خبرگزاری مهر -گروه دین و آئین-نگار احدپور اقبلاغ: امروز روز کتاب و کتابخوانی است. در ادبیات کودک و نوجوان به ویژه در سال‌های اخیر، موضوعات مذهبی حضور پررنگ و چشمگیری داشته و شاعران و نویسندگان، اقبال زیادی به نگارش داستان و سرودن شعر با مضامین دینی نشان داده‌اند. ادبیات کودک و نوجوان مخصوصاً به زبان شعر که جنبه تأثیرگذاری‌اش به دلیل آهنگ و قافیه آن و نیز کوتاه بودنش نسبت به داستان، متجلّی تر است، رسانه‌ای جذّاب و کم هزینه برای فرهنگ هر جامعه می‌باشد. با این وجود در برخی از موضوعات دینی، اشعار کمی توسط شاعران سروده شده است و همچنین برخی از محتوای اشعار به خوبی نتوانسته‌اند مفاهیم دینی را ارائه نمایند. به همین سبب با رضا نباتی، از مؤلفان و کارشناسان تألیف کتب دینی به گفتگو نشسته‌ایم.
نباتی در گفتگو با خبرنگار مهر، در خصوص وضعیت چاپ و نشر کتب دینی و مذهبی حوزه کودک و نوجوان خاطر نشان کرد: این موضوع از چند بعد قابل توجه هست، یک بعد در واقع چاپ و نشر از منظر کمی هست، در این زمینه شاهد یک رویکرد و استراتژی مشخصی نیستیم، عمدتاً کسانی که در این زمینه فعالیت می‌کنند بر اساس علاقه و سلیقه شخصی، دست به اقدام می‌زنند، اثرشان به جشنواره‌ها می‌فرستند و رتبه می‌آورد و بعد خود این افراد باید برای فروش تلاش کنند، به عبارتی برنامه‌ای وجود ندارد که این کتاب‌ها را به خصوص، کتبی که منتخب و برگزیده است، شناسایی کند و اینها را به دست مخاطب برساند.
نویسنده کتاب‌های دینی و مذهبی کمترین سود را می‌برد
وی افزود: همانطور که می‌دانید متأسفانه در حوزه کتاب‌های دینی معمولاً مخاطب برای این حوزه چندان هزینه نمی‌کند، البته خانواده‌هایی هستند که با علاقه این حوزه را دنبال می‌کنند، اما باید در این زمینه حاکمیت یک استراتژی داشته باشد، البته بر روی کاغذ و اسناد، چنین سیاست‌هایی ممکن است وجود داشته باشد، در عمل سیاست خاصی دیده نمی‌شود. متأسفانه یک مافیایی در حوزه چاپ و نشر وجود دارد که معمولاً آنها این چرخه را مدیریت می‌کنند، درواقع حوزه چاپ و نشر کتاب‌های دینی ما در خوش‌بینانه ترین حالت، با یک مدیریت انفعالی روبروست و اگر بدبینانه بگوییم، دارای مافیاست، به هر حال نه تنها در حوزه کتاب‌های دینی، بلکه در زمینه کتب دیگر هم همینطور است و به طور کلی سیستم توزیع کتاب یک چرخه اشتباه دارد، کسی که کتابی را منتشر می‌کند، کمترین بهره را می‌برد و آن شخصی که کتاب را می‌فروشد، بیشتری بهره را می‌برد، به عنوان مثال نویسنده کتابی را می‌نویسد و یک انتشارات آن را چاپ می‌کند، آن نویسنده اصلاً نمی‌داند که چه تعداد کتاب چاپ و فروخته شده، اما انتشارات می‌گوید ۱۰۰۰-۲۰۰۰، نویسنده باید از کجا متوجه شود، چه جریان و ساختاری وجود دارد که به طور مشخص این عدد و رقم را مشخص کند، تنها اعتماد متقابل می‌تواند در این وضعیت به ما کمک کند.
دولت باید به وظیفه نظارت و حمایت از چاپ و نشر بپردازد نه اجرا
نباتی خاطرنشان کرد: زمانی که زمینه فساد در هر بخشی از جامعه وجود داشته باشد، این اتفاق می‌تواند بسیار خطرناک باشد و مسئله ایجاد کند، در حوزه چاپ و نشر، وزیر ارشاد، مسئولیت اول را دارد و باید پاسخگو باشد، متأسفانه ما در حوزه‌های ستادی و وزارتی دچار یک ناتوانی مزمن در وزارتخانه‌ها هستیم، برخی وزارتخانه‌ها به دلیل تکثر فعالیت‌ها و جزیره‌ای بودن عملکردشان در نظارت بر چنین اموری ناتوانند، امکان کنترل این مسائل را ندارد و کسانی که اهل تخلف هستند هم در جریان هستند که حاکمیت اقتدار لازم در حوزه فرهنگ را ندارد، افراد متقلب و افراد سودجود، می‌دانند که این زمینه یک زمینه‌ای است که اینها هر چقدر بخواهند می‌توانند تخلف کنند. یکی از مشکلات اساسی ما این است که دولت به جای اینکه به رویکرد و وظیفه اصلی خودش یعنی بحث نظارت و راهنمایی و حمایت است بپردازد، خودش در امور تصدی‌گری می‌کند و این تصدی دولت، مهمترین عامل فساد در همه بخش هاست، از جمله همین بحث کتاب و چاپ و تولید.
یکی از مشکلات اساسی ما این است که دولت به جای اینکه به رویکرد و وظیفه اصلی خودش یعنی بحث نظارت و راهنمایی و حمایت است بپردازد، خودش در امور تصدی‌گری می‌کند و این تصدی دولت، مهمترین عامل فساد در همه بخش هاست
این مؤلف کتب دینی و مذهبی حوزه کودک و نوجوان تصریح کرد: اینکه چرا چنین جریاناتی در کشور رخ می‌دهد، مشخص است، به عنوان مثال، در بخش اقتصادی، کالاهای خارجی وارد کشور می‌شوند، علیرغم اینکه ممنوع است، به نظر شما چطور ممکن است؟ لذا اگر بخواهیم از این وضعیت خارج شویم، راه حل این است که دولت از امور اجرایی خارج شود و فقط برای نظارت برنامه و اصول داشته باشد. متأسفانه در بخش چاپ و نشر کتاب کودک و نوجوان، خصوصاً در حوزه کتب دینی و مذهبی، شاهد یک نوع خطاهای نهادینه شده هستیم که خواسته یا ناخواسته دچار آن شدیم.
کیفیت آثار هم از منظر اعتبار علمی و هم از نظر تصویرگری و قلم ضعیف است
وی افزود: نکته دیگر در بحث وضعیت کتاب‌ها، بحث کیفیت ضعیف آثار است، متأسفانه در این حوزه بحث مادیات بسیار مهم است و کسانی که این کتاب‌ها را چاپ می‌کنند، طوری کار می‌کنند، که برای مردم و مخاطب عام، جذاب باشد اما متأسفانه، کیفیت آثار هم از منظر اعتبار علمی و هم از نظر تصویرگری، قلم و … ضعیف است. چرا که با این موضوع اصطلاحاً بازاری برخورد می‌شود و آثار بازاری ما با کار کارشناسی شده و علمی بسیار فاصله دارد. ما نتوانستیم پیشرفت‌هایی که در این حوزه صورت گرفته را به دست مخاطب برسانیم.
حوزه چاپ و نشر با عدم وجود مرجعیت علمی مواجه است
نباتی در ادامه تصریح کرد: ما با کمبود سیاست مدیریتی که مرجعیت علمی در کشور ایجاد کند، مواجه هستیم، به عنوان مثال، ما در حال حاضر برای دانش آموزان، دروس دینی مختلفی از جمله هدیه‌های آسمانی، دین و زندگی، پیام آسمانی، کتاب‌های قرآن و.. را داریم، که کتاب‌های دینی و مذهبی می‌توانند به کمک این دروس بیایند. فعالان دینی باید کمک کنند به غنی شدن برنامه درسی آموزشی، چه در حوزه قرآن چه در حوزه کتاب‌های دینی که متأسفانه این امر هم اتفاق نمی‌افتد، یعنی این مرجعیت وجود ندارد، می‌توانیم در کتاب‌های درسی، یک داستان کوتاه نیم صفحه‌ای در مورد امام حسین (ع) بنویسیم و معلم بیاید ۱۰ تا کتاب با کیفیت در حوزه کودک و نوجوان را در خصوص این موضوع به دانش‌آموز معرفی کند، یا مدرسه در اختیار دانش‌آموز قرار بدهد.
جشنواره‌های ادبی فرمالیته هستند
وی عنوان کرد: درست است که ما جشنواره‌های مختلفی را در زمینه داوری کتاب داریم، اما اینکه چنین جشنواره‌هایی به چه میزان به دست مخاطب اصلی می‌رسد، پرسش مهمی است که باید به آن پاسخ داد. این جشنواره‌ها بیشتر فرمالیته هستند، بنده به عنوان کسی که ۱۸ سال در سازمان پژوهش، به عنوان مؤلف کتاب درسی فعالیت دارم، می‌توانم ادعا کنم چنین جشنواره‌هایی، خیر و برکتی را برای مدارس و دانش آموزان به همراه نداشته‌اند و عموماً در جشنواره شرکت کرده و برگزیده شدند، اما سیستم توزیع آنها هم با مشکل مواجه است و عملاً هیچ سودی نه برای نویسنده و نه برای معلم و نه برای دانش‌آموز به همراه ندارد. در صورتی که نویسنده‌ای که کتابش در جشنواره رتبه کسب می‌کند، آن نویسنده از این به بعد به عنوان یک نویسنده معتبر شناخته می‌شود و باید بیشتر از قبل در این زمینه فعال شود، راه‌ها باید برایش باز شود و به عنوان یک آدم صاحب نظر و اندیشه می‌توان در زمینه‌های مختلفی به او مراجعه کرد. اما متأسفانه در کشور ما این‌طور نیست، نویسنده‌ای که رتبه کشوری کسب می‌کند، خودش باید بازاریابی کند، کتابش را به این نهاد و آن سازمان معرفی کند و به عبارتی باید بجنگد تا در این حوزه حضور داشته باشد و گر نه به راحتی کنار گذاشته می‌شود، و یک شخصی که تجربه چندانی ندارد و تازه وارد این عرصه شده و سال‌ها وقت نیاز دارد تا بتواند این عرصه را بشناسد، برجسته می‌شود.
نباتی افزود: یکی از راهکارها این است که اولاً نهاد یا سازمانی که مسئول اصلی هستند، باید بیایند در بین مخاطبین اصلی این عرصه و موضوع را بررسی کنند. نکته دوم اینکه با جلسه گذاشتن و وقت گذاشتن برای جلسه، مشکلی حل نمی‌شود، مدیران باید بیشتر زمان خود را در ساعات اداری که در محل کار حضور دارند به حوزه اجرا و میدان عمل وارد شوند و ساعت‌های غیر اداری خود را به جلسه گذاشتن اختصاص بدهند. متأسفانه برخی مدیران ما عمل گرا نیستند، مدیران ما اگر عمل گرا باشند باید به جای اینکه به حوزه ستادی بپردازند، باید شجاعانه وارد حوزه صف و عمل شوند، در حال حاضر فاصله شعار تا عمل یک شکاف عمیق است، این شکاف اصلاً اجازه نمی‌دهد که برخی مدیران ما متوجه اشکالات حوزه عمل بشوند، این موضوع در بخش‌های علمی، فرهنگی، پژوهشی بیشتر به چشم می‌آید.
وی در پایان گفت: مدیران باید به این نکته توجه کنند که تصمیمات باید پیوست عدالت داشته باشد، طبق فرمایش رهبر معظم انقلاب، فعالیت‌ها و مدیریت‌ها باید پیوست عدالت و پژوهش داشته باشد، اما این عدالت و پژوهش کجا باید اتفاق بیفتد، کسانی که می آیند با گزارش‌ها و پژوهش‌ها فقط وضعیت موجود را آنطور که خودشان می‌خواهند نشان می‌دهند و نه وضعیت موجود را، لذا کار مدیران بسیار کار سختی است اگر بخواهند کار کنند، اگر بخواهند با تأیید و همراهی مجموعه‌های خودشان پیش بروند، ما باید همچنان با این خطاها بسازیم و تغییری را هم شاهد نخواهیم بود، به هر حال اسناد تحولی باید تولید شود، اما آیا با حرف تولید می‌شود، ما برای یک سند، تحولی، ۱۰ سند دیگر تولید می‌کنیم، آن هم اسنادی که مغایر هم هستند. ما اگر این اسناد را اجرا کنیم، مغایر آن سند و اگر دیگری را اجرا کنیم، مغایر با سند دیگری خواهد بود، نمونه‌های این امر را هم زیاد شاهد بودیم.
نظر شما