راه اندازی بیش از ۹هزار مرکز درمانی اعتیاد در کشور

به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از روابط عمومی ستاد مبارزه با موادمخدر؛ وحید قبادی دانا در نشست ویژه دیپلمات‌های مقیم تهران که به مناسبت سالروز جهانی مبارزه با سو مصرف مواد مخدر برگزار شد، گفت: آنچه همگان بر آن اتفاق نظر دارند و شواهد نیز بر آن مهر تأیید می‌زند این است که مصرف مواد غیر قانونی، اختلال مصرف مواد و اعتیاد یکی از مهمترین آسیب‌های اجتماعی در کل دنیا است که از گستردگی و بار قابل توجهی نیز برخوردار بوده و کیفیت زندگی نوع بشر را به چالش کشیده است؛ بنابراین ضروری است تا برای مقابله همه جانبه با آن عزمی جهانی را بسیج کرد.

وی افزود: بر اساس آخرین گزارش دفتر مقابله با جرم و مواد سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۸ حدود ۲۶۹ میلیون نفر از مردم دنیا حداقل یک بار در سال گذشته از یک ماده غیرقانونی اعتیادآور استفاده کرده بودند که معادل ۵.۴ درصد از جمعیت جهانی ۱۵ تا ۶۴ سال است و احتمال می‌رود تا در سال ۲۰۳۰ این تعداد به ۲۹۹ میلیون نفر برسد.

رئیس سازمان بهزیستی کشور اظهار داشت: با توجه به شرایط ژئوپلیتیکی ایران و گستردگی مرزهای آن با کشورهایی که تولیدکننده مواد مخدر و الکل محسوب می‌شوند و نیز به علل دیگر از جمله جمعیت جوان به عنوان جمعیت آسیب پذیر و در عین حال مولد، سابقه تاریخی درگیری با موضوع تولید و مصرف مواد در ایران، ارتباط فراوان با کشورهایی با الگوی مصرف متفاوت و موفقیت کم در کنترل تولید مواد در این کشورها و علیرغم تعهد بالای ایران برای مقابله با آن، مسئله اختلال مصرف مواد همچنان یکی از چالش‌های کشور محسوب می‌شود.

قبادی دانا ادامه داد: امروزه درک روزافزونی در مورد اهمیت کاهش تقاضای مواد در کنار مبارزه با عرضه مواد به وجود آمده است و بر همگان روشن شده است که کاهش تقاضای مواد بدون در نظر گرفتن برنامه‌های جامع زیانکاهی (کاهش آسیب) و بازتوانی کامل ممکن نیست. بنابراین سیستم درمانی باید به نحوی عمل کند که نه تنها به درمان افراد مبتلا به اختلال مصرف مواد پردازد بلکه موفق به بازتوانی کامل آنان شود.

وی با اشاره به اینکه بازتوانی به مجموعه اقداماتی اطلاق می‌شود تا فرد به زندگی مستقلی دست یابد و سه هدف اصلی بهبود، ارتقا کیفیت زندگی و بازگشت و یکپارچگی اجتماع، برای بازتوانی در نظر گرفته می‌شود، گفت: در همین چارچوب مفهومی و به گواه آمار و شواهد میدانی، جمهوری اسلامی ایران در سالهای اخیر تلاش کرده است تا با توسعه متوازن و با تنوع‌بخشی گسترده به شیوه مداخلات، خدمات درمان و بازتوانی متنوعی را در اختیار جامعه هدف قرار دهد.

رئیس سازمان بهزیستی کشور ادامه داد: به این ترتیب با برنامه‌ریزی منسجم، ظرفیت‌سازی و تأمین امکانات درمان، بازتوانی و حمایتی در کشور به تدریج تعداد خدمت گیرندگان در سطوح مختلف افزایش قابل توجهی یافته است تا جایی که هم اینک جمهوری اسلامی ایران با تأسیس و راه اندازی بیش از ۹ هزار مرکز ارائه خدمات متنوع درمان، بازتوانی، توانمندسازی، جامعه پذیری و صیانت در کنار مراکز کاهش آسیب و با تحت پوشش قرار دادن سالیانه حدود یک میلیون و ۴۰۰ هزار نفر، توانسته است به بزرگترین شبکه درمان و کاهش آسیب در منطقه دست پیدا کند.

قبادی دانا بیان کرد: جمهوری اسلامی ایران از دیرباز با نگاه علمی و اتخاذ تدابیر جامع، انتخاب رویکردهای نوین، تاکید بر اقتدار افزایی و توانمندسازی آحاد جامعه با هدف توسعه مشارکت اجتماعی و همچنین با برنامه‌ریزی منسجم، مبتنی بر شواهد در درمان و کاهش آسیب اعتیاد پیشرو بوده و توانسته است با تکیه بر ظرفیت‌های علمی خود بهره گیری از نخبگان و صاحب‌نظران عرصه‌های مرتبط و نیز با تعامل سازنده و مستمر با نهادهای مسئول در سطح ملی و بین المللی، نهادهای مدنی و تشکل‌های غیردولتی، خیریه‌ها و بخش خصوصی اقدام به طراحی و استقرار الگوهای نوین پیشگیری و درمان اعتیاد کند و خدمات قابل توجهی را به جامعه ارائه دهد.

به گفته وی، ایران در کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی و به ویژه اعتیاد در چارچوب سیاست‌های کلی نظام و قوانین و اسناد الزام‌آور بالادستی، تعهدات بین المللی و نیز مبتنی بر مبانی نظری متقن و با رعایت تمامی ارزشها، اصول و مبانی مداخلات مؤثر از جمله توجه به ابعاد مختلف هویت انسان و رعایت کرامت و منزلت نوع بشر، توجه به همه ابعاد وجودی انسان اعم از جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی، توجه به سلامت به عنوان حق مسلم نوع بشر، تاکید بر مشارکت و اقتدار افزایی آحاد جامعه، ایجاد فرصت خود شکوفایی به افراد، تاکید بر مسئولیت اجتماعی جوامع در قبال افراد و اعضای آن و تاکید بر اصول اختصاصی در کنترل و کاهش اعتیاد شامل (توجه به دوران کودکی و نوجوانی به عنوان زمان طلایی برای پیشگیری از اعتیاد؛ توجه به پیشگیری همگانی، انتخابی و موردی به طور همزمان؛ تاکید بر ارائه مداخلات مبتنی بر شواهد جامع و بهنگام؛ به کارگیری فناوری‌های نوین و طراحی مداخلات انعطاف‌پذیر متناسب و تغییرات اجتماعی؛ توجه به اعتیاد به عنوان بیماری مزمن و عودکننده با ویژگی‌های رفتاری بارز؛ تاکید بر استقرار پیوستار خدمات از درمان، کاهش آسیب، بازتوانی و جامعه پذیری؛ تاکید بر ارائه خدمات یکپارچه و تک دوزی شده و متناسب با ملاحظات و ویژگی گروههای هدف؛ توجه و اولویت بندی و واقع‌گرایی در انتخاب اهداف؛ تاکید بر اختلالات همبود با اختلال مصرف مواد؛ توسعه متوازن مداخلات مبتنی بر نیاز جامعه و توجه به گروههای خاص از جمله زنان، کودکان و نوجوانان؛ استفاده از رویکردهای انگیزشی برای ترغیب معتادان به درمان؛ استفاده از انگیزه‌های بیرونی برای ارتقا پیامدهای درمانی و تغییر رفتار) به طیف گسترده‌ای از خدمات و برنامه‌ها در سطح کشور دست پیدا کرده است که بسیاری از آنها در کاهش بار اعتیاد سهم قابل قبولی داشته و نتایج ارزیابی‌ها و ارزشیابی‌های به عمل آمده نیز موید اثربخشی آنان است.

رئیس سازمان بهزیستی کشور اعلام کرد: نمونه بارز برنامه‌های درمان و کاهش آسیب اعتیاد در کشور، الگوههای متنوع درمان و کاهش آسیب شامل درمان سرپایی، درمان اقامتی با تکیه بر رویکرد گروه‌های همتا، اجتماعات درمان مدار، مراکز جامع با الگوی نوین درمان مبتنی بر استمرار بهبودی، مراکز درمان موضوع ماده ۱۶، مراکز گذری کاهش آسیب، تیم‌های سیار، سرپناه شبانه و واحدهای سیار کاهش آسیب و موبایل ون هستند.

قبادی دانا بیان داشت: جمهوری اسلامی ایران همزمان و در کنار ارائه خدمات به داوطلبان درمان، برای بهبود و بازتوانی معتادان سخت در دسترس، بی‌خانمان و ارتقا مداخلات موردنیاز این گروه، اقدام به طراحی الگوی نوین و جامعی تحت عنوان طرح تحول مدیریت معتادین سخت در دسترس و بی‌خانمان با رویکرد درمان دادگاه مدار و مدیریت مورد کرده است که به صورت آزمایشی و برای امکان‌سنجی در تعدادی از استان‌ها به اجرا در آمده و با شناسایی و رفع چالش‌ها در آستانه توسعه در سطح ملی است.

وی گفت: جمهوری اسلامی ایران با توجه به ملاحظات اختصاصی گروه‌های هدف خاص برای درمان زنان، مراکز مادران و فرزندان و برای افراد زیر ۱۸ سال الگوی بهبود و بازتوانی اختصاصی طراحی کرده است.

قبادی دانا افزود: در حوزه توانمندسازی و جامعه پذیری با راه‌اندازی مراکز جامعه پذیری و صیانت، کارهای مؤثری در زمینه خدمات پس از درمان در دست اقدام دارد و در ادامه روند حمایت اجتماعی از بهبودیافتگان به آنها حرفه آموزی، وام اشتغال، مسکن و سایر تسهیلات ارائه می‌دهد.

وی بیان کرد: از این اصول پذیرفته شده درمان مؤثر در اعتیاد توجه به ابعاد زیستی، روانی و اجتماعی به طور همزمان و طراحی مداخلات منعطف و متناسب با ویژگی‌های فردی گروههای هدف و به عبارتی تکدوزی کردن خدمات و تأمین تنوع کافی از الگوهای مختلف، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار استو رعایت این اصول مستلزم داشتن الگوهای متنوع درمان و ازجمله تنوع در درمان‌های زیستی و دارویی مبتنی بر شواهد است.

رئیس سازمان بهزیستی کشور ادامه داد: در بین الگوهای درمانی که شواهد، اثربخشی آنها را تأیید کردند استفاده از داروهای مخدر و شبه مخدر در قالب برنامه درمان‌های نگهدارنده و جایگزین از معروف‌ترین آنها است.

قبادی دانا با بیان اینکه طی دو دهه گذشته درمان نگهدارنده با متادون تحت عنوان MMT در کشور ما در قالب مراکز درمان سو مصرف مواد گسترش چشمگیری داشته است، گفت: همین اینک با فعالیت بیش از ۷ هزار مرکز بزرگترین شبکه درمان نگهدارنده در منطقه را شامل می‌شود.

وی افزود: گرچه این الگوی درمان، تأثیرات موفق فراوانی در کنترل و کاهش آسیب اعتیاد و بهبودی افراد با اختلال مصرف مواد داشته است اما بدیهی است که به تنهایی قادر به پاسخگویی به تمامی نیازهای گروه‌های هدف نیست و لازم است در کنار این الگوی درمانی از سایر الگوها و سایر داروها نیز بهره برد. با این توضیح که سال‌های گذشته استفاده از شربت تریاک با قرص بوپرنورفین به عنوان یک داروی شبه مخدر نسبی برای درمان اعتیاد آغاز شده است.

رئیس سازمان بهزیستی کشور با اشاره به اینکه بوپرنورفین داروی ضد درد شبه مورفینی صناعی است که از ویژگی‌های درمانی منحصر به فردی برخوردار بوده و بر اساس کارآزمایی‌های بالینی متعدد در درمان اعتیاد مؤثر است، اظهارکرد: بوپرونورفین از آلکالوئید تبایین مشتق می‌شود که علاوه بر آثار ضددرد در درمان اختلال مصرف مواد نیز کاربرد دارد.

قبادی دانا اظهار کرد: اما به دلایل قیمت بالاتر نسبت به متادون و شربت تریاک، آشنایی کمتر درمانگران، نداشتن پوشش بیمه و تمایل کمتر بیماران برای استفاده از ان در سال‌های گذشته از اقبال زیادی برخوردار نبوده است. ِ

وی با اشاره به اینکه در سال‌های اخیر ستاد مبارزه با مواد مخدر برای ترویج استفاده از این دارو و برطرف کردن موانع استفاده از آن، طی همکاری نزدیک با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و با کمک مراکز رشد و نوآوری و شرکت‌های دانش بنیان اقدام به تولید پیش ساز و محصول نهایی بوپرنورفین و بوپرنورفین نالوکسان کرده است، گفت: ورود شرکت‌های دانش‌بنیان در این عرصه باعث شده تا تولید دارو با قیمتی ارزان‌تر در داخل کشور میسر شود و علاوه بر قطع وابستگی به خارج امکان تولید گسترده و حتی صادرات آن به سایر کشورها فراهم شود.

رئیس سازمان بهزیستی کشور ابراز امیدواری کرد که در آینده با آموزش و آشنایی بیشتر درمانگران، تدوین پروتکل‌های سهل تر، آگاه‌سازی جامع و پوشش بیمه‌ای استفاده از این دارو برای درمان بیماران مبتلا به اختلال سو مصرف مواد گسترش یابد.