خبرگزاری مهر_گروه جامعه: از سال تحصیلی ۹۵_۹۴ هدایت تحصیلی فعلی شکل گرفت و بخش عمدهای از آن منوط به مواردی خارج از نمراتی بود که بچهها در آزمون پایه نهم کسب میکنند. حالا در دومین سال کرونایی که همه چیز مجازی شده است، بیش از گذشته هدایت تحصیلی و خلاءهای آن خود را نشان میدهد. دستورالعمل هدایت تحصیلی عملاً در این سالها نتوانستهاند به شکلی فرایندی به انتخاب رشته دانش آموزان در متوسطه دوم بر حسب استعداد، شایستگیها و نیاز جامعه تبدیل شود و تنها محتوایی روی کاغذ باقی مانده است. شاهد این ادعا را میتوان عدم توان آموزش و پرورش برای معرفی رشتههای فنی و حرفهای به دانش آموزان، بی سرانجامی طرح شهاب که قرار بود خروجی استعدادیابی دانش آموزان در دوره دبستان باشد و به هدایت تحصیلی بیانجامد و کمبود حدود ۴۰ هزار مشاور مدرسه که از الزامات اجرای این طرح است و در نهایت نمره سالاری در این طرح ذکر کرد.
حدود ۶۰ درصد داوطلبان کنکور رشته تجربی را انتخاب میکنند و این یعنی شکست هدایت تحصیلی که اگر حتی به زور هم دانش آموزان را در متوسطه دوم به سمتی غیر از رشته تجربی هدایت کرده باشیم در کنکور باز هم همان آش و همان کاسه است! بزرگترین سوال در بحث هدایت تحصیلی این است که چگونه شد که همچنان متقاضیان ورود به رشتههای تجربی اینقدر زیاد هستند؟ چرا گفته میشود در مدارس غیردولتی کسب شروط ورود به رشتههای مورد دلخواه عموماً والدین دانش آموزان برای رشتههای نظری آسانتر از مدارس دولتی است؟
همچنان حدود ۶۰ درصد داوطلبان کنکور رشته تجربی را انتخاب میکنند و این یعنی شکست هدایت تحصیلی که اگر حتی به زور هم دانش آموزان را در متوسطه دوم به سمتی غیر از رشته تجربی هدایت کرده باشیم (چون صندلی کافی در مدارس برای این رشته نیست) در کنکور باز هم همان آش و همان کاسه است!
مسئولان طرح هدایت تحصیلی همه تقصیرها را گردن این میاندازند که آگاهی بخشی جامعه پایین است که چنین اتفاقی رخ میدهد اما هیچ چیز درباره کیفیت آموزشها در هنرستانها، عدم اجرای درست استعدادیابی تا پیش از متوسطه دوم، عدم ترغیب و تشویق دانش آموزان به سمت رشتههای مورد نیاز جامعه و کمتر شناخته شده و کمبود مشاوران، ارتباط ضعیف میان مدارس و اولیا در طول تحصیل برای ایجاد یک گفتمان در محور بالا رفتن آگاهی والدین برای تغییر نگرش به دیدگاهشان نسبت به تحصیل فرزندان و استعداد آنها، نمیگویند.
چرا وزارت علوم اجازه شرکت در رشتههای دانشگاهی با هر دیپلمی را میدهد!
مسعود شکوهی مدیر کل امور تربیتی، مشاوره و مراقبت میگوید: تمام تلاش ما در آموزش و پرورش این است که بر اساس تأمین نیاز جامعه و نیروی کار مورد نیاز کارها را پیش ببریم. ما میخواهیم بچهها را به سمت رشتههای نظری هدایت کنیم اما چند نکته وجود دارد. یکی اینکه پدر و مادر چگونه باید برای فرزندش آینده شغلی یک رشته نظری یا انسانی را تبیین کند و بعد اگر نتوانست فرد وارد شغلی متناسب با رشتهاش شود، خودش را سرزنش نکند. اینها در ذهن اولیا میچرخد و درآمدهای یک تعداد شغل تضمین شده است. باید این بخش را درست کنیم. تحقیقات در دنیا نشان داده که بالغ بر ۴۶ درصد دلایل انتخاب رشته تحت تأثیر خانوادهها است. در وزارت علوم باید پاسخ بدهند که مثلاً چرا شما در هر گروه آموزشی که متقاضی شرکت در کنکور باشید به رشته دیپلم شما نگاه نمیشود. یعنی اگر ما همه را در متوسطه دوم رشته ریاضی بفرستیم باز هم متقاضی رشته تجربی در کنکور بیشتر است.
البته هیچ گاه چنین تحقیقاتی در هیچ جا منتشر نمیشود و اسنادش عیان نمیشود تا راستی آزمایی شود. حالا هم که آموزش و پرورش حرفش در شورای عالی انقلاب فرهنگی دارد پیش میرود و تأثیر قطعی معدل آن هم به اندازه ۶۰ درصد قرار است به نمرات نهایی اختصاص یابد (در صورت تصویب) و لابد فکر بعدی حل مشکل هدایت تحصیلی نزد مسئولان آموزش و پرورش محدود کردن حق انتخاب دانش آموزان در کنکور بر اساس نوع دیپلمشان است!
ناتوانی آموزش و پرورش در اجرای استعدادیابی و توپی که همیشه در زمین دیگران است
باز هم اصل ماجرا که ناتوانی آموزش و پرورش در اجرای طرح هدایت تحصیلی، عدم ابزارهای کافی این وزارتخانه در ایجاد انگیزه و علاقه در دانش آموزان به سمتی غیر از کسب دانش و حفظیات و سیستم تعلیم و تربیت که از پایه اول بد نهاده میشود نادیده گرفته میشود.
اصل حرف همه اولیا به فرزندان کلاس اولی شان این روزها این است که بروند مدرسه خواندن و نوشتن یاد بگیرند. سیطره دانش آنقدر بر آموزش و پرورش سایه انداخته که به فکر کمتر اولیایی میرسد فرزندش را برای کسب مهارتهای اجتماعی، مهارتهای فردی و بودن در فضایی پر نشاط و اجتماعی و مملو از تنوع یادگیری به مدرسه بفرستد. در طول ۱۲ سال تحصیلی همین سواد خواندن و نوشتن است که دایره اش وسیعتر میشود.
سیطره دانش آنقدر بر آموزش و پرورش سایه انداخته که به فکر کمتر اولیایی میرسد فرزندش را برای کسب مهارتهای اجتماعی، مهارتهای فردی و بودن در فضایی پر نشاط و اجتماعی و مملو از تنوع یادگیری به مدرسه بفرستد علیرضا کاظمی معاون پرورشی و فرهنگی آموزش و پرورش سال گذشته در نشستی درباره فرایند هدایت تحصیلی گفت: حدود یک میلیون دانش آموز امسال هدایت تحصیلی میشوند.(همین حدود دانشآموز را برای سال تحصیلی که رو به اتمام است باید در نظر گرفت)
وی ادامه داد: بررسیهای مشاورهای در قالب آزمون رغبت است که در قالب فرم شماره ۶ به دانش آموزان و اولیا داده میشود و توصیه و مشاوره میکنیم که دانش آموزان برای چه رشتهای مناسبتر هستند و در کدام شغلها و مهارتها توانمندتر هستند. اما دو متغیر دیگر هم داریم که یکی ظرفیت و گنجایشی است که برای رشتهها داریم و دیگری عملکرد دانش آموزان در دروس است. نتایج امتحانات در حال ثبت است و امیدواریم نیمه تیر به پایان برسد. ما آمادگی داریم که بعد از دو روز از ثبت نمرهها نمونه برگهای هدایت تحصیلی را در اختیار مناطق بگذاریم. نمونه برگهای هدایت تحصیلی هم از طریق فضای مجازی و هم حقیقی به مدیر مبدا و مقصد ارسال شود. فرایند هدایت تحصیلی از ۲۷ آذر سال گذشته آغاز شده است. آزمونهای رغبت سنج و آزمونهای توانایی ۳۰ امتیاز در فرایند هدایت تحصیلی دارد اما اجباری نیست.
سال گذشته یکی از مهمترین تغییرات هدایت تحصیلی، تغییر حدنصاب نمره در رشته علوم و معارف بود که به نمره ۱۴ در دروس دینی و عربی تغییر کرد.
وی گفت: در سال جدید نمونه برگهای هدایت تحصیلی از طریق کد کاربری و فضای مجازی در اختیار دانشآموز و مدیر مبدأ و مقصد قرار میگیرد و دانش آموزان میتوانند ظرفیت شاخهها و رشتهها را در سایت هدایت تحصیلی مشاهده کنند.
سال گذشته از ۲۳ تیرماه بود که دانش آموزان از طریق پرتال همگام کاربرگ ها را میتوانستند دریافت کنند.
کاربرگ هایی که ارزش زیادی ندارند!
واقعیت این است که همه این آزمونهای رغبت سنج و کاربرگ ها در عمل آن هم در سالهای کرونایی ارزش چندانی ندارند و در نهایت همان حد نصاب نمره تعیین کننده است و در این میان هیچ مسئولی حتی توضیح هم نداده است که در این دو سال پر استرس لااقل که آموزشها نیز مجازی بوده چگونه قرار است نمرات ملاک خوبی برای هدایت تحصیلی باشند!
دیر یا زود فرایند هدایت تحصیلی دوباره آغاز میشود و در پایان روزهای دولت دوازدهم که مدتهاست خبری از پاسخگویی مسئولان در نشستهای خبری نیز نیست، انتظار نمیرود در بحث هدایت تحصیلی نیز پاسخی شفاف به دغدغههای مردم در این حوزه داده شود
در هر صورت دیر یا زود فرایند هدایت تحصیلی دوباره آغاز میشود و در پایان روزهای دولت دوازدهم که مدتهاست خبری از پاسخگویی مسئولان در نشستهای خبری نیز نیست، انتظار نمیرود در بحث هدایت تحصیلی نیز پاسخی شفاف به دغدغههای مردم در این حوزه داده شود اما ملاکهای هدایت تحصیلی دانشآموزان، در خصوص ۳ عامل مهم در هدایت تحصیلی است. بررسیهای مشاورهای (نمونبرگ شماره ۶) فقط در حد توصیه به دانشآموز؛ عملکرد تحصیلی (نمونبرگ شماره ۷) حد نصاب نمره لازم برای دروس تخصصی رشتههای: شاخه نظری (علوم تجربی، ریاضی فیزیک، ادبیات و علوم انسانی، معارف اسلامی) شاخه فنی و حرفهای (صنعت، خدمات، کشاورزی، هنر) شاخه کار دانش (صنعت، خدمات، کشاورزی، هنر)؛ و ظرفیت رشتهها، امکانات و تجهیزات منطقه، ۳ عامل مهم در هدایت تحصیلی دانش آموزان!
نمونبرگ شماره ۶ تنها در راستای راهنمایی و مشاوره بدون تأثیرگذاری بر عملکرد انتخاب رشته، بر اساس ملاکهایی تکمیل میشود؛ نتایج آزمونهای رغبت و توانایی (هرکدام ۱۵ نمره کسب میکنند). (۳۰ امتیاز) نظر خواهی تمامی معلمان (۱۰ امتیاز) نظرخواهی والدین (۵ امتیاز) نظرخواهی دانشآموز (۱۰ امتیاز) عملکرد تحصیلی (۳۵ امتیاز)؛ نظر خواهی مشاور (۱۰ امتیاز) و در نمونبرگ شماره ۷ علاوه بر کسب نمره کف به عنوان شرط لازم، هدایت تحصیلی صرفاً بر اساس عملکرد تحصیلی و با لحاظ کردن ظرفیت منطقه و در نهایت رتبه بندی عملکرد تحصیلی انجام میشود.
مدیرکل مشاوره، امور تربیتی و مراقبت در برابر آسیبهای اجتماعی میگوید: دانشآموزان فقط بر اساس ظرفیت منطقه و رتبهای که در عملکرد تحصیلی دارند، طبقه بندی شده و ثبت نام آنان صورت میگیرد.
وی درباره چگونگی اولویت بندی شاخهها و رشتهها در نمونبرگ شماره ۷ هدایت تحصیلی اظهار کرد: نمونبرگ هدایت تحصیلی دانشآموزان در شاخه کاردانش، رشتههای ریاضی فیزیک، علوم و معارف اسلامی بر اساس اولویت (الف) صادر میشود. یعنی به عبارتی اگر دانشآموزی کف نمره برای ورود به رشته مورد نظر را کسب کند بدون اعمال ظرفیت منطقه، در رشته دلخواه ثبت نام میشود.
شکوهی با اعلام اینکه نمونبرگ هدایت تحصیلی دانشآموزان در شاخه فنی و حرفهای و رشتههای علوم تجربی و ادبیات و علوم انسانی بر اساس اولویتهای (الف –ب) صادر میشود، اظهار کرد: علاوه بر کسب کف نمره هر رشته، دانشآموزان بر اساس رتبه و ظرفیت منطقه به گروه الف و ب تقسیم میشوند و این بدین معنا است که گروه (الف) که دارای رتبههای بالاتر است برابر ظرفیت ثبت نام میشوند و گروه (ب) در صورت عدم ثبت نام گروه (الف)، مجاز به ثبت نام در رشته مورد نظر هستند.
مدیرکل مشاوره، امور تربیتی و مراقبت در برابر آسیبهای اجتماعی بیان کرد: در فرآیند هدایت تحصیلی برای ارائه خدمات راهنمایی و مشاوره تحصیلی و آگاهی بخشی دانشآموزان اقدامات مختلفی صورت گرفته است، که از آن جمله میتوان به موارد زیر اشاره کرد؛ تهیه و تدوین اطلاعیهها و مطالب مربوط به فرایند هدایت تحصیلی دانشآموزان پایه نهم در سال ۱۴۰۰-۱۳۹۹ در سایت اداره کل، سایت هدایت تحصیلی (www.ht.medu.ir)، کانالها و گروههای ملی و منطقهای شبکه شاد، (کانال پیام مشاور، بانک اطلاعات تحصیلی و شغلی)، رسانهها و برگزاری نشست در این خصوص؛ تولید و ارائه محتوای آموزشی برای اطلاع رسانی هدایت تحصیلی به دانشآموزان و اولیای آنان در شبکه شاد در قالب (کلیپ، اسلاید پوستر، بروشور و …)، بانک اطلاعات تحصیلی و شغلی و سایت هدایت تحصیلی (www.ht.medu.ir).
نمونبرگهای هدایت تحصیلی پس از صدور کارنامه و رفع اعتراضات و پس از ثبت نمرات دانشآموزان (۲ هفته بعد از آخرین امتحان) از سوی مدیران مدارس و انتقال به سامانه همگام و تأیید از سوی مدیر منطقه، ظرف مدت ۳ روز در تیرماه صادر خواهد شد. صدور نمونبرگ به صورت منطقهای انجام میشود و هر منطقهای که نمرات دانشآموزان را ارسال کند، برای دانش آموزان آن منطقه نمونبرگ صادر خواهد شد. مشاهده و پرینت نمونبرگ شماره ۶ و ۷ (اولویت انتخاب رشته دانشآموز پایه نهم) از سوی مدیر در مدرسه مبدا (متوسطه اول) و مقصد (متوسطه دوم) از طریق سامانه همگام امکان پذیر است.
اجبار برای رشد ۱۰ درصدی هدایت به سمت رشتههای فنی و حرفهای با دستورالعمل!
در این سالهای به کرات مشاوران مدارس از بی اثر بودن برگههای رغبت سنجی و در نظر نگرفتن علایق دانش آموز و خلاصه شدن هدایت تحصیلی در همان نمرهها که به عنوان عملکرد تحصیلی مطرح میشود، گفتهاند.
هدف گذاری نرخ پوشش تحصیل در دوره فنی و حرفهای و کاردانش در قانون برنامه ششم توسعه، ۵۰ درصد است. اکنون این نرخ ۳۶ درصد است و هدفگذاری امسال ما برای ورودی پایه دهم حدود ۴۴.۷۶ درصد است و امیدواریم این درصد محقق شود
مصطفی آذرکیش مدیرکل دفتر آموزشهای فنی و حرفهای و کاردانش وزارت آموزش و پرورش ضمن اعلام اینکه مهرماه امسال بیش از ۶۰۰۰ هنرآموز جدید برای تدریس در هنرستانها جذب خواهند شد، گفته است: با برنامه ریزی های صورت گرفته، رشتههای جدیدی در هنرستانها ایجاد کردهایم که با رویکرد توجه به رفع نیازهای ملی، کاهش نرخ بیکاری و همسو با نیازهای بازار کار صورت گرفته و در هدایت تحصیلی مؤثر است. هدف گذاری نرخ پوشش تحصیل در دوره فنی و حرفهای و کاردانش در قانون برنامه ششم توسعه، ۵۰ درصد است. اکنون این نرخ ۳۶ درصد است و هدفگذاری امسال ما برای ورودی پایه دهم حدود ۴۴.۷۶ درصد است و امیدواریم این درصد محقق شود.
این سخن معنایی جز اجبار بیشتر دانش آموزان برای ورود به رشتههای فنی و حرفهای بدون توجه به علاقه و خواستشان ندارد آن هم در روزهایی که عملاً دانش آموزان فنی و حرفهای بیشترین آسیب را از آموزشهای مجازی دیدهاند و راهکار جدی برای دروس عملی و کارگاهی آنها تدارک دیده نشد و حتی در همین روزها که قرار بود کارگاهها حضوری و محدود برگزار شود شاهد هستیم عموماً در فضای مجازی کارگاهها برگزار میشود و معلمان تنها به گرفتن تکالیف هر روزه عملی از دانش آموزان اکتفا میکنند!
محسن حاجی میرزایی وزیر آموزش و پرورش مرداد سال گذشته بود که در مراسم امضای تفاهم نامه میان وزارتخانههای تعاون، کار و رفاه اجتماعی و وزارت آموزش و پرورش در هفته مهارت گفت: به نظر میرسد آگاهیهای مهارتی تأثیر زیادی بر شکلگیری شخصیت و هویت افراد و تبدیل شدن آنها به یک فرد کارآمد و با اعتماد به نفس دارد. هدف ما در آموزش و پرورش تنها انتقال دانش نیست. هرچند این سالها این هدف غالب بوده است اما داریم از حافظه محوری به سمت مهارت محوری حرکت میکنیم. یک اصل پذیرفته شده است که دانش آموزان بیش از کسب دانش، نیازمند کسب تواناییهایی برای زندگی و ایفای نقشها و مسئولیتهای اجتماعی هستند.
حاجی میرزایی گفت: مأموریت داریم ۵۰ درصد دانش آموزان را در دوره دوم متوسطه به سمت هنرستان هدایت کنیم که اکنون این آمار ۳۵ درصد است. از سوی دیگر مأموریت داریم دانش آموزانی که وارد آموزشهای فنی نمیشوند و دوره آموزش نظری را طی میکنند هم حتماً مهارتی را کسب کنند. تاکید بر اینکه هردانش آموزی که دیپلم میگیرد، اعم از اینکه در رشتههای نظری تحصیل کرده باشد یا فنی، یک مهارت را آموخته باشد بسیار مهم است.
حالا باید از این وزارتخانه در روزهای پایانی دولت دوازدهم درباره خروجی این تفاهم نامه پرسید!
برای انتخاب رشته دلخواه به مدارس غیردولتی بروید!
واقعیت این است که در روزهای پیش رو میتوان پیش بینی کرد بسیاری از پایه نهمی هایی که برای ورود به پایه دهم آماده میشوند حال خوبی ندارند! عدم تناسب آنچه به دنبال آن هستند و آنچه به سمت آن به اجبار هدایت میشوند گاه آنقدر زیاد است که افراد بعد از سال دهم دوباره تغییر رشته میدهند و این برای نظام تعلیم و تربیت دور از تصور است که طی ۹ سال نتوانسته باشد دانش آموز و والدینش را در مسیر هدایتی درست و با پذیرش قرار داده باشد.
نکته این است که همین دانش آموزان اگر مدارس غیردولتی را برای ادامه تحصیل انتخاب کنند با اجبارهای بسیار کمتری رو به رو خواهند بود و اینجا مساله عدالت آموزشی مورد سوال قرار میگیرد
نکته این است که همین دانش آموزان اگر مدارس غیردولتی را برای ادامه تحصیل انتخاب کنند با اجبارهای بسیار کمتری رو به رو خواهند بود و اینجا مساله عدالت آموزشی مورد سوال قرار میگیرد.
عباس بیات کارشناس رسمی آموزش و پرورش در رشتههای فنی و حرفهای در پاسخ به این پرسش که در شرایط کرونا، چگونه میتوان دانشآموزان را به سمت رشتههای فنی و حرفهای در بحث هدایت تحصیلی سوق داد؟ گفت: اگر فضا، تجهیزات و مربی خوب در رشتههای فنی و حرفهای وجود داشته باشد، رغبت دانشآموزان نسبت به این رشتهها افزایش پیدا خواهد کرد و صِرف اجبار ۵۰ درصد و بدون آنکه دانشآموزان از دوره ابتدایی با مسئله کار ملموس باشند، نمیتوان به نقطه مطلوب رسید و این رقم را تحقق بخشید.
مجتبی همتی فر کارشناس مسائل آموزش و پرورش و دارای دکترای فلسفه تعلیم و تربیت نیز در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: متأسفانه در این بخش هیچ تحولی را شاهد نیستیم. نظام جامعه مشاوره اجرا نشده و همین موضوع از کلیدیترین بخشهایی است که میتوانست رخ دهد. یکی از بحثهایی که به کیفیت مرتبط است این است که ما باید خیلی قبل از اینکه بچهها به پایه دهم برسند استعدادها را شناسایی میکردیم و این اتفاق هم رخ نداده است. برای همین سعی میکنیم با تغییرات جزئی الگویی را مصوب کنیم که حتی زیرساختهایش مهیا نیست. مثل همین طرح هدایت تحصیلی که یکی از زیرساختهای مهمش داشتن مشاوران کافی در مدارس است و ما در این حوزه با کمبود جدی رو به رو هستیم. در واقع هدایت تحصیلی به شکل تعارفی دارد رخ میدهد. مثلاً بین مدارس دولتی و غیردولتی ما تفاوت وجود دارد در حالی که قرار بود این بحث هدایت استعداد یکسان باشد و عدالتی هم باشد چون در نهایت همه در کنکور باید به شکل عادلانه شرکت کنند. الان مدارس دولتی در اجرای آن اجبار دارند ولی این اجبار در مدارس غیردولتی نیست.
محمد صلواتی از مشاوران با سابقه تهران نیز در گفتگو با خبرنگار مهر در خصوص اینکه چقدر به عنوان مشاور این روزها فعال هستید نیز بیان کرد: در این مدت بیشتر والدین پیگیر افت تحصیلی دانش آموزان بودند و از آموزشهای مجازی هم دانش آموزان و هم والدین به ستوه آمدهاند و این مساله آسیبهای زیادی خصوصاً در دوره متوسطه اول و دوم را به همراه داشته است. البته به خاطر بحث هدایت تحصیلی مراجعهها بیشتر شده است ولی عملاً کار زیادی از دست ما مشاوران بر نمیآید. نمرات هم که باشد فقط باید بتوانیم دانش آموزان را راضی کنیم. عملاً در بحث هدایت تحصیلی نظر مشاوران جای زیادی ندارد. حتی نظر اولیا و دانش آموزان هم همینطور است.
وی ادامه داد: من دانش آموزانی داشتم بعد از دادن امتحانات در دروسی که برایشان مهم بود و به دلایل متعدد از جمله استرس خراب کرده بودند دچار مشکلات جدی روحی شدند و مراجعه میکردند برای اینکه زودتر بدانند چه کار کنند. تنها راه ترمیم نمرات در امتحانات شهریور است اما در آن زمان دردسر ثبت نام در مدارس دولتی بیشتر است.
وی اظهار کرد: ببینید اصل مشکل این است که اصلاً در دوره ابتدایی مشاوران حضوری ندارند. در بحث هدایت تحصیلی هم نمره ملاک اصلی است و ما مشاوران یا باید به کمک آسیبهای حوزه دانش آموزی برسیم یا در بحث کنکور برای انتخاب رشته. کار زیادی از دست ما هم که استخدام شدهایم تا در بحث هدایت تحصیلی مؤثر باشیم بر نمیآید. آن هم در این روزهای کرونا!
نظر شما