دُردانه خزر تشنه‌تر از همیشه/ وعده‌های بی‌ثمر درمان‌گر ‌نیست

خبرگزاری مهر، گروه استان‌ها- اعظم محبی: سال‌ها است که روایت پس‌روی آب خلیج گرگان در مجامع مختلف مطرح و با بروز خشکسالی در گلستان این مسأله پررنگ‌تر و به یک دغدغه برای مسئولان و مردم تبدیل شده است.

با مطرح شدن خشکی خلیج گرگان به عنوان یک چالش فراگیر، مدیران ارشد استان تلاش کردند با طرح این موضوع در مجامع ملی به فکر جذب اعتبارات لازم برای حل معضل خشکی آن باشند و در این خصوص مصوبه ۹۰۰ میلیارد تومانی در ستاد ملی احیای تالاب‌های کشور برای نجات این اکوسیستم آبی اخذ شد.

اما علیرغم گذشت حدود یک سال از این مصوبه، ردیف اعتباری خاصی برای این طرح پیش‌بینی نشده و همچنان دستگاه‌های مسئول و حتی متولی با طرح سخنان شعارگونه خواستار حل این چالش بزرگ ملی هستند.

تعلل در اختصاص اعتبارات برای علاج بخشی پس روی آب در خلیج گرگان سبب شد تا مدیران ارشد قضائی گلستان با برگزاری نشستی پیگیر مصوبات ستاد ملی تالاب‌های کشور و همچنین بررسی چرایی انجام نشدن این وظایف باشند تا قبل از بیابانی شدن این پهنه آبی، مقدمات اجرایی احیا خلیج فراهم شود.

عزم جدی برای حل مشکل خلیج گرگان وجود ندارد

رئیس کل دادگستری گلستان در نشست زیست محیطی با موضوع خشک شدن خلیج گرگان، اظهار کرد: حقوق عامه در خلیج گرگان تضییع شده و دامنه این تضییع هر روز گسترده‌تر می‌شود ولی در عمل هیچ عزم و اراده‌ای در استان و سطح کشور برای رفع این مشکل دیده نشده است.

حیدر آسیابی افزود: در دستگاه قضائی استان به صورت جدی از مسئولان اجرایی و متولی امر در خصوص اقدامات لازم مطالبه می‌کنیم و اعتقاد ما این است که در این بخش ترک فعل اتفاق افتاده است.

وی نبود یک مدیریت متمرکز مسئولیت پذیر را مشکل اصلی خلیج عنوان کرد و گفت: باید مطالبه فراگیر برای کمک به احیا این خلیج انجام شود وگرنه عواقب آن استان‌های دیگر را هم درگیر خواهد کرد.

مدل سازی های گردش آب و انتقال غبار نشان داد که اگر خلیج گرگان خشک شود گرد و خاک تا ۵۰ کیلومتر به اطراف گسترده خواهد شد آسیابی ادامه داد: از زمان بروز این معضل تاکنون به جز چند جلسه و چند مصوبه برای رفع کوتاه مدت مشکل که آن هم بر زمین مانده، در عمل هیچ اتفاقی نیفتاده و باید به دنبال مطالبه اجرای مصوبات کمیته ملی احیای تالاب‌ها باشیم.

هر گونه تعلل در اجرای عملیات احیای خلیج گرگان آثار زیانبار اقتصادی و زیست محیطی بی شماری بر جای می‌گذارد که این امر ضرورت شتاب بخشیدن به پروسه تزریق آب و آبگیری خلیج را دو چندان می‌کند.

انجام نمونه برداری گسترده در خلیج گرگان

معاون پژوهش و فناوری پژوهشگاه ملی اقیانوس شناسی و علوم جوی هم در این خصوص گفت: خلیج گرگان به دلیل کاهش تراز آب دریای خزر، افزایش فعالیت‌های انسانی و تغییر اقلیم دچار مشکلات جدی شده است.

حمید علیزاده لاهیجانی افزود: کاهش تراز آب سبب شده عمق و تبادل آب با دریا کاهش یافته و همچنین فعالیت‌های انسانی ورود مواد مغذی به دریا را افزایش داده و سبب رشد جلبک‌ها شده است.

وی همچنین به کاهش آبدهی رودخانه‌ها و افزایش فرسایش حوضه آبریز اشاره کرد و افزود: پژوهشگاه از سال ۱۳۹۹ مطالعات گسترده‌ای را برای راهکار نجات خلیج انجام داده و حجم وسیعی نمونه‌برداری میدانی انجام شد.

علیزاده لاهیجانی بیان کرد: مدل‌سازی‌های گردش آب و انتقال غبار نشان داد که اگر خلیج گرگان خشک شود، گرد و غبار تا ۵۰ کیلومتر به اطراف گسترش خواهد یافت.

وی افزود: یکی از راهکارهای اساسی این است که کانال‌های منتهی به خلیج، شامل خزینی، آشوراده و چپاقلی لایروبی شود که البته این عمل تا زمانی مفید است که تراز آب دریای خزر پایین‌تر نیاید.

علیزاده لاهیجانی تصریح کرد: باید مجموعه‌ای از تمهیدات توسط دستگاه‌های متولی در مدیریت آب، کشاورزی، فاضلاب و غیره در حوضه بالا دست اجرا شده تا خلیج گرگان احیا شود.

۳۰ درصد مساحت خلیج خشک شده است

یک کارشناس محیط زیست هم در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: خلیج گرگان به عنوان یک پهنه آبی ارزشمند همچون سپری مطمئن در برابر وقوع ریزگردهای احتمالی به گلستان عمل می‌کند که در صورت خشک شدن آن زندگی صدها هزار نفر از ساحل‌نشینان گلستانی و حتی شهرهای اطراف تحت‌الشعاع قرار خواهد گرفت.

سلمان دوجی افزود: این پهنه آبی در سال‌های اخیر شرایط مطلوبی نداشته و بر اساس آخرین عکس‌های هوایی سازمان جغرافیایی ۳۰ درصد آن خشک شده است.

وی ادامه داد: بی‌توجهی به احیا خلیج گرگان این زیستگاه ارزشمند پرندگان و آبزیان را به بیابان وسیع تبدیل خواهد کرد.

دوجی با اشاره به پس‌روی بیش از چند صد متری آب در نوار ساحلی گفت: خلیج گرگان همه ساله میزبان هزاران پرنده آبزی بوده اما در دو سال اخیر به سبب وضع نامطلوب کمیت و کیفیت آب شاهد تلف شدن ده‌ها هزار قطعه از انواع پرندگان مهاجر بودیم.

وی اضافه کرد: بر اساس شرایط محیطی و اقلیمی منطقه احتمال تکرار تلفات پرندگان در خلیج گرگان در سال جاری دور از ذهن نیست.

پیگیر ردیف اعتباری در بودجه ۱۴۰۱ هستیم

با وجود گذشت حدود یک سال از تصویب اعتبار برای نجات خلیج گرگان تاکنون اعتباری به استان اختصاص نیافته است، نماینده مردم غرب گلستان در مجلس شورای اسلامی در این خصوص به خبرنگار مهر گفت: از هزار میلیارد تومانی که ستاد ملی احیا تالاب میانکاله با حضور معاون اول رئیس جمهور، مصوب کرد ۴۰۰ میلیون تومان برنامه‌ریزی شده که تاکنون جنبه عملیاتی به خود نگرفته است.

عبدالجلال ایری افزود: این اعتبار در ابتدا از محل اعتبارات حوادث غیرمترقبه در نظر گرفته شد که تاکنون سازمان برنامه و بودجه برای این امر پولی اختصاص نداده است.

وی بیان کرد: به دنبال این هستیم تا از طریق کمیسیون ماده ۲۳ ردیف اعتباری برای خلیج، در بودجه ۱۴۰۱ در نظر گرفته شود.

ایری اضافه کرد: پیگیر انتقال یک دستگاه پمپاژ قوی به مبلغ ۲۰ میلیارد تومان به خلیج گرگان هستیم تا آب را از میانکاله به خلیج گرگان منتقل کند که در ماه‌های آتی اجرایی خواهد شد.

طبق گفته وی حجم وسیعی از آب توسط این پمپ منتقل می‌شود و قطر آن ۲۵ اینچ بوده و موافقت محیط زیست را هم دارد.

ای ری گفت: در سال‌های اخیر مساحت آبی خلیج گرگان کاهش یافته و هیچ اقدامی در راستای حفظ و بهبود کیفیت آب توسط دستگاه‌های متولی انجام نشده است.

از سال ۹۳ هشدار دادیم

مدیر بنادر و دریانوردی گلستان هم در این خصوص گفت: از سال ۹۳ هشدارها و آلارم های لازم در خصوص خشکی خلیج گرگان را به مسئولان داده بودیم.

الهیار اسعدی افزود: لذا در همین راستا، طرح‌های همچون لایروبی کانال‌های آشوراده، خوزینی و چپاقلی پیشنهاد شد اما محیط زیست با آن مخالفت کرد.

وی بیان کرد: سرانجام در بهمن ماه سال ۱۳۹۹ سازمان هماهنگی و مدیریت تالاب‌های کشور مجوز لایروبی کانال‌های منتهی به خلیج گرگان را صادر کرد.

اسعدی اضافه کرد: سازمان هماهنگی تالاب‌ها ۹۰۰ میلیارد تومان برای احیا خلیج به سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی ابلاغ کرد اما تاکنون هیچ پولی به سازمان بنادر و دریانوردی برای لایروبی پرداخت نشده است.

طبق گفته مدیر بنادر و دریانوردی گلستان این مبلغ باید از محل منابع بودجه مدیریت بحران سازمان برنامه و بودجه به بنادر و دریانوردی اختصاص یابد.

اسعدی ادامه داد: ما آمادگی لازم برای لایروبی خلیج را داشته و صرفاً این لایروبی در کیفیت آب تأثیرگذار است.

برنامه ۵ ساله برای نجات خلیج

معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری گلستان هم گفت: از سال ۹۳ در سفر دولت یازدهم به استان، موضوع نجات خلیج گرگان مطرح و در سال ۱۳۹۴ کارگروه ملی آن ایجاد شد.

عفت همدم افزود: در تیرماه سال گذشته بر اساس طرح مطالعاتی استانداری گلستان که توسط پژوهشگاه اقیانوس شناسی انجام شد، برنامه پنج ساله برای نجات خلیج مصوب شد.

وی بیان کرد: لایروبی کانال‌های ارتباطی منتهی به خلیج و پمپاژ آب دریا به این پهنه آبی، مطالعات آبخیزداری و کاهش سطح زیر کشت محصولات کشاورزی، اجرای روش‌های کاهش مصرف آب در حوضه‌های بالا دست و غیره از جمله برنامه‌هایی بود که در این طرح مطرح و بخشی از آن اجرایی شده است.

همدم تصریح کرد: در چهارمین جلسه کارگروه احیا خلیج گرگان در ۱۶ فروردین ماه امسال، مصوب شد که اعتبار لازم برای لایروبی از محل اعتبارات مدیریت بحران اختصاص یابد که تاکنون اقدامی در این زمینه انجام نشده است.

خلیج گرگان با گستره‌ای حدود ۴۰۰ هزار هکتار در حال خشک شدن است و هرگونه کم‌توجهی نسبت به احیا آن خسارت‌های اجتماعی، اقتصادی و زیست‌محیطی بی شماری را به دنبال خواهد داشت لذا لازم است مسئولان اقدام فوری و عاجلی را برای نجات این دردانه خزر انجام دهند.