کربن سیاه موجود در هوای تهران چه مخاطراتی دارد

به گزارش خبرگزاری مهر، ذرات کربن سیاه به عنوان یکی از آلاینده‌های هوای شهر تهران مورد پایش قرار می‌گیرند. اما منابع انتشار این ذرات کدام هستند؟

کربن سیاه (Black Carbon) یکی از اجزای مهم ذرات ریز معلق در هوا با قطر کمتر از ۲.۵ میکرون (PM2.5) است و از انواع فرآیندهای احتراق و عمدتاً از احتراق ناقص سوخت‌های فسیلی (مخصوصاً سوخت دیزل) و غیر فسیلی مانند چوب (زیست‌توده) منتشر می‌شود. مواجهه با ذرات کربن سیاه می‌تواند نسبت به سایر اجزای ذرات ریز معلق در هوا، خطرات و پیامدهای بیشتری را برای سلامت انسان به دنبال داشته باشد.

احمد طاهری مدیر واحد سنجش شرکت کنترل کیفیت هوای تهران در این باره می‌گوید: اندازه گیری غلظت کربن سیاه برای نخستین بار در سطح کشور در پایتخت و توسط شهرداری تهران از سال ۹۶ آغاز شد و به مرور دامنه آن گسترش یافت و در حال حاضر اندازه‌گیری این آلاینده در ۴ ایستگاه سنجش کیفیت هوا صورت می‌پذیرد.

به گفته طاهری، مطالعات انجام شده در شرکت کنترل کیفیت هوا نشان می‌دهد که بیشترین غلظت این آلاینده در ساعات شب و کمترین آن در طول روز مشاهده می‌شود که متاثر از عوامل جوی همچون ارتفاع لایه مرزی و منابع انتشار است. همچنین این مطالعات نشان داد که ناوگان سنگین دیزلی تهران بیشترین سهم را در انتشار این آلاینده بر عهده دارند.

اما به تازگی پژوهشی جامع در زمینه بررسی منابع انتشار و تجزیه و تحلیل دامنه تاثیر ذرات کربن سیاه توسط محققان دانشکده مهندسی عمران، آب و محیط‌زیست دانشگاه شهید بهشتی و شرکت کنترل کیفیت هوای شهر تهران انجام شد. نتایج این پژوهش در خرداد ماه گذشته در نشریه معتبرScience of the Total Environment منتشر شده است.

رضا بشیری خوزستانی، پژوهشگر دانشگاه شهید بهشتی می‌گوید: در زمینه انجام این پژوهش، از داده‌های ۳ سال اخیر ۴ ایستگاه پایش کربن سیاه متعلق به شرکت کنترل کیفیت هوای شهر تهران استفاده شد. نتایج اندازه‌گیری غلظت کربن سیاه در یک ایستگاه پایش می‌تواند تا حد زیادی تحت تأثیر منابع انتشار در مقیاس محلی، متوسط و بزرگ قرار گیرد لذا در طی مراحل تحقیقات، مقادیر غلظت کربن سیاه اندازه‌گیری شده از منابع مختلف در مقیاس‌های مکانی گوناگون در هر ایستگاه به طور کامل مورد تحلیل و بررسی قرار گرفت. نتایج این تحقیق نشان داده که میزان انتشار کربن سیاه در تهران عمدتاً از منابع محلی است و غلظت آن‌ها تا حد زیادی تحت تأثیر انتشار وسایل نقلیه دیزلی از جمله کامیون‌های سنگین در شهر تهران است.

بیژن یگانه عضو هیئت علمی دانشگاه شهید بهشتی نیز در این رابطه می‌گوید: بررسی‌های انجام شده نشان داده که غلظت کربن سیاه حتی در مقیاس‌های کوچک جغرافیایی نیز می‌تواند تفاوت چشمگیری داشته باشد. این تفاوت قابل توجه را می‌توان به میزان انتشار مختلف از منابع در مقیاس‌های متنوع مکانی نسبت داد.

یگانه همچنین می‌افزاید: نتایج این مطالعه نشان داده که بیش از ۶۰ درصد کربن سیاه منتشر شده در شهر تهران در مقیاس شهری که ممکن است تا فواصل بزرگ‌تر تا ۵۰ کیلومتری را نیز دربرگیرد، تولید می‌شوند. این در حالی است که منابع محلی (در مقایس مکانی ۵ کیلومتری) سهمی کمتر از ۴۰ درصد انتشار کل کربن سیاه در شهر تهران را به خود اختصاص می‌دهند. محققان دلیل پدیده حاضر را انتشار و پراکندگی آلودگی از گستره وسیعی از منابع آلاینده واقع در فواصل مکانی دورتر از محدوده شهری تهران و اثرپذیری کیفیت هوای شهر از این منابع می‌دانند.

‌