خبرگزاری مهر – گروه استانها: آثار تاریخی بسیاری در استان یزد، یادگار زرتشتیان است و این آثار، گردشگران بسیاری را از مناطق مختلف کشور و خارج از کشور برای بازدید به استان یزد جذب کرده است.
بسیاری از این آثار شهرت جهانی دارند و برای بازدید از برخی از آنها نیز زرتشتیان جهان سفرهای متعددی به یزد دارند.
دخمه زرتشتیان و آئین دفن اموات
دخمه زرتشتیان در گذشته خارج از شهر اما امروز در بافت جدید یعنی منطقه صفائیه یزد بر روی دو تپه، خودنمایی می‌کند.
این دو عمارت سنگی مدور یا برج خاموشان، که یکی از آنها قدیمی‌تر و دیگری جدیدتر است. برج قدیمی به نام سازنده هندی آن «مانکجی هاتریا» نام گرفته است و برج جدیدتر که در دوره قاجاریه ساخته شده، «گلستان» نام دارد.
در گذشته سالار به کسی گفته می‌شد که جسد مردگان را غسل می‌داد و بالای برج می‌برد تا طعمه کرکس‌ها شود چرا که در آئین زرتشت سه عنصر آتش و آب و خاک بسیار مقدس است.
آنها عقیده داشتند که اگر جسد را مدفون کنند، خاک را آلوده ساخته‌اند و اگر در آب غرق کنند، آب را ناپاک کرده‌اند و اگر در آتش بسوزانند با آلوده ساختن این فروغ آسمانی بزرگترین گناه را مرتکب می‌شوند از این رو اجساد خود را در بالای برج‌های خاموشی قرار می‌دادند تا به مرور زمان از بین بروند. گوشت آنها نصیب لاشخورها می‌شد و استخوانشان را با تیزاب از بین می‌بردند که دخمه تمیز بماند.
با توجه به اینکه در آن دوران مرگ و میر زیاد بود، دو دخمه در کنار یکدیگر قرار داشتند که وقتی ظرفیت یکی که تا ۱۲ نفر می‌رسید، پر شد، ازدیگری استفاده شود. لاشخورها اطراف دخمه زیاد بودند و جسد در کمتر از ۴۸ ساعت قبل از آلودگی محیط، تجزیه می‌شد و استخوان‌ها هم که درون گودال سنگی میان دخمه قرار می‌گرفت، نابود می‌شدند تا محیط و هوا آلوده نشود.
در کنار دخمه، خیله هایی وجود داشت که اقوام مردگان در آنجا نماز میت به پا می‌داشتند و با متوفی خداحافظی می‌کردند. سپس سالار دخمه مردگان را در محل دخمه قرار می‌داد. قدیمی ترین آثار باقی مانده از این خیله ها در ضلع غربی دخمه واقع شده و قدمت آن به عصر صفویه باز می‌گردد همچنین قدمت بقیه خیله ها هم مربوط به دوران قاجار است.
دفن مردگان زرتشتی تا سال ۱۳۴۴ در دخمه انجام می‌شد اما بعد از آن به دلیل پیشروی شهر و گسترش ساخت و سازها، این کار متوقف شد و زرتشتیان هم مردگان خود را به خاک می‌سپردند.
آتشکده یزد و آتشی افروخته از قرن پنجم میلادی
ساخت آتشکده بهرام یزد در سال ۱۳۱۵ به اتمام رسید و در سال ۱۳۱۸ بود که آتش ورهرام به منزل همیشگی‌اش رسید. به این ترتیب می‌توان گفت که آتشکده یزد قدیمی‌ترین آتش را در خود جای داده؛ آتشی که زبانه کشیدنش از قرن پنجم میلادی شروع شده، حدود ۱۵ قرن شعله‌ور بوده و تا زمان نامشخصی شعله‌ور خواهد ماند.
آتش آتشکده بهرام یزد، آتش اصلی آتشکده آذرفرنبغ فارس بود که یزدگرد سوم در دوران ساسانی از آن در برابر دشمنان و حمله اعراب محافظت می‌کرد. آتش ورهرام از آتشکده کاریان در لارستان به یزد در مجاورت عقدا برده شد و به مدت ۳۰ سال در غاری پناهش دادند. از آن به بعد، سفرهای طولانی‌مدت این آتش ادامه‌دار شد.
آتش درون آتشکده یزد از نژاد ورهرام یا بهرام است. آتش بهرام یا ورهرام به معنای «آتش پیروزی» است که روشنی خود را از زمان سلسله ساسانی تا به امروز به مدت ۱۵۰۰ سال حفظ کرده است.
زایشگاه بهمن؛ بنایی به نام فرزندی ناکام
بیمارستان زنان و زایمان بهمن از بناهای تاریخی دوران پهلوی دوم است. بسیاری از یزدی‌ها در این بیمارستان تخصصی که در دوران خود، یکی از بیمارستان‌های شاخص بود، پا به عرصه گذاشتند.
دکتر جمشید پتل بنا به تصمیم انجمن زرتشتیان ایرانی - بمبئی با مقدار زیادی دارو از بمبئی به یزد آمد و سپس مطب «سررتن تاتا» و «دواخانه دینا بای دسای» برای ارائه دارو رایگان در سال ۱۲۹۸ گشایش یافت.
در این سال‌ها پزشکان زرتشتی بسیاری از هند برای مداوای بیماران به یزد آمدند. در نهایت دکتر خسرو خسروی تحصیلات پزشکی خود را در دانشگاه بمبئی تکمیل و از سوی انجمن زرتشتیان ایرانی بمبئی به یزد اعزام شد.
در سال ۱۳۱۶ زایشگاه بهمن که به همت و سخاوت ارباب گشتاسب خداداد خودی کلاه کوچه بیوکی به یاد فرزند ناکامش «بهمن» ساخته شده بود، گشایش یافت.
زایشگاه بهمن به سرپرستی و مدیریت انجمن زرتشتیان ایرانی بمبئی در دهه ۱۳۱۰ خورشیدی در شهر یزد به عنوان نخستین و بزرگترین مجتمع جنوب شرق ایران به عنوان بیمارستان عمومی زنان و زایمان و بخش سوانح تحت هدایت و سرپرستی انجمن زرتشتیان ایرانی بمبئی و جذب متخصصین ایرانی و اروپایی و هندی، احداث، تجهیز و راه اندازی شد و به بهره برداری رسید و همچنان هم با کاربری درمانی در حال بهره برداری است.
اکنون پس از سال‌ها پیگیری، پرونده ضوابط حفاظتی عرصه و حریم محدوده دخمه زرتشتیان، آتشکده زرتشتیان و بیمارستان یا زایشگاه بهمن یزد تصویب شدند.
ضوابط حفاظتی ۵ بنای تاریخی زرتشتیان یزد تصویب شد
مدیرکل دفتر ثبت و حریم آثار وزارت میراث‌فرهنگی در این زمینه به مهر گفت: پرونده ضوابط حفاظتی عرصه و حریم محدوده دخمه زرتشتیان، شامل دخمه، آسیاب آبی و آب انبار دخمه صفائیه همچنین ضوابط حفاظتی عرصه و حریم آتشکده زرتشتیان - بیمارستان بهمن از استان یزد به تصویب رسید.
مصطفی پورعلی ادامه داد: این پرونده‌ها در جلسه شورای حریم که با حضور اعضای این شورا برگزار شد، مورد بررسی قرار گرفت و در نهایت چهار پرونده تعیین حریم آثار از استان‌های یزد، گیلان و اصفهان تصویب شد که آثار مصوب استان یزد، بناهای تاریخی زرتشتیان هستند.
وی بیان کرد: ضوابط و مقررات حفاظتی مصوب با تأیید وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در آینده نزدیک به مراجع ذیربط ابلاغ خواهد شد.
اماکن تاریخی زرتشتیان فرصتی برای تقویت گردشگری ادیان
یکی از راهنمایان با تجربه یزدی درباره اهمیت حفاظت از بناهای تاریخی زرتشتیان به خبرنگار مهر گفت: شهر یزد به شهر ادیان معروف است و هم زیستی مسالمت آمیز ادیان در کنار هم برای بسیاری از گردشگران داخلی و خارجی جذاب است از این رو حفاظت از اماکن تاریخی بازمانده این ادیان، اهمیت مضاعفی می‌یابد.
ناصر پیروزی ادامه داد: حفاظت از این بناها می‌تواند به تقویت گردشگری ادیان کمک کرده و فرصتی را برای رونق گردشگری استان که محور توسعه یزد قرار دارد، فراهم کند.
وی اضافه کرد: گردشگران بسیاری از نقاط مختلف دنیا برای بازدید از این اماکن تاریخی که در نوع خود منحصر به فرد و حتی هم قدمت با برخی از بناهای قدیمی مهم شهر یزد هستند، به این شهر جهانی سفر می‌کنند و زمانی که اهمیت استان به این بناها را ببینند، تقاضا برای حضور گردشگران افزایش می‌یابد.
این راهنمای گردشگری با اشاره به قدیمی ترین بناهای تاریخی زرتشتیان در شهر یزد شامل دخمه به عنوان قدیمی ترین و آتشکده زرتشتیان با قدمت آتش ۱۵۳۰ ساله و بیمارستان بهمن بازمانده‌ای از دوران پهلوی، این بناها را از جمله اماکن تاریخی شاخص استان برای رونق گردشگری ادیان دانست که می‌تواند در رونق گردشگری استان بسیار مؤثر باشد.
وی افزود: توجه به حفاظت و حراست از این اماکن تاریخی، هم زیستی موجود بین مسلمانان و زرتشتیان را نیز تقویت خواهد کرد چرا که نشان می‌دهد با توجه به اماکن تاریخی بازمانده از زرتشتیان در یزد، این هم زیستی همچنان به معنای واقعی وجود دارد.
زندگی مسالمت آمیز ادیان به ویژه مسلمانان و زرتشتیان یزدی در ایران و جهان زبانزد است و جلوه‌ای ویژه به گردشگری استان بخشیده و حفاظت از بناهای تاریخی ارزشمند زرتشتیان، فرصت تقویت گردشگری را برای علاقمندان فراهم خواهد کرد به شرط اینکه بعد از تصویب طرح، بودجه‌های خوبی هم برای نگهداری و حفاظت اختصاص یابد.
نظر شما