به گزارش خبرنگار مهر، محمدرضا رهبری، پژوهشگر و نمایشنامه‌نویس در این نشست که شامگاه دوشنبه برگزار شد، اظهار داشت: پیشینه ادبیات ما پیشینه ادبیات شعری است و شعر و نثر دو کارکرد متفاوت داشتند. با توجه به بستری که شهر اصفهان دارد، ادبیات از فضای محفلی به سمت فضای اجتماعی سوق پیدا کرد. این اتفاق در نتیجه خواسته‌های اجتماعی، نقش روزنامه‌ها و آشنایی مردم شهر با ادبیات اروپا بود. از همین روی نثر اواخر قاجار با توجه به پیدایش روزنامه‌ها به سمت ساده‌نویسی پیش رفت.
وی ادامه داد: نخستین آثار ادبیات داستانی در اصفهان در آثار هنرمندان با گرایشات اجتماعی نمود پیدا می‌کند، این اتفاق در نوشته‌های افرادی همچون آقانورالله نجفی، واعظ اصفهانی و دیگر افراد به خوبی دیده می‌شود. در آن زمان رویکرد سیاسی اجتماعی به دلیل پیدایش روزنامه‌ها شکل گرفت و در این روزنامه‌ها نشانه‌هایی از این داستان دیده می‌شود.
این پژوهشگر با اشاره به دوران مشروطه و تأثیر آن بر ادبیات، توضیح داد: مشروطه با تمام خواسته‌هایش به ادبیات ما هم رنگ و بوی دیگری داد، پس از مشروطه ادبیات اصفهان به شکل اروپایی دیده شد. در این دوره شاهد حرکت روزنامه‌ها به سمت ادبیات است، با این حال نثر روزنامه‌های اصفهانی در عصر مشروطه به اندازه روزنامه‌های تهران ساده نیست. در همان زمان‌ها بود که ادبیات بار سیاسی اجتماعی را نیز روی دوش خود داشت و حتی شخصیت‌های سیاسی مانند سردار اسد بختیاری دست به قلم می‌برند و برخی از آثار فرانسوی و اروپایی را ترجمه می‌کنند.
رهبری درباره پاورقی نویسی در روزنامه‌ها، اضافه کرد: پاورقی‌نویسی یکی دیگر از رکن‌های مهم ادبیات است که در روزنامه‌ها وجود داشت. این پاورقی نویسی‌ها تا دهه ۱۳۳۰ ادامه داشت و نویسندگان مختلفی کار خود را با نوشتن داستان‌های پاورقی در روزنامه‌ها آغاز کردند. در ادامه نیز کتاب‌هایی برای تشویق اقشار مختلف از جمله کودکان به نوشتن نگارش شد.
«یکی بود، یکی نبود» و تأثیر بر ادبیات اصفهان
این نویسنده با بیان اینکه «اصفهان پس از زوال صفویه و سقوط این شهر در یک خاکستر فرو رفت و در دوران قاجار به بدترین حالت خود رسید»، تاکید کرد: در زمان جنگ جهانی اول شرایط بدی در اصفهان حاکم بود و جریان‌هایی در میان روشن‌فکران برای نجات ایران به وجود آمد. این جریان به اصفهان برای صنعتی شدن و تجدد نگاه ویژه‌ای داشت و تلاش داشت تا اصفهان از فضای سنتی خود خارج شود.
رهبری افزود: با آغاز به کار رضا خان به عنوان شاه ایران تغییر و تحولات بسیاری در ایران و اصفهان رخ داد و نصف‌جهان به یک شهر کارگری تبدیل شد. در این زمان کارخانه‌های مختلفی در اصفهان ایجاد شد و به تبع آن انجمن‌های کارگری هم شکل گرفت. در کنار این‌ها میل به ساختن کتابخانه هم به وجود آمد، در این دهه جمالزاده هم کتاب «یکی بود یکی نبود» را نوشت.
وی اظهار داشت: در این دوره انجمن‌های ایران با کشورهای فرانسه، آمریکا، روسیه و لهستان شکل می‌گیرد و برخی از این‌ها تأثیر عمیقی بر ادبیات و حتی آموزش و پرورش ایران داشتند. در این مقطع مترجم‌های بسیاری حضور دارند و داستان‌خوانی در این دوره افزایش می‌یابد. همچنین کتاب‌فروشی‌ها نیز ادبیات داستانی کشورهای دیگر را ارائه می‌دهند.
این پژوهشگر درباره دهه‌های ۱۳۱۰ و ۱۳۲۰ توضیح داد: در این دهه اتفاقات مهمی رخ می‌دهد، از جمله مهم‌ترین آن‌ها در سال ۱۳۱۷ بود که انجمن افکار شکل گرفت و تلاش می‌کرد کارمندان و اقشار مختلف را جمع کند و در این جمع‌ها اتفاقات ادبی نیز رخ می‌داد. با این حال تا سال ۱۳۲۱ که فضا برای فعالیت احزاب و گروه‌های ادبی باز شد، اتفاق خاصی رخ نمی‌دهد. از این تاریخ به بعد و با آزادی نسبی که در جامعه شکل می‌گیرد، شاهد تأثیرگذاری آثاری نظیر «یکی بود یکی نبود» هستیم؛ اما با این حال ایرانیان همچنان مصرف کننده هستند.
رهبری اضافه کرد: در دهه ۱۳۳۰ به دلیل حضور پررنگی مترجمان با ادبیات جدید آشنا خواهیم شد. در این دهه نیما یوشیج مطرح شده و چهره‌های شاخص نظیر هدایت و علوی نیز کارهای شاخص خود را انجام داده‌اند. در اصفهان نیز انجمن ادبی کمال که تا سال‌ها بعد تأثیرگذار بود، شکل می‌گیرد. در همین زمان‌ها است که افرادی چون بهرام صادقی به اصفهان می‌آیند و اصفهانی‌ها را با تکنیک‌های داستان‌نویسی آشنا می‌کنند.
وی خاطرنشان کرد: در ادامه جُنگ ادبی اصفهان نیز شکل می‌گیرد و چهره‌های تأثیرگذاری از این شهر به ادبیات ایران معرفی می‌شوند. در دوران پس از انقلاب اتفاقاتی زیادی رخ می‌دهد و نثری که در دهه ۱۳۶۰ در اصفهان وجود داشته با نثری که در دهه‌های قبلی بوده، تفاوت زیادی دارد. در دهه ۶۰ محفل‌های مختلفی در اصفهان شکل می‌گیرد و تأثیر خود را در دهه بعدی می‌گذارد.
این پژوهشگر گفت: در دهه ۷۰ حوزه هنری وارد عرصه شد و نشریات در استان اصفهان رونق نسبی گرفتند. در این دهه ادبیات داستانی وارد نشریات شد و تعداد زیادی نشریه در شهر منتشر می‌شد. همچنین نسل‌های از مترجمان جدید نیز در این دهه شکل گرفت. از طرفی فضای دانشجویی نیز رونق شدید می‌گیرد و بسیاری از دانشجویان و در آینده مطرح می‌شوند. در این دهه کمیت آثار و نشریات بسیار زیاد است.
رهبری با بیان اینکه «بسیاری از تلاش‌ها در دهه ۱۳۹۰ به ثمر نشست» تاکید کرد: بسیاری از نویسندگان در دهه ۱۳۹۰ ظهور کردند و باز هم رونق نسبی به ادبیات داستانی داده شد، این اتفاق در ثمر فعالیت‌های دهه‌های گذشته بود. اگر می‌خواهیم ادبیات ما رشد کند باید اجازه دهیم تا افراد با سلیقه‌های متنوع در شهر رشد کنند.
انفجار نویسندگان زن در دهه ۱۳۵۰
در ادامه مرضیه گلابگیر، نویسنده در این نشست درباره تأثیر بانوان در ادبیات داستانی اصفهان، اظهار داشت: راهی که زنان برای حضور در ادبیات طی کردند، بسیار دشوارتر از راه آقایان است. این راه بسیار طولانی و دشوار بوده و بسیاری از زنان ما جرأت به دست گرفتن قلم را نداشتند. در گذشته هم اعتقادی خرافی بوده اگر زنان بنویسند، تبدیل به جادوگر خواهند شد! به همین دلیل زنان راه سخت و دشواری برای ورود به ادبیات داشتند و حتی در جُنگ ادبی اصفهان هم نویسنده خانم وجود نداشته است.
وی ادامه داد: تا دهه ۱۳۵۰ نویسنده شاخص زن در اصفهان وجود نداشت، اما پس از آن با انفجار نویسندگان زن مواجه هستیم. این انفجار ناشی از ورود بانوان به دانشگاه و از بین رفتن تابوها است. از طرفی شکل گیری جلسات و محافل ادبی با حضور نویسندگان نیز زنان با ادبیات آشنا می‌کند و تأثیر بسزایی در پدیدار شدن نویسندگان زن دارد.
این نویسنده افزود: در سال‌های بعدی حتی زنان نویسنده به سمت تشکیل و ایجاد انجمن‌های ادبی و مدیریت برخی مراکز ادبی نیز رفتند. با این حال ادبیات را باید با نگاه فرا جنسیتی دید و ارزشمندی ادبیات نیز به این نگاه است.
تلاش برای ورود ادبیات اصفهان به موضوعات انقلابی
سپس بهزاد دانشگر، نویسنده در این نشست گفت: در سال‌های اخیر به برخی از موضوعات در اصفهان کمتر اشاره به آن‌ها پرداخته نشده و این حق ادبیات نیست. تلاش شد تا بر روی این موضوعات نگاه و درباره آن‌ها بنویسیم، ادبیات انقلاب و جنگ یکی از این شکل ادبیات است که به آن کمتر نگاه شده و کمتر کسی به آن پرداخته است.
وی درباره تأثیر انقلاب اسلامی در ادبیات اصفهان، اظهار داشت: سعی شد در سال‌های اخیر با نگاه به موضوعاتی نظیر خانواده آثار جدیدی خلق شود. انقلاب نگاه جدیدی به نویسندگان داد و حتی در حضور زنان در ادبیات نیز تأثیر داشته است. افرادی که پیش از انقلاب نیز در حوزه کتاب فعال بودند، به میدان آمدند و درباره برخی موضوعات و مفاهیم مانند دفاع مقدس پرداختند.
این نویسنده افزود: بسیاری از افرادی که به مفاهیم انقلاب و جنگ اعتقاد داشتند سعی کردند از دهه ۱۳۷۰ به بعد با یادگیری تکنیک و ادبیات قلم به دست بگیرند. البته بیشتر فعالان با این اعتقاد در اصفهان در حوزه شعر فعال هستند، نویسندگان اصفهانی مطرح هم اکثراً در تهران فعال هستند. از ۱۵ سال پیش تلاش کردیم تا این جریان را در اصفهان شکل دهیم و به برخی موضوعات نگاه ویژه داشته باشیم.
دانشگر با اشاره به موضوعات دینی و مذهبی، تاکید کرد: در ادبیات اصفهان به موضوعات دینی و مذهبی کمتر پرداخته شده، این در حالی است که نوشتن درباره رخدادهایی مانند اربعین و پدیده‌هایی مانند روضه و هیأت نیاز به کار دارد. در حال حاضر مجموعه‌هایی هستند که در این حوزه‌ها فعال هستند و سعی دارند تا در اصفهان پیرامون این موضوعات کار ادبی انجام دهند.
نظر شما