سیستان وبلوچستان نیازمند راهکارهای جدید اقتصادی/ روستا محور توسعه

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها - جواد قنبری: «توسعه» یکی از مفاهیم جاری و پر مصرف است که معمولاً در نوشته‌ها و گفته‌ها سخن از آن بسیار به میان می‌آید، این کلمه غالباً به صورت ترکیبی با کلمات دیگری همچون توسعه شهرها، توسعه راه‌ها، توسعه راه آهن، توسعه صنعتی، توسعه مخابرات و شبکه ای رادیویی و تلویزیونی، توسعه علمی حتی توسعه انسانی و … به کار می‌رود.

توسعه در لغت به معنای رشد تدریجی برای پیشرفته‌تر شدن، قدرتمندتر شدن و حتی بزرگ شدن است، از همین رو در میان کشورها، مناطق و استان‌ها برخی نسبت به بعضی دیگر منظر موارد یاد شده توسعه یافته و یا توسعه یافته تر و برخی محروم‌تر و کمتر توسعه یافته هستند.

بر اساس آخرین یافته‌های سرشماری در سال ۱۳۹۵ استان سیستان و بلوچستان با ۲ میلیون و ۷۷۵ هزار و ۱۴ نفر حدود ۳.۵ درصد جمعیت کشور را به خود اختصاص داده که از این میزان یک میلیون و ۴۳۴ هزار و ۹۹۹ نفر مرد و یک میلیون و ۴۰۴ هزار و ۱۳۱ نفر زن بوده‌اند.

بیش از ۵۰ درصد جمعیت سیستان و بلوچستان را روستاییان تشکیل می‌دهند

همچنین بر اساس این آمار یک میلیون و ۳۷۶ هزار و ۹۷۸ نفر از جمعیت استان سیستان و بلوچستان را جامعه شهری تشکیل می‌دهند و یک میلیون و ۴۵۹ هزار و ۳۱۲ نفر معادل ۵۱.۴ درصد را روستاییان تشکیل می‌دهند و با ۶۷ درصد جمعیت زیر ۳۰ سال سیستان و بلوچستان جوان‌ترین استان کشور در آخرین یافته‌های سرشماری در سال ۱۳۹۵ معرفی شده است.

از همین رو با توجه به اینکه بیش از نیمی از جمعیت استان سیستان و بلوچستان را جامعه روستایی تشکیل می‌دهند و از سوی دیگر طبق نظر کارشناسان همواره از روستاها به عنوان یکی از مولفه‌ها و اهرم‌های قدرتمند و اثرگذار در تسهیل و تسریع روند توسعه اقتصادی کشور و تحقق سیاست‌های موسوم به اقتصاد مقاومتی یاد می‌شود لزوم توجه به توسعه روستا محور در این خطه بسیار حائز اهمیت است.

محور توسعه روستاها به طور سنتی کشاورزی و دامداری تعریف می‌شود، اما محدودیت منابع طبیعی در بسیاری از روستاهای استان سیستان و بلوچستان طی دو دهه خشکسالی تحمیل شده به این خطه موجب رکود اقتصادی در این مناطق شده است.

کاهش بارندگی موجب فعال شدن چشمه‌های گردوغبار شده است

محسن حیدری، مدیرکل هواشناسی سیستان و بلوچستان در گفتگو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: به طور میانگین سالانه حدود ۶۰ میلی متر بارش در فصل‌های پاییز و زمستان می بارد و زمستان پربارش ترین فصل استان است که بیش از ۵۰ درصد بارش‌های سالانه را شامل می‌شود.

وی افزود: این در حالی است که سال گذشته مجموع بارش زمستان استان سیستان و بلوچستان حتی به نیم میلی متر هم نرسید و استان با کاهش ۹۹.۳ میلی متری نسبت به بلند مدت مواجه شده است.

حیدری اضافه کرد: ۱۱ شهرستان استان شامل «چابهار، سراوان، سرباز، زهک، مهرستان، نیکشهر، کنارک، قصرقند، فنوج، دلگان و سیب و سوران» زمستان سال گذشته را بدون باران به پایان رساندند که این «بی بارشی» ۱۰۰ درصد در یکی دو دهه اخیر در اکثر این مناطق بی سابقه بوده است.

وی تصریح کرد: این شرایط سبب شد تا سیستان و بلوچستان در زمستان گذشته بدترین شرایط بارشی کشور را به خود اختصاص دهد و بیشترین کاهش بارندگی در بین ۳۲ استان کشور را با بیش از ۹۹ درصد کاهش را نیز ثبت کند.

کاهش بارندگی‌های سال‌های اخیر موضوع تأمین آب برای کشاورزی را تحت تأثیر قرار داده به طوری که اگر مدیریت منابع و صرفه جویی در دستورکار قرار نگیرد، قطعاً در آینده نزدیک با مشکل مواجه می‌شویم

عضو ستاد مدیریت بحران سیستان و بلوچستان گفت: کاهش بارندگی‌های سال‌های اخیر موضوع تأمین آب برای کشاورزی را تحت تأثیر قرار داده به طوری که اگر مدیریت منابع و صرفه جویی در دستورکار قرار نگیرد، قطعاً در آینده نزدیک با مشکل مواجه می‌شویم.

حیدری افزود: کاهش بارندگی بر عرصه‌های طبیعی نیز تأثیر گذار بوده است به نحوی که موجب خشک شدن تالاب‌های استان و فعال شدن چشمه‌های گردوغبار شده است.

وی ادامه داد: فعال شدن چشمه‌های گردوغبار به این معنی است که امسال گردوغبار بیشتری مناطق مختلف استان به ویژه شهرستان‌های شمال استان، زاهدان و مناطق شرقی و غربی استان را فرا می‌گیرد.

مدیرکل هواشناسی سیستان و بلوچستان ادامه داد: نکته نگران کننده بارش استان، تنها مربوط به تغییرات کمی نیست، بلکه تغییرات کیفی و تغییر شکل ظاهری بارش‌ها از بارندگی‌های مداوم و گسترده به بارندگی‌های رگباری و نقطه‌ای هم نگران کننده است.

حیدری تصریح کرد: سال زراعی که گذشت، تغییرات خطرناک‌تری هم در بارش استان مشاهده شد آنجایی که جای پربارش ترین و کم بارش ترین فصول سال استان تغییر کرد. یعنی در حالی زمستان پربارش ترین فصل سال در استان است که بارش‌های مونسون این الگوی پنجاه ساله را بهم زد و سبب شد تا امسال تابستان پر بارش ترین فصل شود.

با توجه به این موارد به تدریج خاک این منطقه نیز در حال تخریب است که قطعاً در بلند مدت در کیفیت کشاورزی و حتی زندگی مردمان استان سیستان و بلوچستان نیز تأثیر گذار خواهد بود.

فرآیند پیشرفت روستایی نیازمند بازنگری است

مرتضی طاهری، کارشناس اقتصاد در گفت و گو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: با توجه به اقدامات انجام شده طی سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و به استناد آمار شاخص‌های مرتبط با عمران روستایی از قبیل برق، تلفن، شبکه بهداشت، فضای آموزشی، راه آسفالته، آب آشامیدنی بهداشتی، گازرسانی و مقاوم سازی مسکن روستایی از وضعیت نسبتاً مطلوبی در کشور و حتی در استان سیستان و بلوچستان برخوردار است.

وی افزود: اما درباره بهبود وضعیت اقتصادی، افزایش درآمد، بیمه‌های تأمین اجتماعی و در یک کلام در باب مسائل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی توفیق لازم حاصل نشده است به همین دلیل روستاهای زیادی در استان سیستان و بلوچستان به شدت در معرض کاهش جمعیت و نهایتاً تخلیه کامل است.

این کارشناس اقتصادی با تاکید بر اینکه فرآیند پیشرفت روستایی نیازمند بازنگری در هدف و رویکرد است، ادامه داد: ایجاد پیشرفت و آبادانی روستا نیازمند فرآیندی همه جانبه، مستمر، موزون، درون زا و متکی بر همراهی روستاییان است.

وی تصریح کرد: اقتصاد روستایی یکی از مؤلفه‌های اساسی و مهم در اقتصاد هر کشوری است و در بسیاری از کشورهای توسعه یافته نیز، توجه به اقتصاد روستا یکی از اهداف کلان در برنامه‌های توسعه‌ای است.

طاهری گفت: امروزه روستاها محیط مناسبی برای رشد بخش‌های غیرکشاورزی و فعالیت شرکت‌های تولیدی و خدماتی شناخته شده که این موضوع در واقع نوعی حرکت از کسب و کارهای مبتنی بر منابع طبیعی به سمت کسب و کارهای مبتنی بر دانش است.

سیستان و بلوچستان بدترین شرایط منابع آبی را دارد

حسینعلی شهریاری، نماینده مردم زاهدان در مجلس شورای اسلامی در گفت و گو با خبرنگار مهر، اظهار داشت: خشکسالی‌های دو دهه اخیر و پیامدهای ناشی از آن از قبیل بیکاری سبب شده تا تعدادی از روستاهای استان سیستان و بلوچستان طی سال‌های اخیر خالی از سکنه شود.

وی افزود: بی‌توجهی به موضوع ریزگردها و طوفان‌های شن باعث شده مردم به دلیل سختی زندگی و بیکاری، روستاها را تخلیه و به شهرها مهاجرت کنند.

موضوع کم‌آبی یکی از مهم‌ترین مشکلات مردم سیستان و بلوچستان است که پیگیری و حل این موضوع باید در اولویت دولت باشد

رئیس کمیسیون بهداشت مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه سیستان و بلوچستان در حال حاضر بدترین شرایط منابع آبی را دارد، ادامه داد: موضوع کم‌آبی در این استان یکی از مهم‌ترین مشکلات مردم است که پیگیری و حل این موضوع باید در اولویت دولت باشد.

وی تصریح کرد: با تشدید خشکسالی در استان سیستان و بلوچستان به بخش‌های دام و کشاورزی مردم خسارات فراوانی وارد شده، به طوری که بسیاری از مناطق روستایی و عشایری این استان خالی از سکنه شده‌اند.

شهریاری گفت: با توجه به اینکه ۵۱ درصد جمعیت استان سیستان و بلوچستان در روستاها ساکن هستند بخش زیادی از اشتغال و معیشت مردم این استان وابسته به کشاورزی و دامداری است، پس اهمیت آن بسیار است و کسی نمی‌تواند سهم این بخش را انکار کند.

در مجموع بنا بر تعریف، توسعه روستایی، جزئی از برنامه‌های توسعه هر کشور است که برای دگرگون‌سازی ساخت اجتماعی و اقتصادی جامعه روستایی به کار می‌روند. اینگونه برنامه‌ها را که دولت‌ها و یا عاملان آنان در مناطق روستایی پیاده می‌کنند، دگرگونی اجتماعی بر اساس طرح و نقشه نیز می‌گویند که در استان سیستان و بلوچستان با توجه به اقلیم و شرایط خاص آب و هوایی باید طرح‌های ویژه‌تری برای ماندگاری و حتی مهاجرت معکوس به روستاها از سوی مسئولان تعریف و اجرایی شود.