به گزارش خبرگزاری مهر، کتاب «تأملی بر ارتباطات علم و تجربه ایران» نوشته سیده زهرا اجاق رئیس پژوهشکده مطالعات فرهنگی و ارتباطات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی به تازگی توسط انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی منتشر شده است.
این کتاب قصد دارد با استفاده از رویکردها و مباحث نظری حوزه ارتباطات عمومی علم، معیارهایی برای تولید محتوای علمی عمومی با اهداف مختلف ارائه دهد تا علاوه بر دانشجویان و دانشگاهیان، در حوزه عمل ارتباط گری علم نیز کاربرد داشته باشد. این معیارها برای تهیه و تولید انواع قالب های علمی عمومی مانند تصویری، دیداری ـ شنیداری، شنیداری و نوشتاری کاربرد دارند.
نویسنده در این کتاب به روزنامه نگاری علم که شاخص ترین فعالیت ارتباطات عمومی علم در کشور است، توجه می کند و ضمن مرور تاریخی بر سابقه نگارش متون علمی عمومی در ایران، مطابقت روزنامه‌نگاری علم ایرانی با مفاهیم نظری را نیز نشان میدهد.
این کتاب شامل چهار فصل با عناوین زیر است؛ رویکردهای نظری در ارتباطات عمومی علم، علم عمومی و معیارهای نگارش آن، روزنامه نگاری علم و تجربه ایران و معیارهای تولید محتوای علم عمومی.
مؤلف در بخشی از مقدمه این اثر آورده است: کتاب حاضر چکیده سه پژوهشی است که با روشهای مطالعه مروری – تاریخی، تحلیل محتوا و تحلیل چارچوب انجام داده ام و داده ها را با فنون اسنادی، مصاحبه با روزنامه نگاران علم و متون روزنامه نگاری به دست آورده ام، اما تلاشم بر این بوده است که این سه پژوهش را به خوبی به هم پیوند زنم تا علاوه بر فراهم ساختن بستری نظری درباره ارتباطات عمومی علم با اتکا به نظریه های مطرح این عرصه، نمونه ها و مثالهایم بر تجارب ایرانی مبتنی باشد.
از این رو معیارهایی که در پایان کتاب برای شیوه ها یا اهداف مختلف تولید، محتوای علمی عمومی برشمرده ام برای جامعه ایرانی تدوین شده اند. همچنین با توجه به اینکه برای فهم ارتباطات علم باید مفاهیمی در فلسفه علم و جامعه شناسی علم نیز دانست. در این نوشتار چاره ای جز استفاده هر چند اندک از آنها نبوده است. این قبیل مفاهیم و واژه های تخصصی در بخش واژه نامه کتاب به اختصار آورده شده اند.
اهمیت این مطالعه در این است که عمومی کردن محتوای تخصصی در ایران موضوعی آشناست و مدتهاست که فقها و عالمان دینی، متون تخصصی دین را ساده کرد و در قالب رسانه های شفاهی، مانند منبر به مخاطبان انتقال می دهند و آداب و اصول دینی را به وجه مهمی از زندگی روزمره ایرانیان تبدیل کرده اند.
ادیبان و شعرای بزرگی چون سعدی و حافظ با ساده کردن مفاهیم تخصصی فلسفه و عرفان به انتقال این مفاهیم در زندگی روزمره مردم پرداخته اند. مولوی، مجالس سبعه را برای فهم مثنوی به زبان ساده ایراد کرده (که بهاء ولد با حسام الدین چلپی آن را جمع آوری کرده است) و مکاتیب را خود وی برای هدایت عموم در راه تعالی به زبان ساده نگاشته است.
اما درباره علم مدرن که به طور مشخص در دوره قاجاریه توجه ایرانیان را جلب کرد هنوز روشها و فنون لازم برای ساده سازی آن کاملا شناخته نشده و هنوز مجراهای مناسبی برای ورود آن کاملا شناخته نشده و هنوز مجراهای مناسبی برای ورود آن به زندگی مردم و تبدیل شدن به بخش جدایی ناپذیری از فرهنگ ایرانی یافته نشده است وفرضهای گوناگونی برای این وضعیت می توان برشمرد ازجمله ویژگی های مخاطب ایرانی، خاستگاه علوم مدرن، رابطه عموم مدرن با دیگر ابعاد دانش، رابطه علوم مدرن با سنت در ایران که همگی ارزش انجام دادن پژوهش های زیادی را دارند.
یکی از این فرضها، که کتاب حاضر درباره آن است، به رسانه ها به مثابه مجازی یا کانال های ارتباطی میان حوزه علم و حوزه عمومی ناظر است که در تبدیل و تحویل علم تخصصی به دانش عمومی یا روزنامه نگاری علم توانایی لازم را ندارند.
باید گفت که علم و ارتباط آن با جامعه حتی در کشورهایی که علم مدرن پایگاه ظور آنها بوده است، مانند اروپای غربی و آمریکای شمالی، نیز موضوعی غامض و مسئله ای اجتماعی است. به همین دلیل مؤسسات و نهادهای متنوع و متکثری برای ایجاد و ارتقای سطح کمی و کیفی این ارتباط تلاش می کنند. مدتی است که تحرک مشابهی در برخی مؤسسات پژوهشی و دانشگاهی کشور ما نیز آغاز شده است. امیدوارم پژوهش های هر چه بیشتری در این حوزه انجام شود و محفل نقد و ارزیابی این مطالعات نیز گرم شود.
نظر شما