خبرگزاری مهر- گروه استانها :۱۰ باب مسجد تاریخی از جمله مطلب خان نخستین مسجد روباز کشور، ملاحسن، سید الشهدا با معماری اسلامی کم نظیر، تنها دروازه سنگی ایران و مجموعه ارزشمند تاریخی بازار خوی با مشاغل سنتی و کاروانسراهای زیبا، غار علی شیخ، پل ریلی و هوایی قطور، مراکان زیستگاه قوچ و میش اصل ارمنی و ده‌ها چشمه آب معدنی از جمله جاذبه تاریخی و گردشگری این شهرستان محسوب می‌شوند که این روزها میزبان مسافران نوروز از سراسر ایران اسلامی هستند.
شهر خوی دومین شهر بزرگ استان آذربایجان غربی است که یکی شهرهای مهم آذربایجان غربی به شمار می‌رود، این شهرستان در شمال غربی‌ترین نقطه ایران و آذربایجان و در مرز کشور ترکیه واقع شده است.
بارش متوسط سالیانه ۳۰۰-۴۰۰ میلی لیتری باران و وجود کوهستان‌های برف گیر در چهار طرف این شهر جاذبه‌های طبیعی زیبا و بکری در اطراف این شهر به وجود آورده است که در بهار و اوایل تابستان بهترین زمان برای گردش و استفاده از این منابع طبیعی به شمار می‌رود.
معنی واژه خوی و ریشه این نام و اینکه از چه زمانی به این شهر خوی گفته‌اند روشن نیست. محمد امین ریاحی، نویسنده کتاب تاریخ خوی بر این باور است که شاید واژه «خوی» با جز آخر نام شهر «اولخو» که ۲۷۰۰ سال پیش در همین جا قرار داشته یا با جز آخر نام «ساردوری» دژی که یکی از شاهان اورارتو به نام ساردوری در کنار شهر اولخو ساخته بوده است، بی ارتباط نباشد. واژه خوی در زبان کردی و پهلوی به معنی نمک است و اینان مسکن نخستین خود را به دلیل وجود معادن نمک در این ناحیه «خوی» نامیده‌اند.
ا ین شهر از قدیم الایام دارای اهمیت استراتژیک بوده است تا آنجا که فتحعلی شاه قاجار با راهنمایی ژنرال گاردن دیوار استواری گرد آن ساخت.
این شهر یکی از شهرهای کهن ایران است که در دوران مادها و پیش از آنها وجود داشته است و در دوران هخامنشی، اشکانی و ساسانی نیز جزو قلمرو آنها بوده است.
این شهر در طی تاریخ کهن خود بارها توسط سرداران و پادشاهان مختلف از قبیل: عتبه بن فرقد سلمی سردار اسلام و یوسف بن ابوالساج فتح شد. شهر به دلیل جایگاه جغرافیایی و نظامی که داشت، از اهمیت زیادی برخوردار بود.
خوی قدمتی بیش از سه هزار سال دارد. حتی یادگارهایی از دوران «اورارتو» در خود مدفون دارد و همراه شهرهای سلماس، ماکو در سده‌های هشت و ۹ پیش از میلاد جزو استان اورارتویی بوده است.
کهن‌ترین آثار به جای مانده از ساکنان قدیمی شهرستان خوی (خوی به چو خورو جلگه خوی) و بر خلاف نظریه خیلی از محققین و مورخین، هیچ ارتباطی با آتشکده‌ها نداشته بلکه صرفاً یادگاری از سنت سوزاندن اجساد مردگان در آذربایجان باستان بوده است.
آرامگاه شمس تبریزی چشم انتظار مسافران نوروزی
آرامگاه شمس تبریزی از اماکن گردشگری و سیاحتی واقع در آذربایجان ایران و در شهر خوی است که با توجه به کاوش‌های باستان شناسی وسیع صورت گرفته در این منطقه، این مکان را به جایی که پیکر شمس تبریزی در آن آرمیده است نام گذاری کرده‌اند. اینجا همان خاکی است که عارف بزرگ و شهره ای که علم و ادب و عرفانش، شاعر و فاضل ادیبی چون مولوی را عاشق و دیوانه‌ی خود ساخته بود، در آغوش کشیده است.
این مکان قبل از کشف پیکر شمس نیز یکی از آثار و جاذبه‌های تاریخی و گردشگری شهر خوی بوده است. مناره‌ای بسیار زیبا که در کنار آرامگاه شمس قرار دارد، یکی از عجیب‌ترین، جالب‌ترین و زیباترین بناها و مناره‌های موجود در کشور است. این بنای منحصر به فرد در کنار شمس عزیز و بزرگوار، سالانه بسیاری از جهانگردان و گردشگران را از سرتاسر دنیا به خود جلب می‌کند.
بر طبق سفرنامه ی ونیزیان که به شهر خوی آمده بودند و بر طبق روایت‌هایی که سینه به سینه نقل می‌شوند، این مکان قبل ۳ مناره داشته است که دور قبر شمس را گرفته بوده است. هر ۳ مناره ارتفاع ۱۵ متری داشتند و هم شکل هم بوده‌اند. نوع معماری این مناره‌ها از نوع معماری سلجوقیان است که نمونه‌هایی از آن را در کرمان می‌بینیم.
بر طبق روایت، شاخ‌ها و جمجمه‌ی قوچ‌های موجود در بدنه ی این مناره که سراسر آن را پوشانده است، حاصل شکار یک روزه‌ی شاه اسماعیل اول بوده است. این مناره‌ها به نوعی قدرت شاه را در جنگ و شکار نشان می داده‌اند. ۲ مناره از این ۳ مناره امروزه از بین رفته است و امروزه تنها یک مناره از آنها باقی مانده است.
شکل مناره به صورت استوانه‌ای است و از آجر و سر قوچ‌های شکار شده ساخته شده است. داخل این مناره پلکانی دوار قرار دارد که به بالای مناره می‌رسد.
شمس تبریزی یکی از صوفیان و اشخاص مهم سده هفتم هجری به شمار می‌رفت که سخنان وی توسط مریدان او جمع آوری شده که به مقالات شمس تبریزی مشهور است.
دروازه سنگی خوی، اثری به یادگار مانده از دوران ایلخانی
دروازه سنگی خوی یادگاری برجای مانده از دوران ایلخانی ها است که روزگارانی محل ورود و خروج مردم به شهر از طریق این انجام می‌یافت و امروز مکانی تاریخی و دیدنی برای گردشگران و توریست‌ها شده است.
بعضی از تاریخ نگاران و پژوهشگران، این اثر را به دوران ایلخانی و به زوجه آباقاخان نسبت می‌دهند، ولی بعضی از منابع آن را مربوط به زمان حکومت قاجار می‌دانند و بر این عقیده اند که با توجه به سبک معماری و مقایسه آن با آثار باقیمانده دوره قاجار در تبریز و خوی، این اثر نیز مربوط به آن دوره است و با عنایت به اینکه آخرین حصار یا بدنه شهر نیز به دستور عباس میرزا نایب السلطنه ساخته شده بود که تا سال ۱۳۲۰ ه. ش بر جای بوده است.
نمای خارجی ضلع شمالی دروازه، که در راستای بازار قدیمی خوی قرار دارد با آجر ساخته شده، ولی رو کار نمای ضلع شمالی بنا، از سنگ‌های سفید و سیاه رنگ که به صورت ترکیبات موزون و هماهنگ است، نما سازی شده و در طرفین هلال سر دروازه، نقش دو شیر حجّاری شده است.
دروازه سنگی خوی شاهد بسیاری از وقایع تاریخی بوده و هنوز آثار گلوله‌های شلیک شده توسّط مهاجمان ارمنی و عثمانی‌ها در آن مشاهده می‌شود.
کنت دو گوبینو، از دروازه سنگی خوی در نوشته‌های خود نام برده و می‌نویسد: خوی شهر دلپذیری است، دروازه زیبایش به شیوه بناهای قاهره، از مرمر سیاه و سفید ساخته شده است ومن نظیر آن را در هیچ جای دیگر ایران ندیده‌ام، این دروازه بلافاصله به بازار باز می‌شود.
پیدا کردن وجه تشابه میان شیوه معماری دروازه خوی و بناهای قاهره از سوی نویسنده‌ای دقیق و باریک بین، مانند کنت دوگوبینو، قابل تأمل است. قبل از توسعه و گسترش شهر، مردم از طریق این دروازه با شهرهای سلماس و ارومیّه و از طریق توپ یولی و تسوج با تبریز، در ارتباط بودند.
دروازه سنگی خوی در جنوب بازار خوی به طرف شهر سلماس قرار دارد. این اثر در دوره ایلخانیان یا دوره قاجاریه بنا شده است و از حصار تاریخی شهر خوی باقی مانده است و خندقی نیز پیرامون وجود داشته است، ضلع شمالی دروازه آجری و به سبک جناقی است، ضلع‌جنوبی آن یک در میان سنگ‌های خاکستری و سیاه دارد و به شکل قوس نیم دایره است که زیر این قوس دو شیر ساده حجاری شده است.
پل هوایی قطور دروازه ایران به اروپا
پل هوایی قطور در مسیر راه آهن ایران و ترکیه در نزدیکی خوی در شهر قطور از توابع خوی و روی رود قطور ساخته شده است.
هنگام عبور از این دره گردشگری زیبا، پل‌های کوچک زیادی را مشاهده خواهید کرد که قدمت زیادی دارند و به همراه طبیعت زیبا و خوش آب و هوا همیشه یکی از مناطق گردشگری و تفریحی جالب توجهی بوده است.
راه آهن ترانزیتی بین ایران و ترکیه از روی این پل زیبا می‌گذرد و به ایستگاه مرزی رازی پیوند می‌خورد که کشورهای اروپایی را به آسیا متصل می‌کند، کار ساخت و بهره برداری این پل در سال ۱۳۴۹ (۱۹۷۰ میلادی) به اتمام رسید. این پل از نوع زیر قوسی بوده و یکی از بزرگترین دهانه‌های قوسی را دارد.
سازه‌های فلزی پل قطور در پنسیلوانای آمریکا ساخته شد، و از طریق راه دریایی و ریلی به این مکان آورده شد، طول پل ۴۴۸ متر، طور ارک فلزی پل ۲۲۳ متر و ارتفاع آن از سطح رودخانه قطور ۱۱۹ متر و عرض آن ۸ متر می‌باشد.
پل قطور دارای ۱۰ عدد پایه بتونی مسلح بوده که ۶ عدد از این پایه‌های به طرف خوی و ۴ عدد از پایه‌های بتونی به سمت رازی است، پل راه آهن قطور در هنگام بهره برداری به رنگ قرمز بوده، اما با آغاز جنگ میان ایران و عراق، برای استتار از جنگنده‌های عراقی این پل به رنگ خاکی در آمده است.
به دلیل اهمیت زیاد استراتژیکی پل که واسط ریل ایران و اروپا بود، ۹ دفعه مورد حمله هوایی عراقی‌ها قرار گرفت، که با بمباران پل آسیب‌هایی به پایه‌های فلزی و شاسی و پایه بتنی آن وارد شد که خسارت ناشی از این بمباران حدود ۳۰ درصد برآورد شد که این خسارات و آسیب‌ها در اردیبهشت ۱۳۷۴ توسط مهندسان ایرانی مرمت شد.
غار علی شیخ خوی طولانی‌ترین غار آذربایجان غربی
غار علی شیخ در نزدیکی روستای علی شیخ که یکی از روستاهای بخش مرکزی خوی و دهستان زور آباد به شمار می‌رود قرار گرفته، فاصله روستای علی شیخ از شهر خوی حدود ۴۵ کیلومتر است، غار علی شیخ از جمله غارهای زیبا و قدیمی و طویل آذربایجان غربی بوده و ارتفاع دهانه‌ی ورودی غار حدود یک متر است.
مطابق سفال‌های شکسته موجود در غار می‌توان گفت قدمت سفال‌ها به سال‌های اول هجری قمری بر می‌گردد، از جمله ویژگی‌های جالب غار علی شیخ دمای بسیار خنک داخل آن در فصل گرم به نسبت دمای بیرون است که اختلافی حدود ۱۵ درجه با بیرون دارد.
بنا به گفته‌هایی طول غار به بیش از ۳۰۰ متر می‌رسد و این غار طولانی‌ترین غار استان آذربایجان غربی است. مسیر داخل غار بسیار تنگ و باریک است و تنها افراد ماهر و کوهنوردان می‌توانند به داخل غار بروند. و افراد معمولی و خانواده‌ها نمی‌توانند به داخل آن بروند.
کاروانسرای قطور حلقه اتصال گردشگری ایران به اروپا
کاروانسرای تاریخی قطور در آذربایجان غربی آخرین کاروانسرا در مسیر جاده ابریشم است و حلقه اتصال گردشگری ایران به اروپا نیز محسوب می‌شود که این روزها میزبان گردشگران نوروزی است.
کاروانسرای تاریخی شاه عباسی قطور خوی از زیباترین کاروانسراهای تاریخی کشورمان است که در مسیر جاده ابریشم قرار گرفته و گزینه پیشنهادی استان آذربایجان غربی برای ثبت در فهرست جهانی یونسکو است.
کاروانسرای تاریخی قطور خوی آخرین کاروانسرا در مسیر جاده ابریشم در ۳۰ کیلومتری مرز ایران و ترکیه واقع شده و علاوه بر مزیت‌های گردشگری به دلیل نزدیکی در مرز رازی خوی می‌تواند نقش مهمی در مبادلات اقتصادی دو کشور ایران و ترکیه نیز ایفا کند.
کاروانسرای قطور خوی به لحاظ معماری یک بنای زیبای تاریخی در ابعاد ۲۰ در ۲۰ بوده که عمدتاً از مصالح سنگی برای احداث این بنا استفاده شده و دارای ۴ اتاق و استراحت گاه تو در تو با مصالح گچ، آهگ، خاک و سنگ کوهپایه‌ای است.
از زمان‌های کهن تا روزگار پهلوی اول، کاروانسراها نقش مهمی در سیر زندگی ایرانیان و روابط و تعامل اجتماعات گوناگون فرهنگی، اقتصادی، سیاسی، آئینی، اعتقادی و… داشته‌اند، هنگامی که تنها وسیله رفت و آمد پای پیاده یا استفاده از چهارپا بود، طی کردن مسیرهای طولانی و صعب العبور برای خرد و کلان به وجود منازلی وابسته بود که در مسیر راه‌های ارتباطی قرار داشت که این منازل پل ارتباطی با منزلی دیگر تا رسیدن به نقطه هدف بود.
«مطلب خان» خوی تنها مسجد رو باز کشور
«مطلب خان» خوی تنها مسجد رو باز کشور و از جمله بناهای تاریخی مذهبی آذربایجان غربی به شمار می‌رود که از ویژگی‌های معماری کم نظیری برخوردار است.
مسجد مطلب خان خوی ویژگی‌های معماری کم نظیر دارد که این مسجد را از دیگر مساجد تاریخی کشور متمایز کرده است، در واقع محراب این مسجد با ۱۲.۵ متر ارتفاع و ایوان آن با ۲۵ متر ارتفاع از بلندترین محراب‌ها و ایوان‌های مساجد در ایران است.
این مسجد که در بافت مرکزی شهر خوی واقع شده شبستان بزرگ روباز مربع شکلی دارد که دور تا دور آن را حجره‌های دو طبقه و شاه نشین‌های بلند و ایوانی عظیم احاطه کرده، جبهه بیرونی و درونی این مسجد آجری بدون تزئینات است، قسمت‌های داخلی ایوان و طرفین ورودی آن در آجر چینی با پس و پیش کردن آجرها فرم خاصی دارد.
قسمت بالای محراب ورودی شبستان، با مقرنس‌های درشت گچی تزئین شده و در طبقه بالا در چهار گوشه شبستان فضاهایی با نرده‌های چوبی برای نشستن زنان تعبیه شده و دسترسی به این فضاها از طریق پله‌هایی که در چهارگوشه بنا وجود دارد تأمین شده است.
ساختمان اولیه مسجد مطلب خان در دوره ایلخانی در بافت مرکزی و قدیم شهر خوی بنا شده اما پس از تخریب شدن، یک بار دیگر در حدود ۱۲۵۵ هجری قمری به همت مرحوم مطلب خان از نوادگان شیخ بهایی که زرگر مخصوص نایب السطنه عباس میرزا بود مرمت و تجدید بنا شد از این رو به احترام وی نام مسجد به مطلب خان تغییر یافت.
بازار خوی یکی از زیباترین و هندسی ترین بازارهای کشور
بازار تاریخی خوی یکی از بناهای زیبا و ارزشمند در آذربایجان غربی است که با سپری کردن روزگاران طولانی هنوز هم نبض اقتصادی خوی و منطقه در حجره‌ها و راسته‌ها و کاروانسراهای آن می تپد.
بازار خوی با بیش از ۳۰۰ سال قدمت همچنان رونق خود را حفظ کرده است و یکی از زیباترین و هندسی ترین بازارهای کشور محسوب می‌شود.
این بازار قدیمی با داشتن کاروانسراها و چهارسوق‌های متعدد یادآور روزهای پر رونق اقتصادی بازار به هنگام عبور جاده ابریشم (ایپک یولی) از شهر بوده است.
احداث اولیه مجموعه بازار خوی به دوره‌های صفویه و زندیه بر می‌گردد که در دوره قاجاریه هم توسط عباس میرزا اقدامات خوبی در ساماندهی این بازار صورت گرفته است.
این بازار که در بافت قدیمی شهر خوی واقع شده است به عقیده مورخان و جهانگردان یکی از زیباترین بازارهای ایران بعد از بازارهای تبریز، شیراز و کرمان است
این مجموعه تاریخی از نظر معماری با چند راسته پوشیده با گنبدهای آجری، چهارسوق‌های خوش ترکیب و گذرهای قدیمی از آثار تاریخی بسیار ارزشمند کشورمان محسوب می‌شود، نظم کم نظیری در ساخت و چهارسوها و گنبدهای آجری، زیبایی‌های معماری این بنای تاریخی را دو چندان کرده است
پنج کاروانسرای زیبا در دل این بازار سرپوشیده قدیمی شامل کاروانسرای خان، کشمش چیلار، بلوسی، چیت ساز و کاروانسرای حاج میرهاشم بر رونق آن افزوده است.
مرز رازی خوی روزانه میزبان ۴۰۰۰ مسافر و گردشگر است
رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آذربایجان غربی گفت: دروازه رازی خوی در مرز ایران و ترکیه نیز در ایام تعطیلات نوروزی روزانه میزبان بیش از ۴ هزار مسافر و گردشگر داخلی و خارجی است.
علی میرزایی در گفتگو با خبرنگار مهر، با بیان اینکه در بهار طبیعت بیش از ۱۰۰۰ تخت هتل و محل اسکان برای اقامت و اسکان گردشگران در این شهرستان آماده شده است، افزود: شهرستان خوی در شمال آذربایجان غربی با بیش از ۶ هزار سال قدمت دومین شهرستان استان است که از غنای فرهنگی و تاریخی و مذهبی بالای برای بازدید دوستداران به آثار و جاذبه‌های گردشگری برخوردار است.
وی ادامه داد: ین شهرستان دارای چهار هتل و ۱۱ مهمانپذیر با ظرفیت پذیرش ۴۰۰ نفر در روز است که در ایام کرونا نیز با رعایت پروتکل‌های بهداشتی فعال بودند.
میرزایی گفت: شهرستان خوی همچنین دارای بزرگترین و پر ترددترین پایانه مسافری کشور از مرز رازی بوده و با داشتن جاذبه‌های فرهنگی، تاریخی و طبیعی همچون آرامگاه شمس تبریزی، مسجد مطلب خان، بازار تاریخی، آبشار بدلان و گیوران و تنوع غذایی یکی از قطب‌های گردشگری آذربایجان غربی است.
شهد و عسل ناب و تخمه‌های آجیلی آفتابگردان از جمله سوغاتی‌های شهرستان خوی هستند که این شهرستان در تولید این محصولات در کشور رتبه اول دارد.
نظر شما