تالاب گاوخونی در یک قدمی فهرست مونترو

علی ارواحی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با بیان اینکه تالاب گاوخونی یکی از تالاب‌های ارزشمند کشور و ثبت شده در کنوانسیون رامسر است، اظهار داشت: با این حال متأسفانه حق آبه آن برای بیش از پانزده سال، تأمین نشده است و این زیست بوم ارزشمند که روزگاری میزبان انواع پرندگان، منبع آبی پایدار برای حیات جوامع انسانی و تنوع زیستی به شمار می‌آمد، سالهاست که خشک شده است.

او خاطرنشان کرد: تالاب گاوخونی از برخی مشکلات و تهدیدهای ریشه‌ای رنج می‌برد که از آن جمله به حکمرانی نامناسب و مدیریت غیریکپارچه آب در حوضه زاینده رود، همکاری و مشارکت ضعیف استان‌های اصفهان و چهارمحال و بختیاری در اجرای برنامه مدیریتی این تالاب، تخصیص بی‌رویه آب برای کشاورزی و صنعت و در نتیجه تحویل ندادن حقابه گاوخونی در مصب تالاب، اصلاح نشدن الگوی مصارف بالادست و بهنگام سازی آن با تغییرات اقلیمی، تمرکز یک هفتم صنایع کشور در بالادست تالاب، کاهش نسبی بارش، کشت محصولات پر مصرف در بالادست تالاب و برداشت‌های غیر مجاز از آب‌های سطحی و زیرزمینی می‌توان اشاره کرد.

متخصص مدیریت زیست‌بوم‌های تالابی ایران ابراز داشت: این مشکلات و تهدیدها علاوه بر خشک شدن تالاب گاوخونی، پیامدهایی مانند فرونشست زمین، انتشار ریزگردهای سمی در اصفهان و سه استان همجوار، خسارت به اراضی کشاورزی، شیوع بیماری‌ها، مرگ زیست‌مندان آبزی و کنار آبزی و کاهش تنوع گیاهی و جانوری تالاب را بهمراه داشته است.

ارواحی گفت: فهرست تالاب‌های مونترو نیز معرف مناطق تالابی است که پیش از این در کنوانسیون رامسر ثبت شده‌اند اما از معیارهای کنوانسیون رامسر فاصله گرفته‌اند و بیم آن می‌رود که کارکردهای خود را از دست بدهند.

او با اشاره به اینکه تاکنون ۶ سایت تالابی کشور شامل انزلی، هامون (پوزک، صابری و هیرمند)، بختگان و کمجان، شادگان و شورگل، یادگارلو و دورگه سنگی در فهرست تالاب‌های مونترو کنوانسیون رامسر قرار گرفته‌اند، اظهار داشت: با توجه به فاکتورهای تأثیر گذار در ارزیابی تالاب‌های در معرض خطر (مونترو) می‌توان انتظار داشت که در صورت درخواست کشور و به روز رسانی اطلاعات تالاب گاوخونی در کنوانسیون، این تالاب نیز به فهرست تالاب‌های مونترو اضافه شود.

اجرای نقشه راه احیای زاینده رود و برنامه مدیریت تالاب گاوخونی ضروری است

متخصص و مشاور زیست بوم‌های تالابی ایران خاطرنشان کرد: البته توجه به این نکته ضروری است که در گذشته سایت تالابی آلاگل، آلماگل و آجی‌گل (استان گلستان) نیز در فهرست تالاب‌های مونترو قرار گرفته بود و خوشبختانه بواسطه انجام امور حفاظتی و بهبود شرایط، از فهرست مونترو خارج شد؛ از این رو امید است پیش از قرارگیری تالاب گاوخونی در فهرست تالاب‌های مونترو، شاهد مشارکت همه دست اندرکاران و ذی‌نفعان در اجرای هر چه مؤثرتر نقشه راه احیای زاینده‌رود و برنامه مدیریت تالاب گاوخونی باشیم و به تبع آن حیاتی پایدار برای رودخانه زاینده‌رود و تالاب گاوخونی تضمین شود.

به گزارش خبرنگار مهر، فهرست Montreux مونترو آن دسته از تالاب‌های ثبت شده در معاهده رامسر را دربرمی‌گیرد که با خطر نابودی روبه‌رو هستند.

کشورهای دنیا که تالاب‌های با ارزشی دارند اما به دلیل شرایط خاص اقلیمی و مشکلات اکولوژیک تخریب شده‌اند، تصمیم گرفتند تالاب‌های با ارزش جهانی را در این لیست قرار دهند تا در صورت احیا مجدد به لیست اصلی کنوانسیون رامسر برگردند. این امر سبب شد در چهارمین نشست اعضای بلند پایه کنوانسیون رامسر در شهر مونترو سوئیس لیستی از تالاب‌های در خطر جهان تهیه کنند و به تصویب اعضا برسانند.

هنگامی که تنوع زیستی یک تالاب در معرض خطر قرار می‌گیرد و تالاب به مرحله‌ای می‌رسد که خدمات و کارکردهای خود از جمله تصفیه و تعدیل آب و هوا و حفاظت از تنوع زیستی از دست می‌دهد و قابلیت فعالیت‌های تفریحی یا حمایتی را ندارد در لیست مونترو کنوانسیون بین‌المللی رامسر قرار می‌گیرد و دولت‌های ۱۶۹ کشور عضو نیز متعهد می‌شوند نسبت به این تالاب‌های در معرض خطر توجه لازم را داشته باشند.

به گزارش مهر، کم‌آبی و خشکی رودخانه زاینده‌رود و تالاب بین‌المللی گاوخونی پس از گذشت ۲۱ سال، سال‌هاست که این حوضه آبریز واقع در یکصد کیلومتری شرق اصفهان را دچار بحران‌های زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی فراوانی کرده است.

تالاب بین المللی گاوخونی، عروس تالاب‌های ایران یکی از پُراهمیت‌ترین تالاب‌های کشور است که در تیر ۱۳۵۲ در کنوانسیون رامسر ثبت جهانی شد.

گاوخونی با وسعت ۴۷ هزار هکتار در نقطه پایانی زاینده‌رود در جنوب شرقی استان اصفهان و ۲۰ کیلومتری شهر ورزنه قرار دارد.
روند خشکی تالاب گاوخونی از سال ۱۳۷۸ شروع شروع شد و در ۲ دهه اخیر بدلیل نبود آب، بسیاری از زیستمندان این تالاب از جمله ماهی‌ها، وُحوش، خزندگان و انواع پرندگان بومی آن از بین رفته‌اند.

کارشناسان همواره در باره تبعات خطرناک خشکی تالاب گاوخونی هشدار داده‌اند زیرا اگر این تالاب بصورت کامل خشک شود به کانون خطرناک ریزگردهای سمی تبدیل خواهد شد که تا شعاع یک هزار کیلومتری و ۱۰ استان کشور را درگیر خواهد کرد.

حقابه قانونی محیط زیست، زاینده‌رود و تالاب گاوخونی ۳۱۳ میلیون مترمکعب آب در سال است که سهم گاوخونی ۱۷۶ میلیون مترمکعب در سال‌های خشکی زاینده رود تعیین شده و تأمین این میزان حقابه می‌تواند کارکرد اکولوژیک آن را حفظ کند. این در حالی است که تا ۲ دهه پیش، تالاب گاوخونی سالانه با حدود یک تا دو میلیارد مترمکعب آب زاینده‌رود سیراب می‌شد.

طبق قانون، پس از آب آشامیدنی، تأمین حقابه محیط زیست در اولویت دوم قرار دارد با این حال، گاوخونی در سال‌های اخیر مورد بی‌مهری قرار گرفته و اکنون به بیابان و محلی برای جولان آفرودسواران تبدیل شده است.

تأمین آب استان اصفهان، اجرای مصوبات شورای عالی آب کشور، جریان یافتن دائمی زاینده‌رود و احیای تالاب گاوخونی، همواره مطالبات جدی مردم و کشاورزان اصفهان در سال‌ها گذشته بوده است.