کاهش منابع آبی برخی استان ها بر اثر تغییرات اقلیمی

به گزارش خبرگزاری مهر، وبینار «بررسی اثرات تغییر اقلیم بر منابع آبی ایران» با حضور محسن ناصری، عضو هیات علمی دانشکده عمران دانشگاه تهران، علیرضا مساح، عضو هیات علمی پردیس ابوریحان دانشگاه تهران و طاهره انصافی مقدم، عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور و بیش از ۵۰ تشکل مردمی و ۱۸۰ شرکت‌کننده برگزار شد.

محسن ناصری عضو هیات علمی دانشگاه تهران به بررسی اثرات تغییر اقلیم بر آب‌های تجدیدپذیر (طبیعی، واقعی، قابل مدیریت) و بیان مفاهیم تغییر اقلیم در جهان و ایران و ارائه گزارش‌هایی از جمله: توالی دوره‌های خشک و تر، همزمانی سیکل‌ها، اثرات انسان ساخت که به شکل هم‌افزایی سوار بر سیکل‌هاست و سرعت افزایش دما که بسیار زیاد شده است پرداخت.

وی خاطر نشان کرد: به دلایل جغرافیایی و بافت حاکم بر نقاط مسکون و جمعیت کشور، ظرفیت‌های متعددی متاثر از تغییر اقلیم خواهد بود.

ناصری استقرار افزون بر ۸۲ درصد از مساحت ایران در مناطق خشک و نیمه خشک، تنوع میزان متوسط بارش، وضعیت نامناسب بهره‌برداری آب‌های زیرزمینی، کسری بلند مدت ۵۰ ساله مخزن آب، استفاده بیش از ۹۰ درصد منابع آبی در بخش کشاورزی، تنزل مساحت جنگل‌های کشور، احاطه بیش از ۲۰ درصد مساحت کشور توسط بیابان‌ها، آسیب پذیری مراتع کشور معادل ۵۳ درصد از مساحت کشور را شرایط موجود و تشدید کننده بحران آب‌های زیرزمینی دانست.

وی در ادامه توضیح داد: طبقه بندی حوضه‌های آب‌ریز به لحاظ شدت معضلات در مدیریت منابع آب به پنج درجه طبقه بندی می‌شوند که حوضه‌های درجه یک (دریاچه نمک، زاینده رود، هریرود، کشف رود، بختگان، مهارلو، گرگان) دارای رشد و تراکم جمعیتی زیاد و بهره‌برداری بالا هستند، احتمال تشدید مسایل در این حوزه‌ها بیشتر است و رهیافت کلی معضلات در این حوزه‌ها تدابیر ویژه مدیریتی را می‌طلبد.

این استاد دانشگاه، شرایط موجود و آتی از منظر سازگاری با تغییر اقلیم را اینگونه بیان کرد: میانگین دمای کشور با شیب ۰/۴ درجه سیلیسیوس بر دهه افزایش یافته، کاهش معنادار بارش، روند مثبت دمای سالانه طی دوره ۵۰ ساله، امکان وقوع بارش شدید در خلال موسم‌های بهاره، جهش‌های کاهشی بارش در زمستان به وقوع پیوسته است.

ناصری افزود: تغییرات رژیم آب‌های تجدیدپذیر در طول سال‌های ۱۳۷۴ تا ۱۳۷۸ به دو سوم کاهش یافته است.

وی همچنین به ارائه گزارش خشکسالی در سال‌های ۱۳۷۷ تا ۱۳۸۰ اشاره کرد که آمار تکان دهنده‌ای چون، خسارت ۶.۲ میلیارد دلار به بخش کشاورزی، کاهش ۵۳ درصد سطح آب رودخانه‌ها، افزایش ۳ برابری فرسایش خاک، خسارت ۲۰۰ هزار هکتار از مراتع چای و باغات برجای گذاشته بود.

در دومین بخش وبینار، علیرضا مساح، عضو هیات علمی پردیس ابوریحان استراتژی‌های سازگاری برای مقابله با اثرات منفی تغییرات آب و هوایی بر ایران را مورد بحث قرار داد.
مساح در ادامه توضیح داد: عوامل ایجاد تغییر اقلیم به دو دسته اندرکنش‌های درونی و بیرونی تقسیم می‌شوند و آن دسته از اندر کنش‌های بیرونی که فعالیت‌های انسانی مسبب آن است در دست بررسی قرار می‌گیرد.

این استاد دانشگاه احتراق سوخت‌های فسیلی، جنگل‌زدایی بر اثر کشاورزی و دامپروی، عوامل گرمایش، استخراج معادن در فرایندهای صنعتی و همچنین فعالیت‌های فضایی که باعث تولید گازهای گلخانه‌ای می‌شوند را از جمله فعالیت‌های انسانی دانست.

وی همچنین افزود: در بحث طرح‌ریزی تغییرات آب و هوایی در دوره‌های آتی، چهار مسیر تخمین زده شده است که بسیار ضروری است بررسی و تدابیر لازم اتخاذ شود.

مساح خاطر نشان کرد: در سناریو قرن آتی ۳ تا ۴ درجه افزایش دما و تغییرات بارش منفی ۱۰ تا مثبت ۱۰ است و کاهش منابع آبی در برخی استان‌ها از قبیل بندرعباس، خوزستان و فارس ۵۰ الی ۶۰ درصد است.

در بخش بعدی، طاهره انصافی مقدم به ارائه گزارش تحقیقات خود بر روی تالاب میقان اراک و تاثیر اثرات تغییر اقلیم بر آب‌های زیرزمینی این منطقه پرداخت که از چهار روش، رگراسیون گام به گام، رگراسیون چند متغیره، تحلیل عاملی و روندیابی مندکندال گرافیکی استفاده شده بود.

انصافی مقدم افزود: در هر چهار روش شاهد اثرات تغییر اقلیم بر روی منابع آب‌های زیرزمینی بودیم به طوری که در یک دوره ۵۰ ساله طی سال‌های ۴۰ تا ۹۱ و در نظر گرفتن ۱۱ پارامتر تغییرات آب و هوایی و هیدرولوژیکی کاهش میانگین بارش سالانه و افزایش دمای سالانه را داشتیم.

وی همچنین خاطر نشان کرد: اثرات تغییر اقلیم بر روی منابع آب‌های زیرزمینی و افزایش برداشت آب سبب تشدید بحران آب‌های زیرزمینی شده است به طوری که عمق چاه‌های آب با شیب منفی رو به افزایش است.

در بخش پایانی این نشست نیز زهرا عرب، دبیر باشگاه دانشجویان حامی محیط زیست و منابع طبیعی کشور، پرسش‌های مطروحه از سوی به مشارکت شرکت‌کنندگان را در دسته بندی‌های مختلف به سخنرانان ارائه کرد. در این بخش مسائلی چون شاخص تغییرات اقلیمی، جایگاه عدالت اقلیمی، اثرات تغییر اقلیم بر ژنتیک و تنوع پوشش گیاهی و جانوری و استفاده از آب‌های خاکستری در بخش کشاورزی، بیشتر از سایر بخش‌ها پرداخته شد.

این وبینار به همت مرکز فعالیت‌های محیط‌زیستی دانشجویان ایران، گروه مردمی قرار سبز، کانون محیط‌زیست دانشگاه علوم‌پزشکی شهید بهشتی، همکاران خانه آب ایران، اتحادیه انجمن‌های علمی محیط‌زیست، اتحادیه انجمن‌های علمی مهندسی آب، انجمن علمی محیط‌زیست دانشگاه تهران، شبکه تشکل‌های مردم نهاد محیط‌زیست و منایع طبیعی کشور و باشگاه دانشجویان حامی محیط‌زیست و منابع طبیعی، برگزار شد.