمایه گذاری صاحبان فیلم‌ها را بازگرداند و به سینما کمک کند. به نظر من این اتفاق خوب اگر برای فیلم‌های بیشتری تکرار شود، حتماً در نگاه جامعه سینمایی، همکاری صدا و سیما بیشتر دیده می‌شود. فکر می‌کنم این وظیفه همه دستگاه‌ها و مراکز است که در ایام سخت برای جلب رضایت فعالان هنری و مردم به هم کمک کنند.