ترکیه در انزوای سیاسی به سر می‌برد/سیاست اشتباه آنکارا مقابل دمشق

خبرگزاری مهر، گروه بین‌الملل-آذر مهدوان: گام‌های آنکارا در راستای عادی سازی روابط با قاهره و ریاض وارد مراحل حساسی شده است. تماس‌های مقامات ترکیه با مقامات مصری و سعودی نشان از فصل جدید در مناسبات سیاسی ترکیه در منطقه دارد. واقعیت این است که ترکیه در سال‌های اخیر به علت فعالیت اکتشاف گازی در دریای مدیترانه شرقی با مخالفت کشورهای حاشیه مدیترانه مواجه شده است. همین موضوع نیز موجب انزوای ترکیه در منطقه شده است. به همین دلیل به نظر می‌رسد ترکیه برای رهایی از این انزوا مجبور به تغییر برخی رویکردهایش شده است، اما تلاش برای ازسرگیری روابط ترکیه و مصر موضوعی قابل تأمل است زیرا حزب عدالت و توسعه سال‌ها به عنوان حزب حاکم از در حمایت از اخوان مسلمین وارد شد و حتی به خاطر همین رویکرد روابط پر تنشی را با مصر تجربه کرد. اما سوال اصلی این است که سیاست آتی این حزب مقابل اخوان المسلمین چگونه خواهد بود و از طرفی آغاز روند عادی سازی روابط با عربستان سعودی و مصر این سوال را به ذهن می‌آورد که آیا کشور بعدی می‌تواند سوریه باشد؟

خبرنگار مهر، در خصوص تحرکات اخیر در سیاست خارجی ترکیه در منطقه گفتگویی را با «یاشار یاکیش» وزیر امور خارجه اسبق ترکیه و سفیر سابق آنکارا در قاهره انجام داده است که در ادامه از نظر می‌گذرد:

* اخیراً تحرکاتی در روابط خارجی ترکیه مقابل عربستان سعودی و مصر، جهت بهبود روابط مشاهده می‌شود. از منظر برخی تحلیلگران این اقدام در راستای خروج از انزوای حزب حاکم ترکیه در مدیترانه شرقی است. تحلیل شما از این موضوع چیست؟

دلایل مختلفی در تلاش ترکیه برای بهبود روابط خود با عربستان سعودی و مصر وجود دارد. اولین مورد این است که ترکیه در تعیین حوزه‌های دریایی در مدیترانه شرقی ضعیف عمل کرده است. در نتیجه سایر کشورها بدون توجه به ترکیه خطوط دریایی شان را بین خود تقسیم کرده و تقریباً حاکمیت دریایی ترکیه را در بخش آنتالیا محصور کرده‌اند. در حالی که ترکیه طولانی‌ترین خط ساحلی در دریای مدیترانه شرقی را دارد؛ اکنون ترکیه در حال جبران رفتار منفعلانه خود در موضوع مدیترانه شرقی است.

دوم اینکه ترکیه به علت سیاست خارجی اشتباه خود در انزوای سیاسی به سر می‌برد و حالا برای رهایی از این انزوا دیپلماسی خود را فعال کرده است.

سوم رویکرد ترکیه نسبت به کودتای نظامی ژنرال السیسی در مصر است. حزب عدالت و توسعه به عنوان حزب حاکم ترکیه اولین دولتی بود که به خاطر همخوانی ایدئولوژی خود با اخوان المسلمین، در کودتای نظامی مصر با دولت السیسی مخالفت کرد. ترکیه اکنون در حال تلافی این سیاست است.

دلیل چهارم اینکه، روند احیای روابط بین کشورهای خاورمیانه آغاز شده است. ترکیه هم نمی‌خواهد از این تحولات دور باشد.

مورد پنجم این است که ترکیه سال‌ها پیش در موضوع اختلافات کشورهای عربی رویکرد بی‌طرفانه اتخاذ کرد اما پس از شروع اختلافات میان کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس با قطر از دولت دوحه حمایت کرد. همین نیز موجب تنش میان ترکیه با کشورهای حاشیه خلج فارس شد. حالا گام‌های ترکیه در راستای ترمیم روابط خود با این کشورها است.

* ترکیه سال‌ها دولت السیسی را به عنوان دولت کودتاچی خواند و در این زمان از در حمایت از اخوان المسلمین وارد شد. دلایل و اهداف ترکیه از برقراری روابط دیپلماتیک با مصر چیست؟ آیا رویکرد ترکیه در موضوع اخوان المسلمین تغییر خواهد کرد؟

ترکیه در موضوع اخوان المسلمین خسارت بسیاری را متحمل شد. برای همین دولت آنکارا مجبور به بازنگری در روابط خود با دولت قاهره شد. هنوز مشخص نیست که ترکیه اخوان المسلمین را کاملاً کنار خواهد گذاشت یا نه اما به احتمال زیاد حمایت از اخوان المسلمین کاهش و در سطحی خواهد بود که دولت مصر آن سطح از حمایت را بپذیرد و احتمالاً توافقی هم در همین خصوص میان دو دولت صورت پذیرد.

* مصر سال‌ها در موضوع مدیترانه شرقی همکاری نزدیکی با یونان داشته است. میز مذاکره میان آنکارا و قاهره چه تأثیری در شرایط ترکیه در مدیترانه شرقی خواهد داشت؟ چالش‌های پیش روی دو دولت جهت از سرگیری روابط چیست؟

دلیل مشکلات ترکیه در مدیترانه شرقی فقط مربوط به مصر نیست. برای همین اگر روابط ترکیه و مصر بهبود یابد تأثیر آن را صرفاً در روابط دو کشور خواهیم دید. بعلاوه، ما نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که روابط ترکیه و مصر در کوتاه مدت بهبود پیدا کند. مصر می‌خواهد ببیند که آیا وعده‌های داده شده از سوی ترکیه در هر مرحله به طور کامل برآورده می‌شوند یا خیر؛ ضمن اینکه «سامح شکری» وزیر امور خارجه مصر نیز گفته بود که ما به حرف توجهی نداریم و به عمل دولت مقابل نگاه می‌کنیم. این سخن وزیر امور خارجه مصر نشان می‌دهد که قاهره در احیای روابط خود با آنکارا محتاط‌تر پیش خواهد رفت.

* با آغاز جنگ داخلی در سوریه روابط آنکارا و دمشق دستخوش تنش‌های بسیاری شد. آیا با آغاز روند تماس‌های سیاسی ترکیه با مصر و عربستان این احتمال وجود دارد که روابط آنکارا و دمشق در آینده نزدیک از سر گرفته شود؟

سیاست ترکیه در سوریه پر از اشتباه است. مخالفت ترکیه نسبت به تحولات سوریه نباید به اعمال سیاست برای تغییر دولت دمشق و مداخله در مسائل داخلی سوریه ختم می‌شد.

سیاست حزب عدالت و توسعه در سوریه با گذشت زمان به اشتباه دیگری تبدیل شده است زیرا بحران سوریه خود موجب تلاش بیشتر برخی از شهروندان کُرد سوری برای استقلال طلبی شد. از آنجا که منافع دمشق و آنکارا در مساله کُردها همخوانی دارد، اکنون دلایل لازم برای همکاری این دو دولت وجود دارد.

در پاسخ به سوال شما باید گفت که دینامیک‌ها در روابط ترکیه با مصر و عربستان با کشور سوریه متفاوت است. با این حال اگر در روابط بین‌الملل در منطقه نُرمی ایجاد شود، این ممکن است بازتاب مثبتی در روابط آنکارا و دمشق داشته باشد.

*پیشتر در سخنانی گفته بودید که احتمال بسته شدن پایگاه ترکیه در قطر وجود دارد. آیا دلیل این موضوع از آشتی میان قطر و عربستان سعودی نشأت می‌گیرد؟ آیا احتمال تغییر در سیاست ترکیه مقابل قطر وجود دارد؟

منظور بنده از این سخنان این بود که با بهبود روابط بین کشورهای شورای همکاری خلیج فارس و قطر، کشورهای عربی دوحه را تحت فشار قرار خواهند داد تا پایگاه ترکیه در قطر تعطیل شود. پیش بینی اینکه قطر چقدر می‌تواند در برابر این فشار مقاومت کند دشوار است.