آغاز شمارش معکوس برای انتخاب نخست وزیر عراق/ ۳ سناریوی محتمل

خبرگزاری مهر، گروه بین‌الملل رامین حسین آبادیان: سلسله رایزنی‌های سیاسی برای تشکیل دولت جدید عراق میان هیئت هماهنگی شیعی و جریان صدر ادامه دارد. در همین راستا، اخیراً «مقتدی صدر» رهبر جریان صدر عراق به منظور دیدار با سران هیئت هماهنگی شیعی وارد بغداد شده است. در همین راستا، «شیخ قیس الخزعلی» دبیرکل جنبش عصائب اهل الحق عراق به سفر مقتدی صدر، رهبر جریان صدر به بغداد برای دیدار با سران هیئت هماهنگی شیعی واکنش نشان داد.

پس از رأی دادگاه عالی فدرال مبنی بر قانونی بودن اتفاقات جلسه افتتاحیه پارلمان عراق، مقتدی صدر هرگونه ائتلاف با هیئت هماهنگی شیعی را منوط به کنار گذاشته شدن نوری المالکی از هیئت مذکور کرد الخزعلی در این خصوص گفت: ما از سفر برادر خود مقتدی صدر به بغداد استقبال می‌کنیم و امیدواریم که این سفر مقدمه‌ای برای حل و فصل اختلافات باشد. ما همچنین امیدواریم که این سفر به انسجام بیت شیعی بینجامد به گونه‌ای که پروژه‌های دشمنان را به شکست بکشاند. با این حال، تا این لحظه خبری از دیدار صدر با سران هیئت هماهنگی شیعی در بغداد که قرار بود در منزل هادی العامری برگزار شود، مخابره نشده است.

تداوم رایزنی‌های سیاسی در عراق در حالی است که مقتدی صدر، رهبر جریان صدر همچنان بر لزوم تشکیل دولت اکثریت ملی (و نه توافقی) تأکید دارد. در همین راستا، صدر تا به امروز بارها توئیت هایی را با محتوای مشابه «پیش به سوی دولت اکثریت ملی» منتشر کرده است.

اخیراً نیز پس از رأی دادگاه عالی فدرال مبنی بر قانونی بودن اتفاقات جلسه افتتاحیه پارلمان در دوره جدید، مقتدی صدر اعلام کرد که ائتلافش با هیئت هماهنگی شیعی منوط به کنار گذاشته شدن نوری المالکی و ائتلاف دولت قانون از هیئت مذکور است.

همین مسأله موجب شد تا نوری المالکی سکوت خود را در قبال شخصی کردن مشکلات ملی توسط مقتدی صدر، بکشند. رهبر ائتلاف دولت قانون عراق با انتشار ۲ پست توئیتری به اظهارات اخیر مقتدی صدر، رهبر جریان صدر عراق پاسخ داد.

نوری المالکی سخنانش که در توئیتر منتشر شد، تأکید کرد: من در زندگی سیاسی و اجتماعی خود به کسانی که با نگاه شخصی به اختلافات سیاسی ملی نگاه می‌کنند، پاسخی نداده‌ام اما در عرصه سیاسی و امنیتی برای دفاع از عراق و امنیت و منافع مردم و مقابله با کسانی که ریخته شدن خون مردم را تقلیل می‌دهند و اموال، دارایی‌ها و آزادی‌ها را مصادره می‌کنند، به این افراد پاسخ داده‌ام.

یکی از سناریوهای محتمل در صحنه سیاسی عراق توافق هیئت هماهنگی شیعی و جریان صدر برای تشکیل «دولت توافقی» است رهبر ائتلاف دولت قانون در ادامه افزود: من از موضع قدرت و اقتدار و احساس مسئولیت به همه کسانی که به دنبال اختلاف، کینه و نفرت هستند می‌گویم که دست من برای بهترین روابط دراز است‌. البته اگر این موضوع به نفع عراق و مردم آن باشد از آن استقبال می‌کنم. به هر حال، آنطور که به نظر می‌رسد، در حال حاضر ۳ سناریوی اصلی و اساسی در رابطه با تشکیل فراکسیون اکثریت پارلمانی و به تبع آن انتخاب نخست وزیر جدید عراق، مطرح است.

سناریوی اول این است که هیئت هماهنگی شیعی و جریان صدر با یکدیگر به توافق می‌رسند و فراکسیون اکثریت پارلمانی را تشکیل می‌دهند. پیشتر نیز هیئت هماهنگی شیعی اعلام کرده بود که هیچ مشکلی با ائتلاف با جریان صدر ندارد. البته این هیئت اخیراً بیانیه مهمی را صادر و اعلام کرد که یا تمامی اعضای هیئت هماهنگی شیعی با جریان صدر به توافق می‌رسند و یا اساساً توافقی شکل نخواهد گرفت.

در واقع، این اعلام هیئت هماهنگی شیعی به مثابه رد شرط مقتدی صدر است؛ شرطی که به موجب آن رهبر جریان صدر خواستار کنار گذاشته شدن ائتلاف دولت قانون و نوری المالکی از ساختار هیئت هماهنگی شیعی است. علیرغم اینکه هیئت هماهنگی پیش شرط صدر را رد کرده است، اما همچنان سناریوی ائتلاف دو طرف با یکدیگر برای تشکیل فراکسیون اکثریت پارلمانی وجود دارد. در صورت تحقق این سناریو در عرصه عمل، شاهد تشکیل «دولت توافقی» در عراق خواهیم بود.

سناریوی دیگری که در رابطه با تشکیل دولت آتی عراق محتمل به نظر می سد، یکجانبه گرایی جریان صدر است. از آنجایی که مقتدی صدر بارها با انتشار توئیت های متعدد بر لزوم تشکیل دولت اکثریت ملی تأکید کرده است، بعید نیست که جریان صدر سیاست یکجانبه گرایی را در پیش گیرد و حاضر به ائتلاف با هیئت هماهنگی شیعی نشود؛ کما اینکه ائتلاف فتح اعلام کرده است که تاکنون هیچ توافقی میان دو طرف حاصل نشده است.

در صورت یکجانبه گرایی جریان صدر در زمینه تشکیل دولت، هیئت هماهنگی شیعی یکی از دو گزینه‌های «تشکیل اپوزیسیون» و یا «تحریم فرایند سیاسی» را در پیش خواهد گرفت در صورت تحقق این سناریو، هیئت هماهنگی شیعی به سمت و سوی تشکیل فراکسیون اپوزیسیون در پارلمان عراق حرکت خواهد کرد. این بدان معناست که ممکن است بسیاری از تصمیمات دولتی که جریان صدر به صورت یکجانبه تشکیل خواهد داد با وتوی اپوزیسیون (هیئت هماهنگی شیعی) مواجه خواهد شد.

طبیعی است که رهبر جریان صدر خود به خوبی می‌داند که چنین سناریویی نمی‌تواند تأمین کننده اهداف آن در صحنه سیاسی عراق باشد. سناریوی سوم در خصوص تشکیل دولت عراق، تحریم فرایند سیاسی توسط هیئت هماهنگی شیعی است؛ اقدامی که تشکیل دولت آتی عراق را در هاله از ابهام قرار خواهد داد و طبیعتاً رهبران جریان صدر نیز به این مسأله کاملاً واقف هستند.

ناگفته پیداست که جریان صدر تمام تلاش خود را به کار خواهد بست تا به تنهایی دولت جدید عراق را تشکیل دهد. این در حالی است که صدری‌ها در این عرصه با چالش‌های متعددی نظیر تشکیل اپوزیسیون قدرتمند در پارلمان و یا تحریم فرایند سیاسی توسط هیئت هماهنگی شیعی مواجه هستند و کار آسانی در پیش ندارند.