جای خالی دیپلماسی آب در برنامه وزیر پیشنهادی نیرو

حجت میان آبادی در گفتگو با خبرنگار مهر با اشاره به لزوم همگرایی بخش‌های مختلف دولت در بحث‌های زیربنایی و منابع آبی گفت: اهمیت این مسأله حتی از ارائه و نقد برنامه‌ها هم بالاتر است و وزرای نیرو، جهاد کشاورزی و صمت و همچنین رئیس سازمان محیط زیست که هنوز معرفی نشده است باید از هماهنگی کاملی برای پیش‌برد برنامه‌های کشور در حوزه منابع آب برخوردار باشند.

این کارشناس حکمرانی آب ادامه داد: یک نگرانی جدی این است که این همگرایی وجود نداشته باشد و و مثل دوره‌های قبل این وزارتخانه‌ها به شکل مجزا و جزیره‌ای کار کنند. اگر هم هماهنگی بیشتری در این دولت قرار است وجود داشته باشد اما در برنامه وزرا دیده نشده است.

وی در نقد برنامه وزیر پیشنهادی نیرو گفت: تقریباً دو سوم این برنامه کلی گویی و تکرار اسناد بالادستی است و راهبردها و مشکلات سنخیتی با هم ندارند.

کارشناس ارشد حوزه مدیریت منابع آبی در ادامه گفت: بزرگترین نقطه ضعف این برنامه در حوزه آب این است که این برنامه همچون گذشته، تکرار نگرش شکست‌خورده و اشتباه سالیان گذشته، یعنی نگاه صرفاً مهندسی به منابع آبی است. یعنی همان نگاهی که بیش از هفت دهه است در حوزه آب تکرار می‌شود.

عضو هیأت علمی دانشگاه تربیت مدرس در تبیین این نگرش در مدیریت آب گفت: نگاه مهندسی یعنی قانونگذار مصالح اجتماعی و فرهنگی را در نظر نگیرد و به آب به مثابه یک کالا که فقط دارای منافع اقتصادی است نگاه کند و سیاستگذاری انجام دهد.

وی با تأکید به اینکه نباید نگاه به آب صرفاً بر اساس سود و زیان اقتصادی باشد، افزود: ما به طور جدی معتقد هستیم آب در کنار ارزش اقتصادی ارزش اجتماعی-هویتی هم دارد. مثلاً زاینده‌رود یا خلیج فارس علاوه بر ارزش اقتصادی دارای ارزش‌های فراوان هویتی هستند اما این مسائل هیچ نقشی در برنامه‌های ارائه شده ایشان نداشته‌است در حالیکه بارها از ارزش اقتصادی آب صحبت شده بود.

وی افزود: ثمره این نگاه را می‌توان در تمام بحث‌های زیر ساختی مثل ساخت سد، پروژه‌های انتقال آب و مدیریت عرضه و تقاضای آب مشاهده کرد. کارهایی که در این سال‌ها به اسم توسعه و افزایش ارزش اقتصادی انجام می‌شد و به مرور نتایج زیانبار آن معلوم می‌شود.

میان‌آبادی با اشاره به اینکه «جامعه‌شناسی آب» رشته‌ای تخصصی برای اقناع و مشارکت عمومی طرح‌های آبی است و هیچ جایی در طرح‌های کشور ما ندارد، گفت: مشارکت اجتماعی در چهار مرحله صورت می‌گیرد که عبارت است از مشارکت در شناخت مسأله، مشارکت در تصمیم‌گیری، مشارکت در اجرا و مشارکت در پایش. در اتفاقات مختلفی در سالهای اخیر شما تأثیر وجود یا عدم وجود هر کدام از این مراحل را دیده‌اید. مثلاً مشارکت در اجرا در ماجرای سیل‌های سال ۹۸ که رخ داد مشاهده شد و عدم مشارکت نیز در طرح احیای دریاچه ارومیه و یا زاینده‌رود مشاهده شد.

کارشناس حوزه منابع آبی در ادامه تبیین مشکلات برنامه پیشنهادی وزارت نیرو افزود: در این برنامه هیچ اشاره‌ای به بحث دیپلماسی آب نشده است، در حالی که ما در حال حاضر و با شدت بیشتری در آینده، مسائل مختلفی را با افغانستان و ترکیه پیدا خواهیم کرد و همانطور که در ابتدای صحبت‌هایم اشاره کردم همگرایی میان وزرات نیرو و جهاد کشاورزی با وزارت خارجه بر سر مسأله آب‌های فرامرزی باید وجود داشته باشد.

وی در پایان گفت: بحث بهبود رونق اقتصاد آب هم اهمیت بسیاری دارد و در برنامه پیشنهادی ایشان تعرفه‌گذاری پلکانی برای آب آمده بود که هرچند ایده خوبی است ولی به تنهایی ناکافی است و باید از ابزارهای دیگری نیز بهره برد.