به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، دومین نشست از مجموعه رویدادهای کاشتن برای آینده با میزبانی دکتر شقایق حق‌جوی رئیس مرکز توسعه، هماهنگی و ارزیابی تحقیقات معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت و با حضور دکتر حمیدرضا نمازی عضو هیات علمی مرکز تحقیقات اخلاق و تاریخ پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، دکتر عبدالرضا نوروزی عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شاهد، دکتر اکبر فتوحی معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی تهران برگزار شد.
حق‌جوی رئیس مرکز توسعه، هماهنگی و ارزیابی تحقیقات وزارت بهداشت که مسئولیت مدیریت پنل را بر عهده داشت با ارائه مقدمه ای به طرح سوال پرداخت و گفت: در نقشه جامع علمی کشور مقرر شد در افق ۱۴۰۴ به ۲۰ هزار مقاله برسیم ولی نه تنها زودتر به این هدف گذاری رسیدیم بلکه اکنون ۲۶ هزار مقاله داریم سوالی که پیش می آید چرا با وجود افزایش مقالات، نتوانستیم ثروت آفرینی را افزایش بدهیم؟
نوروزی عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شاهد در این خصوص گفت: در زمان تدوین نقشه جامع علمی کشور تاکید بسیاری بر حفظ توازن بود تا به هر دانشگاه بر مبنای حوزه علمی خودش ماموریت‌هایی مبتنی بر اولویت های تعیین شده سپرده شود. با اینکه در مقالات و استنادات رشد خوبی داشتیم ولی در نقشه جامع بحث مقالات با کیفیت و هدفمند بود نه هر مقاله‌ای متاسفانه در اجرا مسیر تغییر کرد.
نمازی عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز به سیر تاریخی مقاله اشاره کرد و گفت: معتقدم در گام اول باید دید اکنون کجا هستیم؟ جایگاه فعلی می‌گوید خیلی احتیاجی به پژوهش وجود ندارد، زیرا بخشی از تحقیقات ما واقعی نیست؛ با پژوهش های بیهوده و شبه پژوهش مواجه هستیم.
فتوحی معاون تحقیقات و فناوری دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان اینکه آنچه موجب چالش است چاپ مقاله نیست، افزود: ما به دو دلیل مقاله می نویسیم یکی اینکه برونداد علمی باید خروجی داشته باشد دوم شاخص ارزیابی پژوهشگران است که با شمارش مقالات و استنادات انجام می شود البته این هم به خودی خود ایرادی ندارد ولی نباید برای سنجش فقط به یک شاخص اتکا کنیم.
به گفته فتوحی اگر کار پژوهشی انجام شد باید آن در معرض نقد و اظهارنظر دیگران قرار گیرد و این اجتناب ناپذیر است. محققی که مقاله ندارد اصلا محقق نیست.
حق جوی در ادامه با تاکید بر اینکه در حوزه علم و دانش بدون اینکه نظرات و ایده ها را در معرض نقد و نظر جامعه علمی قرار نگیرد نمی تواند به عنوان یک فکت در نظر گرفته شود. حال باید دید شیوه های دیگر علم سنجی چیست؟
نوروزی از آﯾﯿﻦ ﻧﺎﻣﻪ ارﺗﻘﺎی ﻣﺮﺗﺒﻪ اﻋﻀﺎی هیات ﻋﻠﻤﯽ آﻣﻮزﺷﯽ، ﭘﮋوﻫﺸﯽ و ﻓﻨﺎوری به عنوان یک قانون یکسان برای سنجش موضوعات ناهمگون یاد کرد و گفت: این آیین نامه برای همه رشته ها به صورت یکسان لحاظ می شود. راحت ترین گزینه هم شمارش تعداد مقاله است. مشکل وقتی است که از این شاخص ها برای ارزیابی همه رشته ها استفاده می‌شود درحالیکه برخی رشته ها تولید علم قالب آن اصلا مقاله نیست. برای مثال در حوزه نقاشی برگزاری نمایشگاه بین المللی ملاک سنجش افراد است مقاله اصلا جایگاهی ندارد.
نمازی به تاثیر تفکر جمعی علم اشاره کرد و گفت: باید در جامعه علمی دنبال فضای علمی بود. در حال حاضر دچار بی خبری پژوهشی هستیم پژوهشگران از هم اطلاعی ندارند. یکی از اساسی ترین راه های سرآمدی و مرجعیت علمی تلاش برای عمومی سازی علم است. یعنی برای پژوهشگران نهادینه شود دانش را در وهله اول برای استفاده کشور و هموطنان خود تولید می کنند.
فتوحی افزود: در حوزه علوم پزشکی همچنان مقاله موثر است ولی متوجه هستیم که در علوم دیگر کتاب و نمایشگاه و غیره هم وجود دارد. مقاله به عنوان ارزشیابی ارتقا اعضای هیات علمی و مراکز تحقیقاتی یک معیار واقع گرایانه، کمی و به روز است موجب شده دنیا به این سمت برود. ولی می پذیریم مشکلاتی دارد. حال راهکار چیست؟! باید تنوع شاخص ها ایجاد کرد.
حق جوی با بیان اینکه چرا همه تقصیرات متوجه مقاله است؟ ادامه داد: مقاله مرحله میانی یک پژوهش است و اگر پژوهشی مفید نیست دلایل متعددی دارد شاید از ابتدا طرح سوال به درستی انجام نشده یا طراحی مراحل تحقیق به درستی چیده نشده است. اینطور نیست که نسبت به دنیا بیشتر به مقاله تاکید کنیم.
فتوحی با تاکید بر اینکه مقاله خوب یا بد نداریم بلکه پژوهش خوب یا بد داریم، افزود: راه توسعه کشور جز علم نیست و نباید علم را هم به پژوهش خلاصه کرد.
حق جوی افزود: عزم قاطعی در معاونت تحقیقات و فناوری وجود دارد تا این مسیر و به خصوص نظام ارتقا اعضای هیات علمی اصلاح شود و این نیازمند تعامل با معاونت آموزشی وزارت بهداشت است.
نظر شما