ریشه وسواس چیست؟

به گزارش بازرگانی خبرگزاری مهر، وسواس یک اختلال روانی شایع است که تحقیقات زیادی را در علم روانشناسی به خود اختصاص داده است و خوشبختانه درمان‌های مؤثر و کاربردی زیادی نیز برای آن طراحی شده است. اما این اختلال چرا در فرد شکل می‌گیرد؟ ریشه و علت آن به چه چیزی بر می‌گردد؟ آیا این اختلال قابل پیشگیری است؟ این مقاله را بخوانید تا به جواب سوال‌های بالا برسید.

وسواس چیست؟

اختلال وسواس فکری عملی([Obsessive Compulsive Disorder ) یک اختلال شناخته شده روانی است که در آن شخص افکار خاصی را به طور مداوم تجربه می‌کند و از غیر منطقی بودن آن با خبر است اما نمی‌تواند آن را متوقف کند(Obsessions) یا خود را ملزم به انجام اعمالی تکراری می بیند که لزومی به انجام آن‌ها نیست (Compulsions) و در برخی مواقع نیز هم افکار و هم اعمال تکراری فرد را گرفتار می‌کند.

تشخیص اختلال وسواس فکری عملی

در آخرین نسخه راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-۵) ملاک‌های زیر برای تشخیص وسواس آمده است (این بخش برگرفته از DSM-۵ است):

الف. داشتن وسواس فکری، یا عملی یا هردو:

وسواس‌های فکری به وسیله (۱) و (۲) تعریف می‌شوند:

۱. افکار، خواسته‌ها، یا برداشت‌های مداوم و تکراری که در بعضی مواقع، به صورت ناخواسته و مزاحم تجربه می‌شوند، و در اکثر مواقع هم موجب اضطراب، تنش و ناراحتی قابل توجه در شخص می‌شود.

۲. شخص تلاش می‌کند این افکار، خواسته‌ها، یا تصورات را نادیده بگیرد یا متوقفشان کند، یا آن‌ها را با افکار یا اعمال دیگر جابجا و بی اثر کند (یعنی، به خاطر رهایی از این افکار اضطراب آور دست به اعمال تکراری می‌زند).

وسواس‌های عملی به وسیله (۱) و (۲) تعریف می‌شوند:

۱. اعمال تکراری (مثل اجبار ذهنی به نظم و ترتیب، چک کردن و وارسی کردن و شستن مکرر دست‌ها) یا اعمال ذهنی (مثل اجبار به شمردن، دعا کردن، تکرار کردن اعداد و کلمات) که فرد فکر می‌کند در پاسخ به وسواس فکری یا بر طبق قوانینی که باید با جدیت قاطعیت اجرا شوند، وادار و مجبور به انجام دادن آنهاست.

۲. هدف این اعمال و افکار ذهنی، کاهش یا جلوگیری از تنش، ناراحتی، اضطراب، یا جلوگیری از اتفاق یا حادثه ترسناک است. با این حال، این رفتارها یا اعمال ذهنی با آنچه قرار است پیشگیری شود ارتباط واقع بینانه یا اصولی ندارند یا آشکارا افراطی و غیر منطقی هستند.

ب. وسواس‌های عملی و فکری زمان بر و وقت گیر هستند یا ناراحتی یا شکایت قابل ملاحظه‌ای در عملکردهای مختلف اجتماعی، شغلی، یا زمینه‌های دیگر زندگی ایجاد می‌کنند.

ریشه و علت وسواس

ریشه اصلی وسواس اضطراب است و برای درمان اختلال وسواس، از داروهای ضد اضطراب نیز استفاده می‌کنند.

دلایل زیستی و ژنتیک: یکی از مهم‌ترین ریشه‌های وسواس داشتن ژن بیماری وسواس در خانواده شخص است. میزان ابتلای این اختلال در بین افرادی که یکی از نزدیکان درجه یک آن‌ها مبتلا بوده است، دوبرابر کسانی است که ژن این بیماری را ندارند. بعضی از آسیب‌های مغزی و نا متعادلی‌های هورمونی هم باعث بروز افکار و رفتارهای شبه وسواسی می‌شود.

تربیت والدین: پدر و مادرهایی که خودشان مبتلا به اختلال وسواس فکر و عملی هستند، رفتارها و افکار وسواسی از خودشان نشان می‌دهند و کودک آن‌ها نیز با الگوبرداری از رفتار آن‌ها، به تدریج دچار وسواس می‌شود و اعمال وسواسی را تقلید می‌کند. در زیر چند مورد دیگر از تربیت دوران کودکی که در ایجاد وسواس اهمیت دارد را برایتان آورده‌ایم:

تحقیر کودک: جملاتی مثل "تو آدم بی عرضه‏ و دست و پایی هستی"، "تو لیاقت هیچی رو نداری" و … از سمت والدین، معلمان، خواهر و برادرهای بزرگ‌تر و اطرافیان کودک باعث می‌شوند فرد دائم در حال تلاش برای اثبات خودش باشد و روی افکار، احساسات و اعمالش دقت بیشتری داشته باشد.

وجود ناامنی: تحقیقات نشان داده کودکانی که در دوران کودکی احساس امنیت نداشته‌اند، والدین تنبیه گر داشته‌اند، مورد آزار و سو استفاده بودند و … در دوران بزرگسالی بیش از بقیه افراد دچار اختلال وسواس فکری و عملی می‌شوند.

منع شدن بیش از اندازه: محدودیت‌هایی که والدین به دلایل مختلف اعمال می‌کنند، ایرادها و سرزنش‌های بیش از اندازه، توقعات و انتظارات بیش از اندازه و افراطی تماماً برای فرد محدودیت‌هایی به همراه دارد که ممکن است او را در بزرگسالی فردی مضطرب و وسواسی بکند.

وسواس را چطور باید درمان کرد؟

روان درمانی‌هایی که برای وسواس به کار برده می‌شوند، معمولاً شامل درمان شناختی رفتاری، طرحواره درمانی، روان کاوی، ذهن آگاهی است اما پر کاربردترین روان درمانی به خصوص در کودکان رفتار درمانی است که با تکنیک‌هایی مثل مواجه سازی یا غرقه سازی فرد را در برابر اعمال وسواسی مقاوم می‌کند. آنچه مهم است این است که به محض اینکه احساس کردید علائم وسواس در شما وجود دارد از یک متخصص کمک بگیرید تا این رفتارها در شما مزمن نشوند و توان قبل از اینکه تبدیل به عادات قوی در شما شوند جلوی آنها را گرفت.

این مطلب، یک خبر آگهی بوده و خبرگزاری مهر در محتوای آن هیچ نظری ندارد.