به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط‌عمومی فرهنگستان هنر، در دومین مراسم بزرگداشت «روز جهانی صنایع دستی» که با اجرای فیروز ناصری‌هرسینی، احیاگر گلیم کرمانشاه همراه بود، ابتدا استاد بهروز سیف‌اللهی، نماینده تشکل‌های صنایع دستی و هنرهای سنتی به سخنرانی پرداخت. وی با تبریک روز صنایع دستی سخن آغاز کرد و گفت: امیدوارم روز روز جهانی صنایع دستی هنرمندان این عرصه بتوانند با فراق بال و آسودگی خیال مشغول خلق آثار بی‌بدیل باشند که در بهترین موزه‌ها و حراجی‌ها به نمایش درآید.
وی به آمار شاغلین این عرصه اشاره کرد و افزود: در حال حاضر نزدیک به هفت میلیون شاغل رسمی و ده میلیون نفر به صورت غیررسمی در این عرصه ارتزاق می‌کنند که متأسفانه هیچگاه کانون توجه یا حتی در حاشیه آن قرار نداشتند. خانواده صنایع دستی همیشه متکی به منابع مالی و سرمایه‌های معنوی خود بوده و به سختی خود را سرپا نگه‌داشته‌اند. به ویژه در شهرهای دورافتاده که کمترین امکانات را برای کار و تولید دارند و بعد از بیماری همه‌گیر کرونا شاهد ریزش فراگیر آنها بودیم.
سیف‌اللهی به مشکلات معیشتی که برای هنرمندان این عرصه وجود دارد پرداخت و تصریح کرد: بیمه تأمین اجتماعی و عدم اعتبار مجدد آن از سوی دولت، مشکلات و موانع موجود در صادرات، تأخیر ۴ ساله در حمایت از استادکاران از سال ۱۳۹۶ تاکنون، عدم توجه به حوزه فرش و بازاریابی، ضعف در برگزاری نمایشگاه‌ها که موجب هزینه گزاف برای هنرمند این عرصه می‌شود، پرداخت وام‌های ۶ و ۱۲ درصد که فشار زیادی را بر تولیدکنندگان این عرصه وارد آورده، از جمله مشکلات و موانعی هستند که برای این قشر وجود دارند.
هنوز ارزش صنایع دستی را در تولید ناخالص ملی، درک نکرده‌ایم
در ادامه این مراسم، غلامرضا منتظری نایب رئیس کمیسیون فرهنگی مجلس به سخنرانی پرداخت و گفت: مسجد نخستین دانشگاه است که انسان را به رشد و بالندگی فرا می‌خواند و فرهنگ را به‌وجود می‌آورد. بی‌شک اگر بر سر این واژه «بی» قرار بگیرد، چیزی برای از دست دادن ندارد و اگر حرف «با» را قرار دهیم، مظهر هویت انسانی است.
وی زیباترین ضلع فرهنگ را هنر دانست و در این زمینه افزود: هنر نعمت خدادادی است که یک طرف آن اندیشه انسان است و اگر هنرمند در راه خیر کوشش کند به سعادت و خیرمندی دست خواهد یافت.
منتظری افزود: جایگاه و منزلت صنایع دستی در میان هنرها بسیار ویژه است. زمانی که انسان برای زیست‌بوم خود آثاری را پدید آورد، لباس هنر به تن نداشت؛ اما امروز شاهد ارزشمندی صنایع دستی و هویت بخشی آن هستیم. کارکرد صنایع دستی در آداب، رسوم، سنن و … بسیار مشهود است و مایه آرامش روح و آسایش انسان‌هاست.
وی به کارکرد دیگر صنایع دستی اشاره کرد و افزود: پیام‌رسانی، یکی از کارکردهای ویژه صنایع دستی است هر یک از هنرهای ما یک سفیر فرهنگی و پیامرسان به شمار می‌رود که در هیچ شرایطی از انتقال پیامش دست بر نمی‌دارد. تقویت بعد اقتصادی و معیشتی زندگی، از دیگر ویژگی‌های هنرهای سنتی است که می‌تواند ما را از مشکلات عدیده اقتصادی برهاند. ما در تولید ناخالص ملی، هنوز ارزش صنایع دستی را درک نکرده‌ایم. باید نگاهمان را به عرصه صنایع دستی تغییر دهیم.
منتظری سپس به تنوع صنایع دستی در ایران اشاره کرد و ادامه داد: ما کشوری هستیم که تنوع زیادی از صنایع دستی را در خود دارد و این قابلیت هنوز کشف نشده است. اینجا باید اندیشید و توقف کرد و راه گشود.
وی به صندوق توسعه ملی و بودجه‌ای که برای سال ۱۴۰۰ برای این حوزه در نظر گرفته شده است، اشاره و خاطر نشان کرد: برای حمایت و صیانت از تولیدات کوچک خانگی به ویژه در روستا که خاستگاه اصلی هنرهای ما را تشکیل می‌دهد، پیش‌بینی شده است امیدوارم بتوانیم با افزایش حمایت‌ها از این هنرهای رو به انقراض و از یادرفته، صیانت بیشتری صورت گیرد.
منتظری در پایان سخنان خود به ضرورت آموزش‌های فنی پرداخت و گفت: نخستین پله پیشرفت در این حوزه، توانایی و دانایی است؛ به‌ویژه جوانان مستعد می‌توانند پایه‌های خوبی در این راه باشند. با نگاه تحول‌گرا، این محفل خودجوش است.
ساناز حسینمردی، کارآفرین موفق صنایع دستی در حوزه سفالگری، از دیگر حاضران در این نشست بود که از تجربیات موفق‌آمیز خود در این حوزه صحبت کرد. این کارآفرین حوزه سفال، راز موفقیت خود را کار تیمی بیان کرد و گفت: بنده تخصصم فقط ساخت سفال بود و در حوزه بازاریابی و فروش هیچ اطلاعات و تجربه‌ای نداشتم به همین خاطر تعداد دیگری از هنرمندان را جمع کردم و از ظرفیت‌های آنان در حوزه‌های مختلف مثل عکاسی، طراحی و فروش آثار استفاده کردم.
وی افزود: من از سفالگری واقعاً درس کیمیاگری آموختم، چراکه از تقریباً هیچ (خاک)، شیء خلق می‌کنی که دارای ارزش افزوده بالایی است.
مهمترین کارکرد صنایع دستی تغذیه جان و روح مخاطبین است
در ادامه این مراسم حجت‌الله ایوبی، دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو در ایران، با تبریک روز جهانی صنایع دستی به هنرمندان این حوزه و با بیان اینکه صنایع دستی بخشی از هویت، تاریخ و شناسنامه ایرانیان است، گفت: نیازمند تغییر نگاه و رویکرد در سطوح عالی کشور به این حوزه هستیم.
ایوبی درباره کارکردهای صنایع دستی گفت: صنایع دستی صرفاً یک کالای لوکس و تزئینی که برای آراستن زندگی و منازل استفاده شود، نیست بلکه داشتن و زندگی کردن با این صنایع، آثار دیگری دارد که ما از آنها غافل هستیم. وی ادامه داد: اگر ما واقعاً نگران سبک زندگی اسلامی ایرانی و نگران تهاجم فرهنگی غرب هستیم یکی از راه‌های رفع نگرانی و درمان آن، توجه به صنایع دستی ایرانی است. بنده معتقدم وقتی در خانه‌ای گلیم و گبه و جاجیم و فرش زیبای ایرانی پهن می‌شود، کسی که روی این فرش‌ها می‌نشیند و راه می‌رود ناخودآگاه میل به شنیدن سنتور و موسیقی اصیل ایرانی دارد و دیگر میل به گوش کردن موسیقی جاز و پاپ غربی نخواهد داشت.
وی در ادامه با ذکر اینکه ایرانی‌ها در روز بیش از یک ساعت و نیم مصرف موسیقی دارند گفت: اگر بخواهیم ذائقه افراد جامعه به سمت موسیقی ایرانی باشد باید فضای زندگی فرزندانمان را ایرانی طراحی کنیم. برای تغییر ذائقه مردم کشورمان باید به سمت صنایع دستی ایرانی برویم. اگر دیوارهای اتاق‌های مدیران ما مملو از تابلوهایی باشد که هنرمندان ما با جان و دل خلق کرده‌اند، قطعاً روی رفتار مدیران تأثیر خواهد گذاشت و سبک زندگی متفاوت خواهد شد.
دبیرکل کمیسیون ملی یونسکو، کارکرد دیگر صنایع دستی را درمان بیماری‌های روحی و جسمی بیان کرد و گفت: امروزه در بیمارستان‌های بزرگ جهان، در کنار مباحث پزشکی و درمانی، نگارخانه راه‌اندازی می‌کنند، چرا که آثار آن را دیده‌اند. وی افزود: نقش صنایع دستی در اقتصاد هنر و ارزآوری برای کشور مهم است، ولی مهمترین کارکرد آن تغذیه جان و روح مخاطبین است که مستقیماً روی ذائقه و سبک زندگی او اثر می‌گذارد.
گفتمان جدیدی در حوزه صنایع دستی در راه است
بهمن نامور مطلق رئیس فرهنگستان هنر از دیگر سخنرانان این مراسم بود که سخنان خود را با تبریک روز جهانی هنرهای سنتی و صنایع دستی آغاز کرد و هنرمندان این عرصه را هویت‌ساز دانست و گفت: سخنان آقای منتظری امیدی را برای هنرمندان صنایع دستی ایجاد کرد که امیدوارم مستمر باشد. مراسم این روز را تشکل‌های صنایع دستی به‌خوبی برگزار کردند و ما امکاناتی که متعلق به خودشان بود در اختیارشان قرار دادیم و امیدواریم بتوانیم امکانات و شرایط بهتری را برایشان ایجاد کنیم و ما مسئولین باید آنها را از نگرانی در بیاوریم.
وی به تغییرات بنیادینی که در این عرصه در حال رخ دادن است، اشاره و تصریح کرد: گفتمان جدیدی در راه است. زمانی‌که معاون صنایع دستی بودم، تلاش می‌کردم که این گفتمان صورت بگیرد. در آن زمان هم بسیار دردمند بودم که چرا در همه‌جا بی‌توجهی می‌شود. امروز کمیته‌ها و تشکل‌های مردم‌نهاد خوبی ایجاد شده، همچنین باشگاهی در یونسکو برای پیگیری امور هنرمندان این عرصه فعالیت دارد.
نامورمطلق با اشاره به تأکیدات رهبر معظم انقلاب اسلامی در جدی گرفتن صنایع دستی اظهار کرد: اول باید خود ما هنرمندان و فعالان، صنایع‌دستی را جدی بگیریم؛ وقتی مسئولان و هنرمندان این حوزه را جدی نگیرند، دیگران هم اهمیت نخواهند داد و آنها را باور نمی‌کنند.
رئیس فرهنگستان هنر، به توجهی که کشورها در گذشته به صنایع دستی ایران داشتند، اشاره و افزود: زمانی امپراطورها و رؤسای جمهور برای هنرهای ایرانی و صنایع دستی‌مان مایه فخر و مباهات بود و داشتن دست‌بافته‌ها، منسوجات و … را عاملی برای برتری خود می‌شماردند. هنوز هم بضاعت‌ها و قابلیت‌های فراوانی در این حوزه داریم، اما هنرمند ما گاه مجبور است با برند دیگری غیر از برند کشور خود وارد عرصه رقابتی شود و اجناس ایرانی را صادر کند.
رئیس فرهنگستان هنر با اشاره به نهادسازی‌ها و شبکه‌سازی‌ها در حوزه صنایع دستی در این فرهنگستان و کمیسیون ملی یونسکو، گفت: این نهادسازی‌ها بالاخره جواب می‌دهد به شرط آنکه همراه و همدل باشیم تا همه جایگاه و منزلت بی‌نظیر صنایع دستی را متوجه شوند. ما بیشترین دانشجویان تحصیلات تکمیلی صنایع دستی در جهان را داریم ما بیشترین شهرهای صنایع دستی جهان را داریم؛ این امتیاز است که با زحمت به دست آمده است. در ابتدای ثبت آثار از هند و چین عقب بودیم، اما اکنون سردمدار هستیم و از این کشورها پیش افتادیم؛ در برنامه ششم توسعه برای این مناطق ارائه امکانات تصویب کردیم.
وی بیان کرد: قانون حمایت از فعالان و هنرمندان صنایع دستی همان روزی که تروریست‌ها به مجلس حمله کردند تصویب شد، اما چرا این قانون اجرایی نشد که باید پیگیری شود.
نامورمطلق در ادامه به راهکارها و راهبردهایی برای برون‌رفت از این وضعیت وجود دارد، پرداخت: اگر می‌خواهیم از صنایع دستی حمایت کنیم، باید خودمان را باور کنیم و صنایع دستی را جدی بگیریم. این نهادینه‌سازی در حال انجام است و امروز ما در صنایع دستی، بیشترین شهرهای صنعتی را در دنیا داریم. تلاش کردیم که در برنامه ششم توسعه توجه به حوزه صنایع دستی مصوب و امکانات ویژه برایش فراهم شود. این حوزه بدون باور، بارور نمی‌شود، همه باید به این بخش اعتقاد داشته و به آن افتخار کنیم تا دوباره شاهد رشد و توسعه آن باشیم.
وی به جایگاه و کارکرد فرهنگستان هنر اشاره و افزود: فرهنگستان هنر جایگاه سیاست‌گذاری و سیاست‌پردازی دارد ما برای هم اندیشی با مجلس و وزارتخانه‌ها و تشکل‌های مردمی برای تدوین نقشه راه آماده هستیم؛ فرهنگستان هم بضاعت لازم و هم جایگاه تشکیلاتی دارد.
نامورمطلق ساختارسازی و یکپارچه شدن را عامل دیگری برای رشد و توسعه در هنرهای سنتی برشمرد و افزود باید به تفکیک کردن بخش‌های مختلف صنایع دستی و فرش که هر یک در وزارتخانه‌ای جدا هستند، پایان داد. تا ساختار تغییر نکند و این پیکره مثله‌شده یکپارچه نشود، بسیاری از زحمات بی‌فایده خواهد بود.
دکتر بهمن نامور مطلق، در ادامه به ضعف قوانین در بخش‌های تولیدی و تجاری، توجه به شیوه‌های آموزشی و توجه جدی به زیبایی‌شناسی این هنر – صنایع متناسب با نیازهای جامعه، فرهنگ‌سازی در آموزش و پرورش و رسانه‌ها، به‌کارگیری مدیران متخصص در این حوزه، ایجاد فضاهای مناسب، توجه به زنجیره تولید تا صادرات پرداخت.
این مراسم با تجلیل از هنرمندان حوزه هنرهای سنتی و صنایع دستی کشور ادامه یافت. رسول مجدی در رشته نگارگری؛ کبری حیدری، در رشته دوخت‌های سنتی؛ مجتبی احمدخان، در رشته آبگینه؛ بهروز سیف‌الهی، در رشته نگارگری و نگارگری روی چرم؛ شیرین مهدی‌قلی‌خانی، در رشته منبت چوب؛ حسن جوان شاهی، بافت‌های داری؛ یدالله احمدرضایی، در رشته قطاعی؛ علیرضا باوندپور در رشته منبت و پیکرتراشی، احمد صومی در رشته گچبری سنتی و امراله باقری، در رشته نقاشی روی شیشه، از هنرمندان این حوزه بودند که مورد تجلیل قرار گرفتند.
در ادامه این مراسم، سه تن از پزشکان منتخب کادر سلامت و درمان: دکتر مهرانگیز زنگنه، مدیر گروه دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم پزشکی؛ فاطمه سالاری، مدیر پرستاران بیمارستان بوعلی و دکتر حمیدرضا غلامرضایی، رئیس بیمارستان فرهیختگان مورد نکوداشت و تجلیل قرار گرفتند.
این مراسم همچنین با اجرای موسیقی زنده توسط عظیم شمیسا، عبدالعلی باقری‌نژاد و غلام شیرازی که خود سازنده سازهای سنتی و از هنرمندان این عرصه به شمار می‌روند، همراه بود. همچنین بیانیه‌ای توسط حسین بختیاری رئیس مجمع هنرمندان و صنعتگران صنایع دستی و هنرمندان پیشکسوت قرائت شد.
نظر شما