محمد صادق جوکار، مدیر مؤسسه مطالعات انرژی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر گفت: موضوع بازار سازی برای نفت خام در دنیا، چه برای کشورهایی مثل ما که شرایط خاصی دارند و چه تمام کشورها، از دو جهت اهمیت دارد؛ یک دلیل این است که بازار اصطلاحاً در حال Over supply شدن است؛ یعنی متناسب با شرایط گذار انرژی عرضه از تقاضا پیشی می‌گیرد و تا سال‌های آینده پیش‌بینی می‌شود که به پیک تقاضا خواهیم رسید. نتیجه این بحث این است که موضوع امنیت انرژی به سمت تأمین منافع مصرف‌کننده پیش می‌رود.
وی افزود: دلیل دوم هم این است که افزایش تقاضا عموماً از سمت کشورهایی است که یا نوظهور آسیایی هستند و یا آسیایی غیر OECD و مدل تقاضای نفتی‌شان مثل مدل کشورهایی نیست که تاکنون نفت می‌فروختیم. در واقع کشورهایی که تاکنون سطح اقتصادی بالایی نداشتند، سهم واردات نفت در تعاملات خارجی شأن بالاست و عمدتاً توان اقتصادی شأن پایین‌تر است و از همین رو واردات نفت را به باقی مؤلفه‌های تجاری‌شان گره می‌زنند.
جوکار با بیان اینکه ۶ شیوه بازار سازی نفت وجود دارد، افزود: این موضوع برای تمام کشورها مثل عربستان و امارات هم مطرح است اما با توجه به اینکه ما در سال‌های گذشته با عوامل مختلفی از جمله تشدید و یا تعلیق تحریم‌ها و عوامل ژئوپلتیکی متعددی درگیر بودیم، شیوه‌های بازار سازی نفت برای ما از اهمیت بالاتری برخوردار است.
مدیر مؤسسه مطالعات انرژی تصریح کرد: در واقع بازار سازی به معنی پیگیری رویه‌ها و برنامه‌هایی برای تثبیت تعاملات تجارت نفتی است؛ به گونه‌ای که امکان حذف آن را دشوار سازد و حتی اگر تحریم‌ها اعمال شود، به دغدغه کشور ثالث تبدیل می‌شود. در بازار سازی به این سوال پاسخ می‌دهیم که چرا مثلاً کشوری مثل هند باید بیاید و از ما نفت بخرد.
جوکار افزود: بر خلاف کشور ما که دولت‌های گذشته به این مطالب توجه نمی‌کردند، ضرورت آن را برخی کشورهای عربی و عرضه‌کنندگان بزرگ از جمله روسیه زودتر احساس و اقدام کردند. در واقع من معتقدم تحریم عامل نیست، تحریم‌های امروز ناشی از عدم بازار سازی در گذشته بوده، و تحریم اگر در آینده تشدید شود ناشی از عدم بازارسازی در امروز است.
وی با بیان اینکه ۶ شیوه برای بازار سازی نفت وجود دارد افزود: ساده‌ترین شیوه total trade است. یعنی می‌گوئیم اگر از ما نفت بخری ما هم در جاهایی که به واردات نیاز داریم از شما واردات انجام می‌دهیم. این موضوع با تهاتر متفاوت است و یک سطح بالاتر از آن است.
این کارشناس راهبردی انرژی با طرح این سوال که چرا طرف هندی باید از ما نفت بخرد و مثلاً از کویت و امارات نفت نخرد، گفت: جواب این سوال فقط به نفع ماست که ما هم در سطح کلان دیپلماسی اقتصادی، در موضوعاتی به توافق با هند برسیم و اگر تحریم اعمال شد ما هم بتوانیم بگوییم از شما واردات را قطع می‌کنیم.
وی شیوه دیگر بازارسازی را buy demand نامید و گفت: در این شیوه شما تقاضای اکنون و آینده طرف مقابل را می‌خرید. مثلاً عرستان در چین یا کویت در ویتنام پالایشگاه می‌زند و نفت خود را به آن می‌دهد. یعنی قبل از ایجاد تقاضا، آن را می‌خرد. هرچند با توجه به مشکلات تأمین مالی در کشور شاید این کار توسط دولت امکان‌پذیر نباشد ولی با مدل‌هایی و در مقیاس کوچک توسط بخش خصوصی امکان‌پذیر است. لزومی ندارد الزاماً پالایشگاه ۳۰۰ هزار بشکه‌ای بزنند، می‌توانند پالایشگاه ۴۰-۵۰ هزار بشکه بزنند و نفت خودمان را به آنجا بفرستند.
جوکار تأکید کرد: این مدل می‌تواند فقط با متکثر کردن ایجنت‌ها و دخیل کردن بخش خصوصی موفق باشد. مثل نمونه موفقی که تی‌پات‌ها در چین داشتند.
وی افزود: روش دیگر equity oil است. یعنی با درگیر کردن شرکت‌های ملی نفت کشور وارد کننده در بالادستی. یعنی اولویت ما نرود به سمت شرکت‌های بین‌المللی مثل توتال که تعهد ندارند، نرود بلکه به سمت شرکت‌های ملی برود که تعهد دارند، مدلی مقلا درآمریکای لاتین با چین انجام گرفته است.
مدیر مؤسسه مطالعات انرژی ادامه داد: شیوه دیگر future commitment است، یعنی مثلاً ما برویم وام بگیریم و بازپرداخت آن را منوط کنیم به خرید نفت. مثلاً یک وامی بگیرم تا پالایشگاه و پتروپالایشگاه بسازیم از طرفی هم با تکمیل زنجیره ارزش در راستای خنثی‌سازی تحریم‌ها حرکت کنیم، و هم بازپرداخت آن را با نفت که قیمت به روز دارد انجام دهیم. یعنی اگر دوباره آمریکا تحریم‌ها را تشدید کرد وام طرف مقابل در معرض خطر قرار می‌گیرد.
این کارشناس انرژی با بیان اینکه شیوه‌های دیگری از جمله future commitment و spill over یا همان تسری فروش نفت به مزیت‌های سیاسی و تجاری هم برای بازار سازی نفت وجود دارد، افزود: شیوه‌های مختلفی وجود دارد که ما فقط می‌توانیم کلیاتی از آن بگوییم.
جوکار ادامه داد: یک موضوع دیگر که در بحث کاهش تحریم‌ها باید مدنظر قرار داد، این است که در بسیاری از کشورها، کاهش تحریم آمریکا به علت کم شدن اثر و اصطلاحاً حفظ ابرو و حفظ شاکله تحریم است. یعنی دولت در ماه‌های اخیر اقدامات و انسجام بخشی‌هایی انجام داده است که آن طرف را مجبور به عقب نشینی کرده است. بنابراین کاهش تحریم‌های آمریکا به معنی این است که شکنندگی خود را نشان می‌دهد نه اینکه بگوییم ما کاری انجام نداده‌ایم.
نظر شما