بازارمانعی برای تولیدات عشایروروستاهای سمنان/دولت موانع راکم نکرد

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها: استان سمنان به دلیل قرارگیری در جنوب کوهپایه البرز و شمال دشت کویر دارای اقلیم ویژه‌ای است در نتیجه این اقلیم سبب شده تا جغرافیای استان مستعد دامداری و دامپروری و همچنین کشاورزی باشد هر چند در سال‌های اخیر دامداری و کشاورزی با توجه به خشکسالی و گرانی نهادها و مسائل مرتبط به آن با مشکلات عدیده روبرو است اما هنوز هم یکی از با ارزش ترین تولیدات استان سمنان که در بازارهایی مانند تهران خواهان فراوانی دارد، لبنیات عشایر و تولیدات روستایی است.

استان سمنان در بخش‌های مختلفی مانند شمال مهدی شهر، آرادان و سرخه و جنوب دامغان و شاهرود و بی ارجمند و حتی میامی و… دارای عشایر است که گوهری ناب از لحاظ تولید محصولات ارگانیک لبنی محسوب می‌شوند از این بابت می‌گوئیم گوهر که قدر آن را کسانی می‌دانند که در تهران پر از دود و آلایندگی می‌دانند و در مناطق اعیان نشین تهران حاضر هستند برای این محصولات پول‌های فراوانی بدهند اما مشکل چیست که ما نتوانسته‌ایم از محصولات عشایر و روستاییان به خصوص در زمینه تولیدات لبنی، گیاهان دارویی، عرقیات، میوه خشک، مربا و… به خوبی بهره ببریم.

در ادامه سلسله گزارش‌ها پیرامون انتظارات مردم استان سمنان از دولت سیزدهم به تولید لبنیات و تولیدات عشایری و روستایی استان و موانع آن به خصوص بازار می‌پردازیم.

مانعی به نام دولت و بازار

یک کارشناس اقتصادی با بیان اینکه پاسخ به سوال موانع فروش تولیدات عشایر و روستاییان استان سمنان در واقع دو بخش است نخست فقدان بازار و بازاریابی درست برای جذب مشتری و دوم موانع تولید که بخش عمده آن هم توسط خود مسئولان دولتی در سطح استان ایجاد شده و اراده‌ای هم برای کنار زدن آنها وجود ندارد.

علیرضا صالحیان با بیان اینکه هنوز در سطح استان سمنان هم خیلی‌ها نمی‌دانند ما اصلاً عشایر داریم چه برسد به اینکه با محصولات تولیدی آنها آشنا باشند، بیان کرد: امروز آروشه ای که در سنگسر توسط عشایر تولید می‌شود آنچنان ارزش افزوده‌ای دارد که در قیاس کیلوگرمی هیچ محصولی اعم از کانی‌های معدنی تا کشاورزی و حتی صنعتی هم ندارند اما چرا به آن توجه نمی‌شود؟

وی افزود: یکی از دلایل این است که ما نتوانسته‌ایم محصولات را بشناسانیم عجیب‌تر اینکه ۲۱ دستگاه خدمت رسان دولتی مستقیماً به روستاها و عشایر خدمت می‌دهند از جمله امور عشایری، جهاد، تعاون روستایی، کمیته امداد، بهزیستی و ده‌ها دستگاه دیگر که علی رقم شرح وظایف عریض و طویل یک کدام شأن تولیدات و محصولات روستایی و عشایری را نمی‌خرند و همگی فقط ترویج به تولید دارند یکی با وام، دیگری با حمایت، آن یکی با کلاس تئوری و عملی و… در صورتی که اصلاً مشکل این قشر تولید نیست، مشکل عمده آنها فروش است.

راهکار برون رفت از مشکلات

این کارشناس که بر روی بازار روستایی نیز کار تحقیقاتی کرده، می‌گوید: مسئولان ما بعد از ۴۰ سال هنوز نفهمیده‌اند که مشکل روستاهای ما این است که بازار فروش محصولات خودشان را ندارند و راه برون رفت از این شرایط هم تکمیل زنجیره تولید است در بالا نیز عنوان شد ۲۱ دستگاه با اختیارات گوناگون به روستا خدمت می‌دهند اما هنوز یک برنامه نصفه‌نیمه هم برای تکمیل زنجیره بازار الکترونیک و حقیقی روستا ارائه نکرده‌اند.

صالحیان با بیان اینکه از آن بدتر اینکه این ۲۱ دستگاه که نه برنامه دارند نه تولیدات روستاها را می‌خرند نه تلاش برای یافتن بازار دارند، مانع هم ایجاد می‌کنند، گفت: اگر فقط و فقط یک برنامه تکمیل زنجیره تولید از کارگر روستایی که مثلاً گوسفند را می‌دوشد تا فروشنده فروشگاهی که در تهران کارت خوان را جلوی مشتری می‌گذارد، وجود داشته باشد هیچکدام از این مشکلات پدید نمی‌آید اما از آنجا که کار بدون برنامه‌ریزی عادت روتین دستگاه‌های اجرایی است در زمینه تکمیل زنجیره فروش و خدمات تولیدات روستایی نیز عقیم هستیم.

وی افزود: ده‌ها محصول در روستاها و عشایر ما تولید می‌شود از لبنیات تا میوه خشک و آجیل، دانه‌ها، سرکه و عسل، آب لیمو و ده‌ها مدل عرقیات گیاهی و حتی صنایع دستی، دستباف‌ها و دیگر موضوعات اما چه برنامه‌ای برای عرضه آنها و برند سازی و همچنین بسته بندی و فرآوری آنها در سطح استان سمنان دیده و اندیشیده شده است؟ آیا یک صدم اعتباراتی که به کارخانه‌های عظیم واقع در گرمسار و سمنان داده شده صرف این موضوع شده است؟ سهم روستاها و عشایر از میلیاردها تومان سرمایه گذاری شستا و.. در گرمسار و سمنان چه میزان است؟

مشکلات عشایر استان سمنان عدیده هستند

مدیرکل امور عشایری استان سمنان در گفتگو با خبرنگار مهر، درباره عشایر استان، گفت: جمعیت عشایر استان سمنان حدود ۱۵ هزار نفر با یک میلیون و ۷۰ هزار رأس دام سبک است که سالانه ۹ هزار و ۵۰۰ تن گوشت قرمز و ۱۳ هزار تن انواع لبنیات تولید می‌کنند اما از سوی دیگر بروز خشکسالی سراسری و کاهش ۶۰ درصدی بارندگی‌های بهاری در مناطق قشلاقی عشایر استان سمنان را با چالش جدی تأمین خوراک و علوفه دام و آب و تلفات احشام در مسیر کوچ ییلاقی مواجه کرده است

محمد سعیدی افزود: تأمین نشدن خوراک مورد نیاز دام و افت شدید منابع آبی و ضرورت آبرسانی تانکری سبب شده در مسیر ایل راه‌ها نیز عشایر به رغم انتقال ماشینی از عهده رسیدگی به گله‌های کم توان خود بر نیایند و همین مسئله زمینه ساز بیماری و تلفات دام سبک بخصوص بره‌ها و بزغاله‌های تازه زایش شده است.

وی گفت: به دلیل آماده نبودن مراتع ییلاقی و به فصل رویش نرسیدن و از سوی دیگر انتقال تدریجی دام عشایر یک و ماه نیم زودتر از موعد مقرر از مراتع قشلاقی و ضعیف و کم علوفه بودن مراتع میان بند دوره کوچ ییلاقی عشایر استان سمنان بسیار سخت و هزینه بر شده است.

داشته‌های قابل توجه عشایر

عشایر و دامداران استان سمنان حدود یک میلیون و ۷۰۰ هزار رأس دام سبک در اختیار دارند که حدود یک میلیون ۱۰۰ هزار رأس دام کوچ رو محسوب می‌شوند و با پیمایش ۱۲۰۰ کیلومتر مسیر بین قشلاق و ییلاق طولانی‌ترین مسیر کوچ عشایر کشور را به خود اختصاص داده‌اند از بین عشایر استان سمنان ایل عشایر سنگسری بیشتر خانوار و تعداد دام سبک و مراتع ییلاقی و قشلاقی را در اختیار دارند و نیمی از تولید گوشت قرمز و لبنیات استان را بر عهده دارند.

عشایر این استان در نیمه نخست سال ۹۹ پنج‌هزار و ۳۶۳ تن لبنیات به ارزش ۴۲۵ میلیارد ریال تولید کردند همچنین این قشر در سال ۹۸ بیش از ۱۷ هزار و ۱۰۰ تن شیر و انواع لبنیات تولید داشته که میزان قابل توجهی است از سوی دیگر بخش قابل توجهی از گوشت قرمز مورد نیاز استان سمنان از سوی عشایر تأمین می‌شود اما هنوز این قشر مشکلاتی را دارند.

ابتدای سال جاری نشستی برای برطرف کردن مشکلات عشایر و به خصوص تولیدات آنها و نگهداری از دام‌هایشان در استانداری سمنان برگزار شد و استاندار درباره مصوبات آن به خبرنگار مهر، گفت: اعطای تسهیلات برای خرید نهاده‌های دامی، تخصیص ۴۰۰ میلیون تومان اعتبار برای راه‌های عشایری، تأمین اعتبار برای اجاره تانکر آب، تأمین سهمیه آرد عشایر، کمک برای حمل دام‌ها در فصل کوچ از جمله مصوبات این جلسه بود.

دولت خودش مانع است

یک کارشناس تولید روستایی و آشنا به مسائل حوزه عشایر استان سمنان نیز در گفتگو با خبرنگار مهر، می‌گوید: یکی از معضلات مهم در مقابل عشایر استان سمنان عدم توانمندی در عرضه محصولات شأن در بازارها به دلیل موانع دولتی مانند سیب سلامت، گواهی تولید و… است.

محمد رضا مسلمی با بیان اینکه دولت و دانشگاه علوم پزشکی و مجموعه بهداشت و درمان آنچنان مانعی به نام سیب سلامت پیش پای عشایر و روستاییان گذاشته‌اند که هر چیزی از سرکه تا شیر، پنیر و لبنیات و گیاهان دارویی و گلاب و عرق نعنا و… تولید کننده باید آن را داشته باشند و از آنجا که شروط دریافت آن هم غیر منطقی و غیر معقول است بسیاری از عشایر و روستاییان محصولات خودشان را نمی‌توانند در خارج از منطقه خودشان بفروشند.

وی افزود: دولت خودش مانع بزرگی است چرا که یک هماهنگی بین دستگاه‌های مرتبط با آن وجود ندارد برای مثال در راستای دریافت سیب سلامت برای فروش مثلاً کشک تولیدی گوسفندان عشایر باید شما مکان تولید را کاشی و سرامیک کنید در صورتی که گوسفندی که مثلاً در سنگسر، پرور، خوش ییلاق و اولنگ و وسط جنگل است چطور کاشی و سرامیک را به کوه ببرد؟ به فرض فکر می‌کنیم که بتواند در وسط جنگل یک کارگاه بسازد آیا منابع طبیعی اجازه می‌دهد؟ منابع طبیعی برای ساخت یک آلانک مخصوص آرام فقط اجازه می‌دهد مصالح طبیعی همان منطقه جنگلی مثل سنگ را وارد مراتع کنید نه کاشی و سرامیک پس علناً چیزی به اسم لبنیات تولید عشایر امکان ندارد که در تهران عرضه شود مگر قاچاق و بدون سیب سلامت که در آن هنگام هم دلالان تهرانی محصول را یک سوم قیمتی که می‌فروشند می‌خرند و دامدار مجبور است بفروشد.

تبر به ریشه تولیدات

این فعال بخش تولید روستایی با بیان اینکه دیگر شرط داشتن سیب سلامت این است که شما در محل تولید آزمایشگاه بسازید، آزمایشگاهی که PH سنج داشته باشد ضدعفونی باشد و… حال شما بگویید چند درصد از عشایر عزیز استان سمنان و روستاییان ما قادر به این کار هستند؟ کدامشان اصلاً می‌دانند که نام چهار ظرف آزمایشگاهی چیست؟ این چه خواسته غیرمعقولی است که دولت دارد؟ ما از دولت سیزدهم می‌خواهیم یک فکر اساسی به حال تولیدات روستایی و عشایری کند وگرنه دولت کنونی که تبر به ریشه تولیدات زد.

رئیس سازمان امور عشایری کشور چندی پیش در جمع عشایر آرادان از برطرف کردن مشکلات این قشر از جمله جاده و علوفه و… صحبت کرده بود اما به نظر می‌رسد امور عشایری به تنهایی نمی‌تواند از عهده مشکلات و موانع پیش پای تولیدات این قشر بر بیاید و نیاز به تغییر نگرش نسبت به تولیدات روستایی و عشایری به شدت احساس می‌شود.

تقریباً ۹۰ درصد از درآمد عشایر استان از محل دامداری و دامپروری تأمین می‌شود و لذا در صورتی که نتوانند تولیدات خودشان را بفروشند عملاً درآمدی هم نخواهند داشت حال باید دید با این روند آیا موانع در دولت سیزدهم از پیش پای عشایر برداشته می‌شود؟