خبرگزاری مهر - گروه استانها: شال نو مال نو می‌نامندش، تبارک تبارک هم می‌نامندش کسی تاریخش را نمی‌داند اما موی سپیدان بسطامی می‌گویند از دیرباز آن را به یاد دارند زمانی که کودک بودند آن هم در روزگاری که نوروز، رنگ و بوی زندگی ماشینی امروز را نگرفته بود.
نامش را بالاخره نوروز خوانی شالی نو مالی نو نامیدند و چند سالی هم آن را به صورت نمادین برگزار کردند اما کرونا آمد و یکباره این رسم قدیمی را در خود بلعید. رسمی که بوی تاریخ می‌داد و صله‌رحم همچنین شادباش گفتن عید، محور آن بود و فلسفه‌اش نیز خبر گرفتن از احوال همسایه‌ها و مردم شهر بود که بدانند، در این روزهای نزدیک به عید کسی هم به یادشان است.
بیرون کشیدن تاریخ از دل خاطرات
گروه مردمی بهار این رسم کهن را دوباره احیا کرده است کسانی که دل در گرو بسطام دارند و می‌دانند که این شهر چه ظرفیت‌های عظیمی را در دل خود دارد که بیرون کشیدن آنها از لای ورق‌های کتاب تاریخ، همتی از جنس اهتمام دلسوزانه دارد.
چند روز قبل از فصل بهار و روز عید، نوجوانان بسطامی که معمولاً در سنین ۱۰ تا ۱۶ سالگی داشتند مراسم خاصی را شروع می‌کنند که به شال نو مال نو یا تبارک و تبارک معروف بود رسمی که بزرگسالان را هم به وجد می‌آورد.
در این رسم دیرینه که امسال در دو شب پشت سر هم به صورت نمادین در بسطام و حوالی بافت تاریخی این شهر به شکل کارناوال برگزار شد، بچه‌ها و مردان در گروه‌های پنج نفری به درب منازل مردم می‌روند تا فرا رسیدن نوروز را به آنان تبریک بگویند و تبارک تبارک فریاد بزنند و به پیرترها کمک کنند تا رفت و روب حیاط و رف ها و طاقچه را به این نوجوانان بسپارند در ازایش شیرینی و میوه و آجیل دریافت کنند. کِشته بلبلی (زردآلوی خشک شده) بگیرند و با گردوهایی که رنگ شده یک هفته‌ای را تا عید خوش باشند.
شعرخوانی در وصف نوروز
مراسم اما با اشعاری در وصف فرا رسیدن عید نوروز آغاز می‌شود و به خصوص آنانی که یک سالی را با هم قهر بوده‌اند را به همت مردم محل آشتی می‌دهد تا غبار از دل بزدایند و آشتی‌کنان شأن با آشتی بهار با شهر بسطام گره بخورد به امید آمدن بهار و سالی نکو…
غبار کینه‌ها و بخل‌ها که زدوده شد نوبت «سر از گریبان نو در آوردن» است و بچه‌ها به محض اینکه به درب ورودی هر یک از منازل رسیدند، این شعر را می‌خوانند تا جوابی از طرف صاحب خانه بشنوند:
صد سلام و صد علیک صاحب خانه سلام علیک؛ تبارک و تبارک و تبارک شما را سال نو باشد مبارک؛ آنگاه که از درون خانه ندائی آمد که مثلاً بخوانید، شروع به خواندن می‌کنند و اشعار را می‌خوانند:
دم خانتان سفیده عید شما رسیده‌ای امت محمد ما را نده خجالت
مارغانه دم کلو افتاده به یک پهلو
میگه کی زن زن خالو مرا بده به این یارو
سال نو ماه نو تو را نوروز مبارک باد
این خانه سه در داره، کیوانوش (کدبانوش) هنر داره
سالی یک پسر داره، پسراش می رن ملأ، می‌خوانند قل هوالله
سال نو ماه نو تو را نوروز مبارک باد
به یاسین و به طاهای مبارک
تبارک و تبارک و تبارک شما را سال نو باشد مبارک
بخوانم من به نام خود خدا را کریم لم یزل بی مدعا را
بخوانم من امام اولین را شه کشور امیرالمومنین را
امام دومین یعنی حسن را زبان بگشا که تا گویم سخن را
امام سومین شاه شهیدان حسینم کشته ی تیغ لعینان
امام چهارمین زین العباده اسیر لشکر ابن زیاده
امام پنجمین خوانم ز باقر به فریادم رسد در روز آخر
امام ششمین خوانم ز جعفر به فریادم رسد در روز محشر
امام هفتمین موسی کاظم ز لطفش کارهای خود بسازم
امام هشتمین خوانم رضا را رضا بخشنده ی کل جزا را
امام نهمین تقی بیاید ه محشر دادخواه ما نماید
امام دهمین خوانم نقی را گل باغ محمد تقی را
ز یازده من بخوانم عسکری را قمر و آفتاب و مشتری را
امام است و امام است و امام است
محمد مهدی صاحب‌الزمان (عج) است
امید به ثبت رسم دیرینه
بعد از خواندن این اشعار اگر صاحب خانه به آنها توجهی کرده و یا به اصطلاح معروف خوردنی به آنها داد، با تشکر و قدردانی از آنها خداحافظی می‌کنند. ولی اگر توجهی به آنها نکند، با خواندن چند شعر نامناسب از درب منزل آنها دور می‌شوند. مراسمی که هم معنویات دارد هم از احوال خانه مردم را با خبر می‌کند و اگر کسی گرفتاری داشته باشد، با کمک اهالی، گره از کارش باز شود و هر کس به اندازه وسعش کمکی کند.
حمید رضا حسنی رئیس میراث فرهنگی شاهرود درباره این مراسم به خبرنگاران می‌گوید: بعد از دو سال که این مراسم به دلیل کرونا برگزار نشد، امسال شاهد برگزاری آن در شهر بسطام بودیم و محور کار در واقع احیای فرهنگ قدیمی نوروز خوانی محسوب می‌شود.
وی افزود: این مراسم در کنار گل هاکنی مجن که آن هم در نزدیکی عید و با آراستن منازل مردم از دیرباز برگزار می‌شد ظرفیت‌های خوبی برای توسعه گردشگری میراث معنوی در شهرستان شاهرود هستند که امیدواریم با اتمام کرونا بتوانیم بیشتر بر روی آنها برنامه‌ریزی کنیم.
این مراسم امسال به دلیل کرونا به دلیل مسائل بهداشتی با محدودیت‌هایی روبرو بود اما برگزار کنندگان به خصوص آقای رضوانی کارمند شریف میراث فرهنگی بسطام امید دارد که بتواند آن را در سال‌های بعد از کرونا به مثابه یک کار مهم گردشگری اشاعه دهد و به ثبت برساند.
نظر شما