آینده‌ای مبهم در انتظار پایتخت «تابلو فرش» جهان!

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- آناهیتا رحیمی: اینجا پایتخت تابلوفرش جهان نام‌گرفته است؛ شهری با تابلوفرش‌های نفیس و زیبا که جلوه‌های زیبای طبیعت را در دل تاروپود خود به تصویر می‌کشد.

ساکنان شهر سردرود، دوستی دیرینه با هنر بافت تابلوفرش دارند و اکثر هنرمندان این مرزوبوم، از سنین کودکی روزهای بسیاری را پشت دارهای قالی سپری کرده‌اند اما این روزها از مشکلات متعددی صحبت می‌کنند که ممکن است تهدید جدی برای پایتخت تابلوفرش جهان باشد.

قطع بیمه قالیبافان به بهانه‌های واهی

این موضوع زمانی که با مدیرعامل شرکت تعاونی تابلو فرش سردرود و محقق تابلو فرش مطرح شد به خبرنگار مهر گفت: متأسفانه طی چند سال اخیر، تابلوبافان از نحوه سیاست‌گذاری و برخورد سلیقه‌ای مسئولان بیمه بسیار گله‌مند هستند چراکه بعضی از شعب بیمه به بهانه‌های واهی، تنها امید این عزیزان بافنده را با بی‌تدبیری به یأس و ناامیدی تبدیل کرده و به بهانه کوچک بودن دار قالی و یا عدم حضور در ساعت مراجعه بازرس، بیمه بافنده را قطع کرده‌اند.

کاظم صحتی مشکلات عمده این هنر و صنعت را نبود بیمه قالی‌بافی، عدم ثبات قیمت پشم و ابریشم و تهیه مواد رنگرزی و حتی عدم ثبات کیفیت این دو برشمرد و افزود: در بخش تولید و فروش، بیشتر افراد فعال در عرصه تابلو فرش سردرود قبل از اینکه فروشنده و عرضه‌کننده باشند، یک رنگرز ماهر و یا یک طراح خلاق هستند که خلق یک اثر هنری به نام تابلو فرش در وجود و خون این عزیزان بوده و هست اما در حوزه عرضه و فروش آن‌طور که باید عمل نشده و امروزه باید با ورود به حوزه دیجیتال مارکتینگ دنیا و فروش آنلاین، هنر تابلو فرش را به نمایش گذاشت به‌گونه‌ای که اگر امروزه با تکنولوژی فروش در دنیا خودمان را به‌روز نکنیم از قافله عقب خواهیم ماند.

وی افزود: باید با تولید محتوای قوی و علمی همراه با متدهای روز دنیا به چندین زبان به بازارهای جهانی ورود کنیم چرا که در ویترین دیجیتال مارکتینگ دنیا جای تابلو فرش سردرود و ایران کاملاً خالی و این خلأ، ملموس و محسوس است.

متأسفانه مرکز ملی فرش در چند سال اخیر به تابلو فرش اهمیت چندانی نداده است به گفته این محقق تابلوفرش، مشکلات کلی این حوزه به مرکز ملی فرش ایران به‌عنوان متولی فرش کشور و به فعالان در عرصه تابلو فرش بازمی‌گردد که متأسفانه مرکز ملی فرش در چند سال اخیر به تابلو فرش اهمیت چندانی نداده است.

صحتی بیان کرد: برای معرفی این هنر در بازارها و نمایشگاه‌های خارجی، باید در کشورهای مختلف قسمتی از پاویون جمهوری اسلامی ایران را به تابلو فرش تخصیص داد؛ واضح‌تر اینکه اصلاً در برنامه‌ها و تولید محتوای مرکز ملی فرش هیچ جایگاه و برنامه‌ای برای تابلو فرش تعریف‌نشده است این یعنی بی‌توجهی محض به این پتانسیل درحالی‌که اشتغال‌زایی تابلو فرش مخصوصاً در بحث ایجاد مشاغل خانگی بیشتر از فرش نباشد کمتر نیست.

وی افزود: برخی از شرکت‌های به‌اصطلاح پخش نخ و نقشه بلای جان تابلوفرش شده‌اند و بسیاری از این شرکت‌ها از طرح‌های سوخته، رنگرزی‌های ناشیانه و پشم‌های نامرغوب استفاده می‌کنند غافل از اینکه پس از اتمام تابلو فرش، به قیمت نخ و نقشه‌ای که هزینه کرده به فروش نمی‌رسد.

مدیرعامل شرکت تعاونی تابلوفرش سردرود، بازاریابی و بازار سازی از سوی تولیدکنندگان در کشورهای هدف را از دیگر مشکلات در این حوزه معرفی کرد و گفت: در این راستا باید کارگروه‌های تحقیق و توسعه برای تابلو فرش تشکیل شود تا کشورهای هدف، شناسایی و طبق سلایق و علایق همان کشورها اقدام به تولید و عرضه شود.

صحتی توضیح داد: متأسفانه اکثر تولیدکنندگان با عدم توجه به سلایق و خواسته‌های بازار هدف و بدون اینکه تحقیقی در نوع انتخاب طرح و سوژه خود داشته باشند اقدام به تولید کرده و پس از تولید، برای عرضه با مشکل مواجه می‌شوند؛ در این راستا باید با استفاده از یافته‌ها و تحقیق‌ها خط تولیدی راه‌اندازی کنیم که با دکوراسیون، علایق و سلایق کشور هدف همخوانی داشته باشد.

وی افزود: امروزه باید بدانیم که کشورهای حوزه خلیج‌فارس چه ابعاد تابلو فرش و چه نوع طرح‌هایی را دوست دارند که البته در کشورهای عربی، تابلو فرش‌های بزرگ، آیات و کتیبه‌های قرآنی به فروش می‌رود اما در بسیاری از کشورهای آسیای شرقی، تمایل به خرید تابلو فرش‌های سایز کوچک و طرح‌های الهام گرفته از طبیعت بیشتر است.

نیازمند حمایت دولت و تسهیل صادرات

صحتی ادامه داد: در بخش صادرات فرش با مشکلاتی از قبیل پیمان‌سپاری ارزی مواجه هستیم و دولت باید در راستای حمایت از قشر گسترده فعال در صنعت فرش و تابلو فرش کشور٬ برای تسهیل و تشویق صادرات ٬ درصدد تغییر سیاست پیمان‌سپاری و تعهد برآید.

وی گفت: مالیات از دیگر مشکلاتی است که با نهایت کم‌لطفی به طرق مختلف از تولیدکننده تابلو فرش اخذ می‌شود که کاملاً با قوانین مصوب شده درزمینهٔ معاف بر مالیات بودن تولید فرش مغایر است و بدون توجه به این مهم، اقدام به اخذ مالیات می‌کنند.

در بخش صادرات فرش با مشکلاتی از قبیل پیمان سپاری ارزی مواجه هستیم

مدیرعامل شرکت تعاونی تابلوفرش سردرود، تعداد کارگاه‌های تولیدی در سردرود را بالغ‌بر ۸۰۰ کارگاه صنفی و خانگی ٬ کوچک و بزرگ اعلام کرد و افزود: حتی این شهر به کارگاه شهر ٬ هنر شهر و نمایشگاه شهر، شهرت پیداکرده و در سایه فعالیت این کارگاه‌ها با مدیریت متمرکز در کارگاه‌های غیرمتمرکز خانگی در سطح کشور برای ۳۵۰ هزار نفر ایجاد شغل پایدار ایجادشده است.

وی ادامه داد: به جرأت می‌توان گفت بافندگی تابلو فرش حداقل در تعلیم و تربیت بافنده کمک شایانی به فرش دستبافت کشور کرده چراکه اکثر بافندگانی که به بافت فرش روی می‌آورند با آموزش بافت تابلو فرش به خاطر ابعاد کوچک٬ اقدام به برپا کردن فرش بزرگ کرده و یا جذب کارگاه‌های بزرگ فرش کشور می‌شوند.

ارتزاق ۷۰ درصد مردم با مشارکت در تولید تابلوفرش

این محقق تابلو فرش گفت: در شهر سردرود ۷۰ درصد مردم با مشارکت در تولید تابلوفرش٬ از بافت تا صادرات٬ ارتزاق می‌کنند و کمتر کسی در سردرود پیدا می‌شود که سردرودی باشد ولی با تابلو فرش غریبه باشد؛ به‌طوری‌که بیشتر جوان‌ها در تلاش هستند با ورود به تابلو فرش سردرود ضمن کسب درآمد خوب، فکری نو به بدنه این هنر صنعت بومی این شهر که نسل به نسل انتقال‌یافته تزریق کنند.

صحتی بیان کرد: خاستگاه اصلی تابلو فرش سردرود، کشورهای آسیای شرقی به‌خصوص، چین است که بعضی از تجار چین با ورود به شهر سردرود با تولیدکنندگان تابلو فرش اقدام به عقد قرارداد کرده و همه‌ساله در نمایشگاه بین‌المللی فرش تهران، با حضور در سالن اختصاصی تابلو فرش سردرود ضمن خرید تابلو فرش‌های موردپسند خود رونق خاصی به بازار تابلو فرش سردرود می‌دهند.

وی معتقد است: برخلاف نظر برخی، در حال حاضر کشور چین می‌تواند بهترین و بلکه بزرگ‌ترین بازار هدف تابلو فرش سردرود باشد٬ چراکه چینی‌ها خود را از مرحله تولید عبور داده و در پی آن هستند تا یک مصرف‌گرای محض برای تابلو فرش سردرود باشند و ما تولیدکنندگان نباید از این مهم غافل شویم.

مدیرعامل شرکت تعاونی تابلو فرش سردرود گفت: کشور ژاپن، مالزی، کانادا و آمریکا (البته با دور زدن تحریم‌ها)، کشورهای حوزه خلیج‌فارس، کم‌وبیش اروپا و بعضی کشورهای آمریکای شمالی و کشورهای آفریقایی راغب به خرید تابلو فرش هستند.

وی، تهدید مهم و جدی برای تابلو فرش سردرود را ادغام تنها اتحادیه تابلو فرش کشور در سردرود به اتحادیه صنف تولیدکنندگان فرش تبریز و عدم مدیریت تابلو فرش از طرف متولی تابلو فرش بیان کرد و افزود: با این ادغام، تابلو فرش سردرود در لابه‌لای فرش تبریز گم خواهد شد و این اتفاق میسر نخواهد شد مگر با عدم مدیریت صحیح و سهل‌انگاری تولیدکنندگان تابلو فرش.

متضرر شدن تولیدکنندگان از شیوع ویروس کرونا

صحتی تأکید کرد: ثبت جهانی تابلوفرش سردرود، ثبت آن در فهرست آثار ناملموس کشور، اخذ مجوز برای صدور شناسنامه از مرکز ملی فرش برای تابلوفرش سردرود، اخذ نشان ملی جغرافیایی، همه در سایه تلاش و با اتکا به هنر هنرمندان پیشکسوت شهر و جوانان فعال عرصه تابلو فرش بوده است.

وی افزود: نباید با غفلت از این هنر بومی فقط مشغول به کسب درآمد شد و دنیا را در پول خلاصه کرد چراکه اگر از این دستاوردها که زحمات فراوانی برای آن صرف شده غافل شویم تهدید مهم و جدی برای تابلو فرش سردرود خواهد بود و تابلو فرش سردرود را نابود خواهد کرد.

متأسفانه در اوایل شیوع این ویروس با تعطیلی چندین کارگاه متمرکز، تولیدکنندگان متضرر شده و در بخش صادرات نیز به خاطر قرنطینه‌های متعدد و مختلف، رکود صادرات را شاهد بودیم

وی تأثیر شیوع ویروس کرونا بر تابلو فرش سردرود را مورداشاره قرار داد و گفت: متأسفانه در اوایل شیوع این ویروس با تعطیلی چندین کارگاه متمرکز، تولیدکنندگان متضرر شده و در بخش صادرات نیز به خاطر قرنطینه‌های متعدد و مختلف، رکود صادرات مخصوصاً به کشورهای آسیایی شرقی را به دنبال داشته است، از طرفی این تهدید، برای بافندگان زحمت‌کش یک فرصت بود اما برای تولیدکنندگان کار کمی سخت شد که با بالانس تولید و عرضه، این مشکل تا حدودی حل شد.

صحتی به لزوم توجه جدی و کارشناسی متولی اقتصادی کشور، به‌ویژه مرکز ملی فرش ایران به تابلو فرش سردرود اشاره کرد و گفت: مرکز ملی فرش باید نگاه همه‌جانبه به این پتانسیل داشته باشد و از تمام زوایا به این هنر نگاه کند.

وی ادامه داد: تابلو فرش به‌تنهایی به راه خود ادامه می‌دهد اما نبود دید کارشناسی مرکز ملی فرش به تابلو فرش طی این مسیر برای تابلو فرش را سخت خواهد کرد و متولی فرش باید مسیر را برای این شغل خانگی هموار کند.

وی افزود: در دوره ریاست‌های قبلی ایجاد تنها اتحادیه صنفی تابلو فرش، ثبت جهانی، تخصیص سالن برای تابلو فرش در نمایشگاه فرش تهران، ثبت در میراث فرهنگی کشور، ثبت نشان ملی جغرافیایی، مجوز صدور شناسنامه تابلو فرش و عضویت در ستاد اجرایی نمایشگاه فرش تهران هم‌تراز با استان اصفهان، قم، تهران و … کمک‌هایی برای تابلو فرش بود ولی متأسفانه در چندین سال گذشته به تابلو فرش به چشم یک بچه ناتنی نگاه شده است.

این محقق تابلو فرش ادامه داد: مرکز ملی فرش و دیگر مسئولان مربوطه اگر به پتانسیل موجود در این هنر، نگاه کارشناسی داشته باشند می‌توان در مناطق محروم کشور، یک شغل پایدار ایجاد کرد و چه‌بسا با این اشتغال، مشکل معیشتی خیلی از خانوارها رفع شود.

وی گفت: مرکز ملی فرش به‌عنوان متولی اصلی فرش کشور باید با معرفی تابلو فرش و با هزینه کرد در شناساندن این هنر به دنیا یک حرکت جدی داشته باشد.

صحتی افزود: عدم توجه ویژه به این هنر یعنی نادیده گرفتن چند هزار شغل و درنتیجه دامن زدن به نرخ بیکاری؛ پس بجا و لازم است مرکز ملی فرش با تشکیل کارگروه خاصی برای تابلو فرش و تخصیص بودجه برای معرفی و تولید محتوای کارشناسی برای این هنر، تابلو فرش را در دنیا معرفی و بازارهای جدیدی ایجاد کند.

بازارهای داخلی نسبت به سال‌های گذشته ضعیف‌تر شده است

یکی از فروشندگان تابلوفرش سردرود و کارآفرین تبریزی نیز به خبرنگار مهر گفت: از سال ۸۵ در این زمینه فعالیت دارم و در سال‌های گذشته بافنده تابلوفرش نیز بوده‌ام.

احمد جعفریان به ضعف صادرات و تحریم‌های موجود در این حوزه اشاره کرد و افزود: بازارهای داخلی در سال‌های گذشته اوضاع خوبی داشت اما در حال حاضر، نسبت به سال ۹۷، ضعیف‌تر شده است.

وی ادامه داد: افزایش قیمت مواد اولیه و دستمزد بافنده تابلوفرش، گر چه در مقابل افزایش قیمت لوازم‌خانگی و یا خودرو، ناچیز است اما منجر شده تا خریداران، توان خرید تابلوفرش را نداشته باشند.

جعفریان افزود: شیوع ویروس کرونا و تعطیلات ناشی از آن، تأثیر منفی بر این حوزه نیز داشته است.

کاهش قیمت غرفه‌های نمایشگاهی برای حمایت از تابلوفرش

این فروشنده تابلو فروش بیان کرد: اغلب خریداران تابلوفرش، خواهان طرح‌های گل، منظره و طبیعت هستند به همین دلیل پرفروش‌ترین تابلو فرش‌ها، با این طرح‌ها هستند.

وی گفت: طی سال‌های گذشته با برگزاری برخی از نمایشگاه‌های داخلی و خارجی، از نوعی حمایت برخوردار بودیم و شیوع ویروس کرونا محدودیت‌هایی را در کشور رقم‌زده است.

جعفریان به لزوم حمایت دولت تأکید کرد و افزود: دولت می‌تواند برای حمایت، قیمت غرفه‌های نمایشگاه‌ها را کاهش دهد و از قطع بیمه قالیبافان به‌طور ناگهانی جلوگیری کند چراکه معیشت اکثر بافندگان، تنها از راه بافندگی تأمین نمی‌شود و در کنار بافندگی مشغول به کارگری نیز هستند.

بنابراین گزارش، مشکلات بسیاری بر سر بکرترین هنر سردرود سایه گسترانیده است؛ هنری که اکثر هنرمندانش، از سنین کودکی پشتِ دارهای قالی نشسته‌اند تا این هنر را به رخ جهانیان بکشند اما در حال حاضر، مشکلاتی از قبیل قطع ناگهانی بیمه قالیبافی، اخذ مالیات، موانع صادرات، عدم‌حمایت دولت، افزایش قیمت مواد اولیه و وجود مواد اولیه نامرغوب، بلای جان پایتخت تابلوفرش جهان شده است.