خوش رقصی آنکارا برای ناتو/ بهره برداری ترکیه از جنگ اوکراین

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل- آذر مهدوان: «ادعای میانجیگری می‌کند اما به سیاست صادرات پهپاد به اوکراین ادامه می‌دهد؛ از زلنسکی حمایت می‌کند اما به روابط خود با مسکو تاکید دارد». این خلاصه‌ای از سیاست متناقض دولت آنکارا در قبال بحران اوکراین است. عملیات روسیه در اوکراین در حالی وارد سی و هفتمین روز خود شده است که علی‌رغم ادامه مذاکرات میان مسکو و کیف، هنوز نتیجه‌ای جهت پایان درگیری حاصل نشده و ادامه روند درگیری‌ها کشور ترکیه را نیز همانند دیگر کشورها تحت تأثیر خود قرار داده است.

البته ترکیه تا قبل از آغاز درگیری‌ها پیشنهاد میانجیگری را مطرح کرده بود. این روزها نیز شاهد تلاش‌های دیپلماسی گونه این کشور برای خاتمه دادن به بحران اوکراین هستیم ولی علی رغم میزبانی ترکیه در مذاکرات وزرای امورخارجه روسیه و اوکراین که ۱۹ اسفند در حاشیه نشست آنتالیا برگزار شد، پیشرفت چشم‌گیری در ابتکار عمل آنکارا دیده نشده است.

اما قبل از اینکه به تأثیر مناقشه اوکراین در ترکیه بپردازیم نگاهی به بهره برداری دولت آنکارا از درگیری نظامی مسکو و کی یف می‌کنیم.

حزب عدالت و توسعه و مناقشه اوکراین

رسانه‌های نزدیک به دولت ترکیه در چند سال اخیر در حال تبلیغ قابلیت پهپادهای بیرقدار بوده اند تا این‌گونه برگ برنده‌ای برای حزب عدالت توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان داشته باشند اگر چه شرایط اقتصادی و اجتماعی ترکیه تحت تأثیر تحولات اخیر شرق اروپا قرار گرفته است اما حزب عدالت و توسعه به عنوان حزب حاکم همزمان در پی بهره برداری از این تحولات است. برای نمونه، ترکیه در پی آغاز جنگ، رویکرد حمایت از اوکراین را اتخاذ و عملیات روسیه را محکوم کرد. هر چند ترکیه به دلیل روابط مطلوب و وابستگی اقتصادی و انرژی به روسیه، وارد فاز تحریم علیه مسکو نشد ولی حمایت ترکیه از اوکراین تا حدودی توانست اعتماد اتحادیه اروپا را به دست آورد. این موضوع کمک کرد که (شاید در آینده) روند عضویت ترکیه به اتحادیه اروپا مورد بازنگری قرار گیرد.

ضمن اینکه ترکیه به خاطر خرید سامانه‌های اس -۴۰۰ اختلافاتی را با ناتو و آمریکا (به دلیل نزدیکی آنکارا و روسیه) تجربه کرده بود، حال همسو بودن ظاهری با سیاست‌های ناتو در موضوع اوکراین می‌تواند خیال آمریکا و اعضای ناتو را تا حدودی راحت کند.

از طرفی درگیری‌های پیش آمده در اوکراین بستری برای تبلیغ پهپادهای ترکیه‌ای شد؛ رسانه‌های نزدیک به دولت ترکیه در چند سال اخیر در حال تبلیغ قابلیت پهپادهای بیرقدار بوده اند تا این‌گونه برگ برنده‌ای برای حزب عدالت توسعه به رهبری رجب طیب اردوغان داشته باشند. به‌طور حتم نقش آفرینی این پهپادها در عرصه بین المللی و افزایش کشورهای خریدار، در افکار عمومی جامعه ترکیه برای ادامه حاکمیت اردوغان تأثیر مثبتی خواهد داشت زیرا دولت کنونی ترکیه اصلی ترین حامی روند تولیدی این پهپادها بوده است. در نتیجه، صادرات پهپاد به کشور اوکراین و مورد استفاده قرار گرفتن آن در درگیری‌های اخیر اتفاقی خوشایند برای ترکیه است.

تأثیر جنگ در ترکیه

بیشتر بودجه کشور ترکیه با صنعت توریسم تأمین می‌شود و ترکیه بیشترین گردشگر را از مبدا اوکراین و روسیه دارد. در نتیجه، آغاز جنگ رابطه مستقیمی با کاهش آمار گردشگران در طول سال ۲۰۲۲ خواهد داشت اگر چه ترکیه سعی می‌کند از آب گل آلود ماهی بگیرد اما این کشور تحت تأثیر مناقشات اخیر نیز قرار دارد برای همین در تلاش است تا مساله از طریق مذاکره حل و فصل شود. ترکیه جز کشورهایی است که به‌خاطر مراودات سیاسی و اقتصادی که با هر دو کشور روسیه و اوکراین دارد بیشترین تاثیرپذیری جنگ را خواهد داشت که در ابتدا می‌توانیم به تأثیر اجتماعی بحران اوکراین در ترکیه اشاره کنیم. واقعیت این است که ساختار جامعه ترکیه در سال‌های اخیر به سمت دو قطبی سیاسی پیش رفته است. تفاوت دیدگاه در ترکیه به قدری عمیق شده است که نهادها و مسئولان این کشور نگران آسیب‌های ناشی از این موضوع هستند. برای نمونه نگاه لائیکی در مقابل نگرش اسلامی و یا به دو قسمت تقسیم شدن موافقان و مخالفان دولت کنونی ترکیه، جز مواردی است که در سال‌های اخیر وجود دو قطبی در این کشور را محسوس‌تر و ملموس‌تر کرده است. حال در جنگ اوکراین و روسیه نیز همین موضوع تکرار شده است؛ در حالی که برخی از مردم حامی ولادیمیر زلنسکی هستند اما برخی از احزاب و سیاسیون و مردم نیز عملیات روسیه را قابل درک می‌دانند و از ولادیمر پوتین حمایت می‌کنند. این اوج تفاوت دیدگاه را می‌توان در مصاحبه‌های خیابانی در ترکیه و نظرات کاربران ترکیه‌ای در شبکه‌های اجتماعی دید که قطعاً ادامه این روند شرایط اجتماعی ترکیه را متضرر خواهد کرد.

در کنار این موضوع ادامه روند جنگ در اوکراین صنعت توریسم ترکیه را نیز هدف قرار داده است. بیشتر بودجه کشور ترکیه با صنعت توریسم تأمین می‌شود و ترکیه بیشترین گردشگر را از مبدا اوکراین و روسیه دارد. در نتیجه، آغاز جنگ رابطه مستقیمی با کاهش آمار گردشگران در طول سال ۲۰۲۲ خواهد داشت.

با اینکه ترکیه درآمدی ۳۵ میلیارد دلاری را برای صنعت گردشگری خود در سال ۲۰۲۲ هدف‌گذاری کرده اما به نظر می‌رسد جنگ روسیه با اوکراین، ترکیه را از این هدف دورتر خواهد کرد. ضمن اینکه افزایش قیمت نفت و گاز برای ترکیه رویداد مطلوبی نیست زیرا این کشور وارد کننده انرژی نیز هست و علی رغم تلاش برای کشف منابع گازی در دریای سیاه و مدیترانه هنوز به واردات انرژی نیاز دارد.

علاوه بر این، جنگ اوکراین حجم مبادلات تجاری ترکیه را نیز تحت شعاع قرار خواهد داد. «اوزگور دمیرتاش» اقتصاددان مطرح ترکیه‌ای در همین خصوص گفته است که ترکیه حدود ۱۳ میلیارد دلار با روسیه و اوکراین قرارداد دارد که ۲ میلیارد دلار از ۱۳ میلیارد دلار با کشور اوکراین است و با ادامه جنگ، معاملات تجاری ترکیه دچار مشکل خواهد شد. وی همچنین معتقد است ترکیه هم در تیررس ممنوعیت سوئیف روسیه است.