روند بسیار کُند تکمیل فازهای جدید نیروگاه اتمی بوشهر

به گزارش خبرنگار مهر، در سفر هفته گذشته رئیس جمهور به استان بوشهر یکی از وعده‌هایی که داده شد تکمیل پروژه افزایش دو هزار مگاواتی به ظرفیت نیروگاه اتمی این استان بود. رئیس جمهور در همین رابطه با تأکید بر رشد و توسعه معنادار دانش هسته‌ای، ارتقای سطح سایر فناوری‌ها و فنون را به دنبال خواهد داشت، گفت: در همین راستا مأموریت سازمان انرژی اتمی برای تولید ده هزار مگاوات برق از انرژی هسته‌ای در کشور تعریف شده است.

در واقع قرارداد احداث واحد ۲ و ۳ نیروگاه اتمی بوشهر در آبان ماه ۱۳۹۳ بین شرکت مادرتخصصی تولید و توسعه انرژی اتمی ایران و شرکت روسی اتم استروی اکسپورت منعقد شد. موضوع قرارداد شامل طراحی، احداث و راه اندازی ۲ واحد راکتور هسته‌ای هر کدام به ظرفیت هزار و ۵۷ مگاوات الکتریک است. مراسم کلنگ زنی ساخت واحد ۲ نیروگاه اتمی بوشهر در ۲۰ شهریور ۱۳۹۵ با حضور معاون اول رئیس‌جمهوری برگزار و عملیات اجرایی قرارداد در ۲۸ دستامبر سال ۲۰۱۶ برابر با هشتم دیماه ۹۵ آغاز و در اسفند همان سال نیز عملیات خاکبرداری انجام شد.

با توجه به اهمیت بحث تنوع‌بخشی به سبد تولید برق کشور و روند حرکت به سمت نیروگاه‌های اتمی در دنیا با عسگر سرمست، کارشناس انرژی به گفتگو نشستیم:

با توجه به پیچیدگی فناوری و سرمایه اولیه بالای نیروگاه‌های اتمی، آیا این نیروگاه‌ها در مقایسه با سایر منابع انرژی توجیه اقتصادی دارند؟

در دنیا چهار منبع عمده تولید نیروی برق وجود دارد؛ نیروگاه‌های حرارتی، سیکل ترکیبی، تجدیدپذیرها و هسته‌ای. ارزان بودن یک انرژی را باید به نسبت سایر منابع انرژی با فناوری‌های مختلف آن سنجید، ولی برای بررسی میزان اقتصادی بودن این منابع، مطالعات مختلفی وجود دارد که معتبرترین آنها مطالعه LCOE از آژانس بین‌المللی انرژی هست که هر ۵ سال یک بار منتشر می‌شود و به معنای هزینه هم‌تراز شده هزینه برق می‌باشد. در این مقایسه منابع مختلف تولید برق را با زیرفناوری های مختلف و نرخ تنزیل‌های مختلف مقایسه شده است. در این گزارش با در نظر گرفتن بازه‌های مختلف برق نتیجه می‌گیرد که در بررسی معتبر آژانس بین‌المللی انرژی که تمام منابع تولید انرژی مقایسه شده است، نتیجه گیری می‌کند که گران‌ترین برق تولیدی در نیروگاه‌های اتمی از ارزان‌ترین برق حرارتی ارزان‌تر است البته همانطور که گفته شد این مقایسه با نرخ تنزیل‌های مختلف ۳، ۵ و ۱۰ درصد انجام شده و هرچه نرخ تنزیل بالاتر می‌رود این تفاوت کمتر می‌شود.دلیل آن هم سرمایه اولیه بالای این نیروگاه‌ها و عدم پرداخت هزینه خوراک به اندازه سایر نیروگاه‌ها در طول پنجاه سال است. البته در این مقایسه هزینه واقعی خوراک در نظر گرفته شده که همیشه اینطور نیست و تفاوت این هزینه‌ها هم مهم است. مثلاً چین گاز نیروگاه‌ها خود را از استرالیا می‌گیرد در حالی که در ایران این خوراک تقریباً رایگان است.

آیا این صرفه اقتصادی کشورهای جهان را مجاب کرده که به طور جدی در این حوزه سرمایه‌گذاری کنند؟

اگر شما در دنیا به کشورهایی که فشار افکار عمومی برای استفاده از انرژی اتمی در آنها بالاست نگاه کنید، می‌بینید که آن‌ها هم از خیر انرژی اتمی نگذشته‌اند. به طور مثال در کشور آلمان به دلیل فشار رسانه‌ها و افکار عمومی بارها نیروگاه‌های اتمی بسته شده‌اند ولی باز هم به علت صرفه بالای اقتصادی که دارند متوقف نشده‌اند. در کنار صرفه اقتصادی امنیت انرژی پایدار و ضریب بار بالاتر این کشورها را مجاب کرده که برنامه توسعه نیروگاه‌های اتمی را لغو نکنند. در کشورهای منطقه هم امارات برای ساخت ۴ نیروگاه هسته‌ای سرمایه‌گذاری کرده که ۲ نیروگاه به بهره‌برداری رسیده است، ارمنستان برنامه توسعه دارد، عربستان هم خیلی سنگین بر این پروژه‌ها سرمایه گذاری کرده است. در آن طرف هم چین، علی‌رغم وجود منابع ذغال سنگ مفصلاً برنامه توسعه نیروگاه‌های هسته‌ای دارد. یعنی دنیا به سمت متوازن شدن سبد تولید برق حرارتی و اتمی حرکت کرده است، دلیل آن هم همانطور که گفته شد صرفه اقتصادی بالا و همچنین نبود موانع سیاسی برای تمام کشورهای جهان است.

در مورد ایران محدودیت‌های پرونده‌های هسته‌ای ناظر به بحث نیروگاه اتمی هم اعمال شده است؟

تنها کشوری که در این موضوع آژانس برایش تفاوت قائل شده ایران هست و آن هم به خاطر برخی ابهامات سیاسی است. البته این ابهامات هیچ گاه راجع به نیروگاه‌ها نبود و راجع به بحث غنی‌سازی و بازفرآوری سوخت است که ادعای سلاح اتمی می‌کنند ولی در مورد خود نیروگاه‌ها و تولید انرژی از این طریق هیچگاه محدودیت و مخالفتی وجود نداشته است. به بیان دیگر از نظر آژانس آنچه اهمیت دارد پلتفرم‌ها و استانداردهای ایمنی تولید انرژی است و برای این موضوع سخت‌گیری می‌کند.

آیا محدودیت دیگری ناظر به توسعه نیروگاه‌های اتمی وجود دارد؟ به طور مثال در بحث تأمین خوراک نیروگاه‌ها مشکلی وجود ندارد؟

برخی مسئولین یکی از دلایل عدم توسعه نیروگاه‌های اتمی را عدم توان تأمین خوراک اورانیوم برای نیروگاه‌ها عنوان می‌کنند که این هم به اعتقاد من غیرموجه است و برای آن ۳ دلیل دارم؛ اولاً هیچ‌گاه برای کشف منابع اورانیوم در کشور عزم جدی وجود نداشته است و اقدام جدی نشده است، ثانیاً معادنی هم که کشف شده‌اند به بهره‌برداری کامل و بهینه نرسیده‌اند. در واقع معادنی در کشور وجود دارند که حتی به بهره‌برداری نرسیده‌اند و این هم به علت همان نگاه غلط است. بحث سوم هم این است که خوراک همین نیروگاه بوشهر را اصلاً ما تأمین نمی‌کنیم و بهره‌بردار آنکه روسیه هست تأمین و حتی تضمین می‌کند و در مجموع من به طور قطع می‌گویم که ما هیچگاه برای تأمین خوراک به مشکل نخواهیم خورد.

دانش فنی و فناوری تولید نیروگاه‌های اتمی در کشور موجود است و اگر نیست آیا قابل به دست آوردن هست؟

اتفاقاً یکی از مزایای نیروگاه‌های اتمی همین فناوری آن هاست. تجربه ثابت کرده وقتی کشورها به این سمت حرکت می‌کنند سرریز فناوری به شکل عجیبی در سایر حوزه‌ها اتفاق می‌افتد. در واقع فناوری اتمی پیشران سایر حوزه‌های فناورانه می‌شود، کما اینکه در کره این اتفاق افتاد و در صنایع خودروسازی، فولاد و بسیاری از صنایع دیگر این فناوری به کار گرفته شد. در حال حاضر تنها بخشی از دانش فنی نیروگاه‌های اتمی داخلی است ولی ما در مسیری هستیم که کشورهای مشابه مانند کره جنی هم در همین مسیر به خودکفایی رسیده‌اند.

دلایل اصلی عدم توسعه نیروگاه‌های اتمی در کشور، علی‌رغم وجود منابع فراوان و دانش فنی آن چیست؟

به عقیده بنده مشکل اصلی مقاومت مدیران در برابر توسعه این بحث است. در واقع وجود منابع فراوان گاز در این سال‌ها موجب شده که ما عطای این صنعت را به لقای آن ببخشیم. مشکل بعدی هم این است که درگیر این حرفهای غیرکارشناسی شده‌ایم که منابع اورانیوم نداریم که در پاسخ به آنها باید گفت کشورهای منطقه از جمله امارات پس چه کار کرده‌اند. همانطور که گفتم راه‌های مختلفی برای تأمین منابع آن از داخل و خارج وجود دارد. همچنین یک نکته‌ای که به طور کلی باید در اقتصاد صنعت برق مورد توجه قرار بگیرد، فروش برق با مبلغی بسیار کمتر از قیمت تمام‌شده است و راه حل این مشکل تقویت بازارهای صادراتی و فروش آن به کشورهای همسایه است.

هفته گذشته رئیس جمهور در سفر به بوشهر بر تکمیل فازهای جدید نیروگاه اتمی بوشهر تأکید کرد. دلیل این تأکید رئیس جمهور و مسئولین سازمان انرژی اتمی چیست؟

توسعه ۳ برابری نیروگاه بوشهر اتفاق جدیدی نیست و ما آن را از قبل با طرف روس بسته بودیم. مشکلی که وجود دارد کندی روند رشد پیشرفت این فازها است و با وجود اینکه نزدیک به ۴ سال از شروع قرارداد گذشته است، ولی درصد پیشرفت بسیار پایین است. تأکید رئیس جمهور، وزیر نیرو و رئیس سازمان انرژی اتمی به منظور اتخاذ تدبیری سرعت‌بخشی به این پروژه‌ها بوده است.

آقای محرابیان در برنامه خود احداث هشت هزار مگاوات نیروگاه اتمی را به عنوان یکی از اهداف خودشان عنوان کردند. به نظر شما آیا احداث این مقدار در طول چهار سال ممکن هست؟

به عقیده بنده تأمین این مقدار برق بلندپروازانه نیست به شرط آنکه ما بتوانیم گره اصلی کار را که همان مشکل تأمین مالی است باز کنیم. در بحث تأمین مالی باید به سمت شیوه‌های جدید برویم و از حالت دولتی خارج کنیم. به طور مثال می‌توانیم از پول‌های بلوکه شده در کشور کره جنوبی که نیروگاه‌ساز هم هست و نیروگاه امارات را هم ساخته به نحو احسن در راستای توسعه این صنعت استفاده کنیم. و یا با کشور چین که به سرمایه‌گذاری در این بحث علاقه‌مند هست پیمان استراتژیک امضا کنیم. همچنین این ایده نیز مطرح است که از محل گاز صرفه‌جویی شده در نیروگاه‌های گازی تأمین مالی کنیم و یا بحث تنفس خوراک و فرصت صادرات که برای پتروپالایشگاه هم اعمال شد را برای نیروگاه‌های اتمی اعمال کنیم.

نکته پایانی اگر در این بحث مانده بفرمائید.

یکی دیگر از مزایای نیروگاه‌های اتمی که باید بعداً و به طور جداگانه ای مورد بحث قرار بگیرد، بحث شیرین سازی آب هست. در حال حاضر کشور عربستان به طور ویژه‌های بر این بحث سرمایه‌گذاری کرده است و ما تنها واحد شیرین سازی بوشهر را داریم. این هم می‌تواند یک آورده جدید برای نیروگاه داشته باشد و اقتصاد نیروگاه اتمی بهبود را بیش از پیش بهبود بخشد.