پیچ و خم تبعیض های جنسیتی در اشتغال زنان

خبرگزاری مهر؛ گروه جامعه_ فاطمه میرزاجعفری: در عصری زندگی می‌کنیم که کار کردن محدود به مردان نیست و زنان دوش به دوش مردان مشغول کار و فعالیت در بسیاری از عرصه‌های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و حتی کشاورزی هستند و می‌توان گفت امروزه شاغل بودن زنان، یکی از مسائلی است که در اجتماع مطرح است و زنان به علل گوناگونی به کار کردن روی آورده اند و حتی مجبور به پذیرش مسئولیت جدیدی به غیر از فعالیت‌های اسبق خود یعنی خانه داری، تربیت فرزندان و مسئولیت‌های اجتماعی شده اند.

زنان در طول تاریخ همواره به صورت مستقیم و یا غیر مستقیم در تأمین معاش خانواده همکاری داشته اند؛ چه در آن روزها که مشاغل بیرون از خانه اینقدر ملموس نبود و زنان مشغول کارهایی مانند کشاورزی، دامپروری، تولید صنایع دستی بودند و چه حالا که در بسیاری از مشاغل مشغول فعالیت هستند اما اگر بخواهیم به چند دلیل عمده اشتغال زنان اشاره کنیم می‌توانیم از مواردی مانند: کسب درآمد، با هدف کمک به تأمین هزینه‌های خانواده و حل مشکلات اقتصادی خانواده، استقلال مالی و تأمین هزینه‌های شخصی، بیم از آینده و پس انداز؛ انجام فعالیت‌های اجتماعی و کسب اعتبار و وجهه اجتماعی که بیشتر ناشی از نفوذ مسائل فرهنگی در بین خانواده‌ها است؛ خودشکوفایی، کمال جویی و بروز توانایی‌ها؛ احساس مسئولیت اجتماعی؛ فرار از مسئولیت‌ها یا مشکلات خانوادگی؛ پر کردن اوقات فراغت و فرار از تنهایی یا بیکاری و چشم و هم چشمی با سایر زنان که این هم ناشی از فرهنگ غلط بین خانواده‌ها است یاد کنیم.

آمار قابل توجه زنان تحصیل کرده بیکار در سال ۹۹

براساس اعلام مرکز آمار ایران در سال ۹۹ سهم جمعیت بیکار فارغ التحصیل آموزش عالی از کل بیکاران ۳۸.۹ درصد بوده است که سهم زنان در این بین با افزایش ۲.۹ درصدی به ۷۰.۴ درصد رسیده است؛ طبق این آمار در سال ۹۹ نرخ بیکاری جمعیت ۱۵ ساله و بیشتر با ۱.۱ درصد کاهش نسبت به سال گذشته ۹۸ به عدد ۹.۶ رسیده است که همین نرخ برای زنان ۱۵.۶ درصد و برای مردان ۸.۴ درصد بوده است.

از سویی دیگر نرخ بیکاری جوانان ۱۵ تا ۲۴ ساله در سال ۹۹ با ۲.۳ درصد کاهش نسبت به سال ۹۸ به ۲۳.۷ درصد رسیده است که سهم زنان از این آمار ۳۶ درصد و سهم مردان ۲۱.۲ درصد است همچنین بر اساس آمار منتشر شده از سوی مرکز آمار ایران، نرخ بیکاری زنان جوان ۱۸ تا ۳۵ ساله با ۳.۵ درصد رشد نسبت به بهار سال گذشته به ۲۷.۸ درصد در بهار ۱۴۰۰ رسیده است.

داده‌های آماری حاکی از آن است که مشارکت اقتصادی زنان در پاییز ۹۸ تنها ۱۷.۵ درصد بوده و نسبت به پاییز سال ۹۷، ۰.۰۴ درصد کمتر شده است؛ با وجود این نرخ بیکاری زنان ۱۷.۳ درصد برآورد شده و تعداد زنان بیکار در پاییز سال گذشته به نسبت پاییز سال ۹۷، ۵۱ هزار و ۱۳۰ نفر کمتر شده است.
در شرایطی کمتر از چهار میلیون و ۵۰۰ هزار زن در ایران شغل پیدا کرده اند که تنها تعداد زنان سرپرست خانه وار در ایران حدود سه میلیون و ۵۰۰ هزار نفر است؛ موانع زیادی وجود دارد که به رغم نیاز، زنان نمی‌توانند وارد بازار کار شوند آن هم در شرایطی که رکود اقتصادی و مشکلات ناشی از بحران‌های متعدد در سال ۹۸ وضعیت معیشتی خانواده‌های ایرانی را دچار مشکل کرده است؛ اما سوال مهم این است که چرا زنان در پیچ و خم تبعیض‌های جنسیتی برای بسیاری از مشاغل قرار می‌گیرند؟ و یا چرا گاهاً با دستمزد و مزایای بسیار پایین مشغول به کار می‌شوند؟

تورم؛ علت اصلی اشتغال زنان در مشاغلی با مزایای پایین

فرشته روح افزا استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه زنان در خصوص دلایل اشتغال زنان در گفتگو با خبرنگار مهر گفت: اشتغال زنان ناشی از علل مختلفی است که اصلی ترین آن تورم و مشکلات اقتصادی ناشی از آن است که بانوان را مجبور به کار می‌کند.

وی افزود: متأسفانه در حال حاضر مشاغل مناسبی برای اشتغال بانوان که از بیمه و مزایای مناسبی برخوردار باشد وجود ندارد و افراد نمی‌توانند بر اساس تخصص و مدرک تحصیلی خود مشغول به کار شوند به همین دلیل مجبور به کار در مشاغلی می‌شوند که بتوانند هزینه‌های زندگی خود را تأمین کنند.

روح افزا بیان کرد: اما یکی دیگر از علل اشتغال بانوان با حقوق و مزایای کم این است که متأسفانه بحث اشتغال بین خانم‌های جوان ما به عنوان یک شخصیت اجتماعی جا افتاده است و این طور تصور می‌شود که اگر فردی درون خانه باشد در اجتماع از اهمیت کمی برخوردار است و اگر بیرون از منزل باشد بسیار خوب است؛ البته این دیدگاه غلط است اما متأسفانه بسیار رواج دارد.

وی عنوان کرد: بنابراین یکی از مسائلی که سبب می‌شود بانوان با رضایت پذیرای مشاغلی با حقوق و مزایای پایین شوند ناشی از فرهنگ سازی غلط است و باید بر روی زوایای فرهنگی غلطی که در ذهن افراد شکل گرفته است کار شود.

استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه زنان با اشاره به اینکه بسیاری از زنان نیاز مالی ندارند اما اصرار بر اشتغال دارند گفت: در حال حاضر بسیاری از زنان نیاز مالی ندارند اما به دلیل همان تصور غلط بهره مندی از وجهه اجتماعی اصرار به اشتغال دارند.

روح افزا تصریح کرد: متأسفانه در حال حاضر ما به اندازه مردان که مسئولیت اداره زندگی را برعهده دارند شغل نداریم همچنین مشاغلی که زنان یا مردان بتوانند بر اساس تخصص خود در آنها مشغول به کار شوند وجود ندارد بنابراین زنان مجبور به اشتغال در مشاغلی با حقوق و مزایای پایین می‌شوند.

وی خاطر نشان کرد: متأسفانه در بسیاری از بخش‌ها به خصوص بخش خصوصی حقوق زنان به راحتی ضایع می‌شود و با دلایلی از قبیل اینکه شما خانم هستید و مسئولیت اداره زندگی را برعهده ندارید از حقوق کمتری برخوردارند، حتی در بحث مرخصی نیز در حق بسیاری از زنان اجحاف می‌شود.

استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه زنان اظهار کرد: متأسفانه در بسیاری از شرکت‌ها قوانینی به دور از شأن بانوان برقرار است و اصرار بر نوع پوششی به خصوص دارند و یا حتی به زنان هزینه آرایش و آراستی پرداخت می‌کنند که در حقیقت یک نوع اجحاف در حق زنان است و باید مدیریتی در زمینه اشتغال داشته باشیم.

روح افزا گفت: باید در زمینه اشتغال بانوان برنامه ریزی مناسبی شکل گیرد چراکه یکی از فاکتورهای مهم شغل امنیت است؛ متأسفانه در حال حاضر بسیاری از زنان اقدام به دستفروشی حتی اقلام نامناسبی در خیابان می‌کنند و به اجبار مشغول به این کار هستند که از کمترین امنیت هم برخوردارند.

وی تاکید کرد: اگر واقعاً به فکر مشاغل بانوان هستیم باید مراکز خاصی، با پوشش و امنیت مناسبی برای زنان تدارک دیده شود؛ مشاغل زنان نیازمند مدیریت است.

استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه زنان بیان کرد: در حال حاضر بسیاری از بانوان ما حقوق کمتری از مردان دریافت می‌کنند، ساعت کاری یکسان دارند و اکثرشان بدون بیمه کار می‌کنند و حتی در بعضی از مشاغل مرخصی‌های زایمان هم ۱۰ روز بیشتر نیست که نشان از عدم نظارت دستگاه‌های اجرایی ما دارد.

مطالبه بیمه زنان خانه دار از دولت سیزدهم

روح افزا تصریح کرد: در این دوره و با روی کار آمدن دولت سیزدهم ما مطالبه گر هستیم و توقع داریم برای مشاغل زنان طرحی جامع و امن داشته باشیم.

وی خاطرنشان کرد: متأسفانه موارد بسیاری را مشاهده کردم که زنان در مراکز خرید و فروش مسکن مشغول به کار هستند و از طرف کارفرما دستور دارند که حجابشان را رعایت نکنند و آرایش داشته باشند.

روح افزا گفت: ما آسیب‌های بسیاری در حوزه مشاغل زنان داریم که لزوم این طرح جامع را پررنگ‌تر می‌کنند؛ برای مثال بسیاری از زنان ما در مشاغل خود شیفت شب کاری دارند که باید امنیت شأن برای بازگشت به منزل از سوی محل کار تأمین شود مثلاً پرداخت هزینه رفت و آمد با وسایل حمل و نقل امن و یا بهره مندی از سرویس رفت و برگشت در محل کار بسیار لازم و ضروری است.

استاد دانشگاه و پژوهشگر حوزه زنان تاکید کرد: بنابراین امنیت زنان در مسئله اشتغال یکی از مباحث مهم است و پیشنهاد می‌کنم بیمه زنان خانه دار را تأمین کنند و بدین ترتیب خانه داری شغل باشد و زنان در بیمه سنوات داشته باشند؛ زمانی که خانه داری شغل شود و زنان ما بدانند که به سن بازنشستگی می رسند و مبلغی را دریافت می‌کنند به بیرون از منزل نمی آیند، به اعتقاد من مهمترین شغلی که زنان ما دارند خانه داری است و بسیار دارای اهمیت است چراکه فرزندان را تربیت می‌کنند، البته این مسئله جز یکی از برنامه‌های رئیس جمهوری هم بود و امید داریم که انجام شود.