وزارت‌خارجه دولت قبل مخالف حضور ایران در سازمان شانگهای بود

شعیب بهمن در گفتگو با خبرنگار مهر، ضمن تشریح ابعاد راهبردی سازمان شانگهای، گفت: سازمان همکاری شانگهای یک سازمان بین المللی و نهاد بین‌الدولتی به شمار می‌آید. همکاری‌های مهم چندجانبه سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و امنیتی ذیل این سازمان شکل گرفته است.
وی افزود: از زمان شکل گیری، این سازمان توانسته است دائماً بر ظرفیت‌های خود بیافزاید، به این معنا که هم حوزه‌های همکاری بین کشورهای عضو با گسترش قابل توجهی مواجه شده است و هم کشورهای جدیدی در طول سالهای اخیر توانسته‌اند به جمع اعضای سازمان شانگهای بپیوندند.

سازمان شانگهای در مبارزه با افراطی‌گرایی موفق عمل کرده است

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل تصریح کرد: سازمان شانگهای نیز در طول سالیان گذشته در چارچوب توافقنامه‌های اقتصادی موفق شده است که به توسعه همکاری‌ها بین کشورهای عضو بپردازد. همچنین در بعد همکاری‌های امنیتی نیز این کشورها سعی کردند در موضوعاتی به ویژه مبارزه با افراط‌گرایی و تروریسم، قاچاق مواد مخدر با یکدیگر همکاری داشته باشند.

بهمن اضافه کرد: بنابراین سازمان شانگهای در طول سالیان گذشته به سازمانی مبدل شده که هم همکاری‌های منطقه‌ای را توسعه بخشیده است و هم موجب بهبود مناسبات در روابط دو جانبه کشورها بوده است. همچنین باعث ایجاد صلح و ثبات و گسترش امنیت در سطح منطقه و حتی در سطح نظام بین‌الملل شده است.

وی اظهار داشت: با توجه به امکانات و ظرفیت‌هایی که این سازمان دارد و گستردگی جغرافیایی عظیم و جمعیت بسیار بالایی که در کشورهای عضو این سازمان وجود دارد و همچنین ظرفیت‌های قابل توجه اقتصادی، عملاً همکاری با این سازمان می‌تواند یک فرصت ویژه برای کشورهای مختلف باشد تا بتوانند سیاست‌های خارجی خودشان را متنوع‌تر و در نهادهای منطقه‌ای حضور موثرتری داشته باشند.

حضور رئیسی در این دوره از نشست شانگهای بااهمیت است

این کارشناس مسائل اوراسیا گفت: با توجه به اینکه احتمال عضویت دائم ایران در شانگهای بیش از گذشته تقویت شده است و این احتمال به شکل قوی وجود دارد که مسئله عضویت دائم ایران به شکل جدی در دستور کار قرار گیرد و با موافقت همه اعضا موافقت شود، به شکل مشخص حضور رئیسی در این اجلاس از حیث همکاری با سازمان شانگهای و همچنین توسعه مناسبات با کشورهای منطقه و گسترش همکاری‌های منطقه‌ای، بسیار حائز اهمیت است.

بهمن تاکید کرد: به هر حال با توجه به اینکه دو جهت گیری مهم اعلامی از سوی رئیسی در حوزه سیاست خارجی، توسعه روابط با همسایگان و اولویت بخشیدن به رویکرد نگاه به شرق بوده است، عملاً حضور او در این اجلاس می‌تواند یک فرصت قابل توجه برای پیشبرد سیاست خارجی دولت جدید ایران به شمار بیاید.

عضویت ایران در شانگهای یک پیام جدی برای غرب است

وی ادامه داد: علاوه بر این مسائل، نزدیکی ایران به کشورهای عضو سازمان شانگهای می‌تواند یک پیام جدی به طرف‌های غربی مبنی بر اینکه ایران قصد دارد سیاست نگاه به شرق و اولویت همکاری با همسایگان را به شکل جدی دنبال کند، باشد.

کارشناس مسائل بین‌الملل اضافه کرد: در عین حال برای غربی‌ها نیز می‌تواند این برداشت را ایجاد کند که سیاست اعمال فشار و در انزوا قرار دادن ایران، یک سیاست شکست خورده است. کما اینکه ایران می‌تواند در حوزه‌های دیگر روابط خودش را با همسایگان و قدرت‌های بزرگ مثل روسیه و چین گسترش دهد.

بهمن در ادامه با برشمردن موانع جهت عضویت دائم ایران در این سازمان، گفت: موانع متعددی در مورد عضویت ایران وجود داشت. به عنوان مثال برای سال‌ها سازمان شانگهای هیچ ساز و کار مشخصی برای پذیرش اعضای جدید نداشت که البته این مسئله در سال‌های اخیر رفع شد و باعث پذیرش پیوستن هند و پاکستان در جمع اعضای دائم این سازمان شد.

وی اضافه کرد: علاوه بر این مشکلات دیگری نیز وجود داشت. به عنوان مثال برخی از کشورها به دلایل خاصی با حضور ایران مخالفت می‌کردند و چون سازوکار پذیرش اعضای جدید مبتنی بر اجماع است، اگر حتی یک کشور نیز مخالفت کند، عملاً این مسئله می‌تواند از دستور کار خارج شود.

این تحلیلگر مسائل بین الملل گفت: برخی دیگر وجود تحریم‌ها علیه ایران را به عنوان یک مانع در طول سالیان گذشته مطرح می‌کردند.

بهمن تصریح کرد: به عقیده من اگرچه همه این موانع وجود داشته است، اما مانع عمده و اصلی در داخل ایران بود. به این معنا که هیچ نهاد خاصی به شکل جدی، مستمر و موثر مسئله عضویت ایران در سازمان شانگهای را دنبال نمی‌کرد.

وی تاکید کرد: اگر شما رسانه‌ها و تحولات مرتبط با ایران و سازمان شانگهای را رصد کنید، متوجه خواهید شد که هرگاه زمان اجلاس سران سازمان فرا می‌رسد، این مسئله در سطح رسانه‌ها و بخشی از نخبگان ما و حتی توده‌های مردم مطرح می‌شود. دلیلش نیز این است که معمولاً در طول سالیان گذشته ایران در سطح روسای جمهور و یا معاون اول در این اجلاس شرکت کرده است و این ارزش خبری پیدا می‌کند و بعد از اینکه این اجلاس به پایان می‌رسد عملاً مسئله همکاری ایران با سازمان شانگهای نیز در سکوت خبری باقی می‌ماند تا سال بعد که مجدداً اجلاس سران آغاز شود و دوباره یک مقام عالی رتبه از ایران در این اجلاس شرکت کند.

این تحلیلگر مسائل بین‌الملل اضافه کرد: این روند را ما در طول سال‌های گذشته به کرات مشاهده کردیم. این در حالی است که عضویت هر کشوری در یک نهاد منطقه‌ای و بین‌المللی نیازمند رایزنی مستمر و دائمی است و چنین چیزی در طول سالیان گذشته دست کم در وزارت امور خارجه ما به عنوان نهاد متولی کار وجود نداشت.

بسیاری از افراد در وزارت خارجه مخالف حضور ایران در سازمان شانگهای بودند

بهمن اظهار داشت: اساساً نه تنها این مسئله پیگیری نمی‌شد، بلکه حتی بسیاری به مخالفت با پیوستن ایران به سازمان‌هایی مانند شانگهای می‌پرداختند.

وی تصریح کرد: بنابراین چون این ایده به شکل جدی در داخل ایران پیگیری نمی‌شد و یا حتی مخالفانی نیز داشت، اساساً این روند تا به امروز به تاخیر افتاده است.

کارشناس مسائل بین الملل به نوع نگاه سیاست خارجی در دولت جدید کشورمان اشاره کرد و گفت: به هر حال امید می‌رود که با تغییر دولت در ایران و تمایلی که در دولت جدید به توسعه مناسبات با همسایگان و کشورهای شرقی وجود دارد، عضویت دائم ایران حتی اگر در این اجلاس اتفاق نیافتد، به شکل جدی مورد رایزنی‌های دیپلماتیک قرار گیرد تا در آینده نزدیک شاهد این مسئله باشیم.