هویت سنتی طلبه جوابگوی مسائل حکومت اسلامی نیست

به گزارش خبرنگار مهر، پنجمین نشست تخصصی تجربانۀ اندیشکده تعلیم و تربیت مرکز مطالعات ژرفا با مشارکت جبهه انقلاب اسلامی در فضای مجازی، با حضور «حجت الاسلام مرتضی شفقی»، امام جماعت مسجدالاقصی (مشیرالسلطنه) و با موضوع «شبکه امامت؛ احیاگر جایگاه اجتماعی روحانیت» برگزار شد.

امام جماعت باید محور تحول‌گرایی در مساجد باشد

وی در ابتدای این نشست در خصوص ویژگی‌های امام جماعت در طراز انقلاب اسلامی عنوان کرد: رهبر معظم انقلاب، مسجدی را شایسته انقلاب اسلامی می‌دانند که اصطلاحاً برقرار باشد، حال باید معنای این «برقرار بودن» را تبیین کنیم تا برای ما مشخص شود که یک مسجد چطور به این مرحله می‌رسد. فعالان جهادی و انقلابی بسیار در حوزه مسجد فعالیت می‌کنند اما آن چیزی که می‌تواند مساجد را فعال کند و همه را دور خود جمع کند امامان جماعت هستند یعنی اگر بتوانیم امام جماعتی تربیت کنیم و جایگاه امامت را احیا کنیم مسجد و کارکردهای آن احیا می‌شود. جایگاه امام جماعت جایگاه امامت است. سابق در بین امامان جماعت مساجد شهرهایی مانند تهران همین فضا غالب بود؛ اغلب ائمه جماعات مساجد تهران از مجتهدین و بزرگان بودند. امامت باید در شئون روحانیت و در فضای حوزوی زنده شود.

شأن امامت در مسجد از هر موضوعی مهم‌تر است

شفقی افزود: آیا ما برای تربیت معلم دانشگاه فرهنگیان نداریم؟ مگر دانشکده امور خارجه نداریم که دانشجوی بورسیه برای وزارتخانه تربیت می‌کند؟ دانشکده قضا داریم که قضات غالباً از آنجا فارغ‌التحصیل می‌شوند. چرا این اتفاق در مورد تربیت امام جماعت در حوزه نیفتاده؟ چون امام جماعت را صرفاً برای پیش نمازی می‌خواهند، نمازخانه یک تعریف دارد، مسجد یک تعریف دیگر دارد، نماز خواندن یک تعریف دارد و امام جماعت یک تعریف دیگر. ما می‌گوئیم باید مثلثی هویتی برای خروجی‌های حوزه وجود داشته باشد در حالی که الان فقط دو ضلع آن وجود دارد. عمده طلاب در نظام آموزشی فقه و اصول محور حوزه برای مرجعیت و اجتهاد تربیت می‌شوند، در حالی که برای خیلی از استعدادهای حوزه هیچ برنامه‌ای نداریم. باقی استعدادها باید به سمت تبلیغ بروند. تبلیغ دومین ضلعی است که در حوزه طراحی شده و حتی برای آن معاونت مجزا ایجاد شده است و طرح‌های هجرت و مدارس امین حاصل این برنامه است. اما آیا امامت همان تبلیغ است؟ ما این را قبول نداریم.

وجه تمایز امامت از مرجعیت

این کارشناس تصریح کرد: یک هویت حوزوی دیگر باید به رسمیت شناخته شود تا مساجد ارتقا پیدا کنند و نظام حاکمیتی حکومت اسلامی به وجود بیاید، آن هویت امامت است. زعمای شیعه صرفاً مرجع تقلید نبودند یعنی اگر سیدابولحسن اصفهانی، ملأ علی کنی، حضرت امام و… را ببینیم و در تاریخ هم نگاه کنیم عملکرد سیدعبدالحسین لاری و میرزای شیرازی عملکرد مرجع تقلید است؟ نه این تیپ، تیپ امامت است. طبق گفته حضرت آقا در کتاب انسان ۲۵۰ ساله که می‌گویند امام یک دستش در شریعت و یک دستش در هدایت جامعه است. مرجع تقلید امروزه صرفاً دست در شریعت را دارد و اگر هر دو باشد او دیگر امام است.

هویت سنتی طلبه؛ جوابگوی مسائل حکومت اسلامی نیست

وی ادامه داد: نکته دیگر این است که بعد از تشکیل حکومت انقلاب اسلامی بسیاری از کارهای علما به درس و بحث محدود شد، ولی واقعیت برعکس است و شما باید لایه‌های مشکک امامت به وجود بیاورید همان طوری که از وزارت کشور، استاندارها، فرماندارها تا دهیاری پایین می‌آید و مویرگ‌های اداره اجرایی جامعه چیده می‌شود حالا که حکومت تشکیل داده‌ایم ذیل ولی فقیه باید همین اتفاق بیفتد. این هویت سنتی که برای طلبه تعریف کرده بودید جوابگو نیست، باید امامتی که بود و داشتیم احیا شود. همان که به حضرت امام اطلاع می‌دهند طلبه‌ای در یکی از روستاهای خمین قیام کرده و همان شعارهایی را که می‌دهد در خیابان‌های تهران هست و امام گفت که این انقلاب پیروز می‌شود. آن طلبه که بود؟ او امام بوده اگر می‌خواست پیش نماز باشد که بعد از نماز به خانه‌اش می‌رفت و به مردم چه کاری داشت؟

مُبلّغ؛ انذار می‌کند، امام گپ می‌زند

امام جماعت مسجد الاقصی تأکید کرد: جایگاه امام جماعت با مبلغ تفاوت دارد، برای مثال مبلغ انذار می‌کند، بالای منبر می‌رود و به صورت مونولوگی به مردم می‌گوید که حق این است و باطل این است بعد پایین می‌آید و به خانه می‌رود و بعد هم چای و استراحت بعد از ظهر. فرض کنید همین فرد به پادگان رفته است، خوش تیپ و عطر زده، ماشین پادگان برای آمدن او را می‌آورد، نماز را می‌خواند، نهایتاً بین دو نماز بلند می‌شود، حدیثی می‌خواند، مجدد ماشین رسمی او را می‌برد و تمام. اما وقتی این مبلغ تبدیل به امام می‌شود از صبح علی‌الطلوع برای نماز صبح می‌آید، دنبالش هم نروید خودش با موتور می‌آید، در پادگان با سربازان گپ می‌زند، به جای حدیث خواندن به گفتگو و حل مشکلات سربازان می‌پردازد. این امام است، گوش می‌دهد، همانطور که پیامبر را اُذُن صدا می‌زدند و خدا در قرآن گفت این گوش برای شما خیر است.

تعبیر مدیریتی امامت؛ رهبری تحول آفرین است

وی در ادامه عنوان کرد: حضرت آقا خاطره‌ای تعریف می‌کردند که در دانشگاه امام علی (ع) آخوندی بود که «آخوندی» می‌کرد؛ با همین تعبیر و لفظ آخوندی، اتاق دو نبشی داشت که هر دو در آن باز بود، جاهای دیگر همه صندلی ولی این اتاق موکت و فرش، یک پشتی و یک سماور همیشه به جوش، کادر، سرباز، رسمی و غیررسمی هیچ فرقی نمی‌کرد؛ هر کس رد می‌شد اگر مشکلی داشت می‌آمد و با ایشان صحبت می‌کرد، ایشان حرف همه را می‌شنوید و در آخر هم اگر لازم بود نصیحت و مشورتی ارائه می‌داد. این امامت است؛ اگر چه در پادگان و یا دانشگاه افسری است. تعبیر مدیریتی امامت، رهبری تحول آفرین است؛ مدیری که ساختار بر او حاکم نیست بلکه برای او رسیدن به مطلوب مهم است. وحی منزل نیست که ما حتماً از فلان روش استفاده کنیم. رهبری تحول آفرین لازمه امامت است و اگر بخواهید در چهارچوب و رویه‌های صرف رفتار کنید و کاری که همه کرده‌اند انجام دهید رهبری حاصل نمی‌شود.

لازمه اینکه ما بتوانیم این شبکه را محقق کنیم این است که به مدیران حوزه بگوییم می‌شود یک ضلع دیگر را جدی بگیرید، که آن مدیریت اسلامی است. کار اصلی امام جماعت مدیریت است هرجا را که به او بسپاری سعی می‌کند که نفوس را به سمت مطلوب مدیریت کند. به اصطلاح باید کیسه‌های بالن نفس را بیندازد تا فرد بالا برود و این نیاز به زندگی کردن، هم نفس شدن با مردم دارد. چرا روحانیت باید این همه با مردم غریبه باشد و مردم فقط از قاب تلویزیون ما را ببینند؟ ما به مدیریت اسلامی رهبری می‌گوئیم که قطعاً فقط داخل مسجد نیست.

امام جماعت باید مهارت و قدرت بیان عالی داشته باشد

شفقی در خاتمه گفت: ضلع سوم مهارت است. در ضلع مهارت بسیاری از موارد اکتسابی هستند، درست است که امام تیپ شخصیتی به جوش و طبع گرم می‌خواهد ولی بعضی از حرف‌ها را نباید بزند، بعضی واکنش‌ها را نباید نشان دهد، باید وقتی در نظر بگیرد برای رفتن و نشستن درب مغازه‌ها که از مهارت‌های مدیریتی است. امام باید بتواند روی منبر جذاب سخن بگوید، نه اینکه مردم خسته شوند و بگویند چه وقت تمام می‌شود؟ حداقل بتواند صحبت‌ها را قشنگ کنار هم بچیند. باید چند کارگاه را تجربه کند، ایده جدی ما در ضلع مهارتی این است که فرد باید کارورزی کند. ابتدا به یک مدرسه و نماز جماعت برود و مطالب را برای بچه‌ها اجرا کند. در نهایت وقتی از این مدرسه فارغ‌التحصیل شدید آماده امامت هستید و می‌توانید مسجد بگیرید. دیگر هر جایی که به تو محول کنند مبلغ صرف نمی‌شوید؛ امامت خروجی ماست.

‌