چاله سیاه لکه‌ای ۴۰ ساله بر پیشانی «قمیشلو»

خبرگزاری مهر - گروه استان‌ها- ندا سپاهی: پس از انتشار گزارش خبرگزاری مهر با عنوان ۲۰۰ هزار تن خاک آلوده به مازوت در پناهگاه حیات وحش / طرح امحای خاک‌های آلوده متوقف است در هشتم شهریور ماه سال گذشته، جلسه مدیریت بحران در این باره تشکیل شد و مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان اعلام کرد که بررسی فنی برای ساماندهی خاک‌های آلوده در منطقه چاله سیاه در دستور کار اداره کل حفاظت محیط زیست استان اصفهان و پالایشگاه اصفهان قرار گرفته است‌.

هر چند رسیدگی به این معضل ۴۰ ساله تا اسفندماه سال ۱۴۰۰ به رغم پیگیری‌های مهر مسکوت ماند اما در روزهای پایانی سال، پیرو طرح این موضوع با معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار اصفهان، مدیرکل حفاظت محیط زیست استان طی گزارش نامه‌ای در چهار صفحه اعلام کرد که شرکت پالایش نفت اصفهان پیرو مکاتبات معاون وزیر نسبا به پیگیری برای بازسازی خاک‌های آلوده در قالب ارائه پروپوزال توسط یک شرکت خصوصی اقدام کرده و بررسی‌های فنی و زیست محیطی مطابق با قانون حفاظت از خاک توسط اساتید دانشگاهی انجام شده است.

طرح پایلوت بازسازی خاک‌های آلوده به مازوت در حال اجرا است

در ادامه جوابیه ایرج حشمتی مدیرکل محیط‌زیست اصفهان آمده است: طرح پایلوت بازسازی خاک‌های آلوده به مازوت در محل پالایشگاه اصفهان در حال اجرا است و در این رابطه اولین بازدید و نمونه برداری از خاک‌های آلوده با حضور آزمایشگاه معتمد و کارشناسان متولی انجام می‌شود که پس از اجرای طرح پایلوت و آنالیزها جهت تعیین نوع دقیق ترکیبات شیمیایی و اجرای طرح با نصب تأسیسات در محل، پیش بینی می‌شود طرح بازسازی خاک‌های آلوده در حدود یک تا دوسال انجام شود.

در متن نامه درباره ۲ هزار تن ضایعات نفتی داخل پالایشگاه نیز آمده است: اداره کل حفاظت محیط زیست یازدهم بهمن ماه ۱۴۰۰ با درخواست انتقال ۱۵۰۰ تن خاک آلوده به هیدروکربن شرکت پالایش نفت اصفهان به شرکت سیمان اردستان از طریق سامانه جامع محیط زیست موافقت و مجوز سامانه‌ای جهت انتقال این ضایعات را صادر کرده است.

وی همچنین در این جوابیه با استناد به قانون حفاظت از خاک مصوب سال ۱۳۹۸، طرح امحاء خاک‌های آلوده به مازوت را خلاف قانون دانسته است. در ادامه آمده است: خاک‌های منطقه حفاظت شده قمیشلو باید بازسازی و احیا شوند و استفاده از روش‌هایی مانند تبدیل خاک آلوده به آسفالت و یا استفاده در تولید سیمان از حیث خارج کردن خاک از کاربری خود طبق ماده یک قانون قابل پذیرش نیست.

به گزارش مهر، طرح تولید سیمان از خاک‌های آلوده و ضایعات نفتی داخل پالایشگاه اصفهان که به اذعان مسئولان شرکت پالایش نفت به ۲ هزار تن می‌رسید پس از ۶ سال تحقیق و دو سال اجرای پایلوت توسط اساتید دانشگاه پیام نور و تأیید سازمان حفاظت محیط‌زیست در بهمن ماه ۱۳۹۷ برای نخستین بار در کشور در مقیاس صنعتی اجرایی شد که قرار بود با این طرح ضایعات نفتی پالایشگاه جمع آوری و به عنوان خوراک در کارخانه سیمان اردستان استفاده شود که تا سال گذشته با مخالفت اداره کل محیط‌زیست متوقف شده بود.

همچنین خاک‌های آغشته به مازوت در گودالی در نزدیکی پالایشگاه اصفهان در جهاد آباد درون منطقه حفاظت شده و پناهگاه حیات وحش قمیشلو که به دلیل سیاه شدن خاک این محدوده به چاله سیاه معروف است، به اذعان مسئول محیط‌زیست پالایشگاه حدود ۲۰۰ هزار تن (۱۳۰ هزار مترمکعب) است.

تخلیه این حجم از مازوت در قمیشلو به دهه ۶۰ و در دوره جنگ ایران و عراق باز می‌گردد که پالایشگاه‌های آبادان و سایر پالایشگاه‌ها به دلیل بمباران از سرویس دهی خارج بودند و پالایشگاه اصفهان باید حجم عظیمی از بنزین کشور را تأمین می‌کرد. طی فرآیند تولید این ماده باید در مخازن دارای جکت استیم یا تجهیزات بخار نگهداری می‌شد که در آن شرایط جنگ مخزنی برای نگهداری نبود از این رو پالایشگاه تصمیم می‌گیرد حوضچه‌های عظیمی را در منطقه حفاظت شده قمیشلو ایجاد و مازوت را آنجا تخلیه کنند.

به گفته مسئولان پالایشگاه همه این مازوت‌ها را مدتی بعد متروی تهران و یک شرکت فرانسوی خریداری و منتقل کردند اما یک حوضچه همچنان باقی مانده که ته مانده آن را تیغ زدند و مقداری از آن با خاک مخلوط شده است که حدود ۲۰۰ هزار تن است.

برنامه مدون برای پاکسازی خاک‌های آلوده ارائه شود

در همین پیوند علی مریدی مدیرکل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست کشور نیز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر می‌گوید: اداره محیط‌زیست اصفهان طرح پژوهشی جدیدی را برای شناسایی نوع و شدت آلودگی خاک منطقه قمیشلو در دست پیگیری دارد.

وی می‌افزاید: اداره کل محیط زیست اصفهان اعلام کرده که طرح بازسازی خاک‌های آلوده به مازوت در منطقه قمیشلو به میزان ۲۰۰ هزار تن توسط شرکت پالایش نفت اصفهان به صورت پایلوت (آزمایشی) و با عملیات نمونه برداری از ۲۴ اسفند سال گذشته آغاز شده و نمونه برداری شامل خاک شاهد، آلوده و اندازه گیری پارامترهایTPH و PAH و فلزات سنگین است و عملیات فنی مطابق با ماده ۱۴ قانون حفاظت خاک زیر نظر شورای پژوهشی اداره کل انجام خواهد شد.

مدیرکل دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست خاطرنشان می‌کند: پس از شناسایی میزان و شدت آلودگی، پالایشگاه اصفهان باید برنامه مدونی را برای پاکسازی خاک‌های آلوده ارائه کند. اما ابتدا باید آلودگی مشخص شود تا بدانیم خاک این منطقه قابلیت بازسازی و احیا دارد یا امحا و اگر قابل بازسازی است به روش بیولوژیک انجام شود یا شیمیایی که این امر منوط به شناسایی آلودگی است.

ضایعات نفتی برای سیمان اردستان ارسال می‌شود

همچنین غلامرضا رجبی رئیس حفاظت محیط‌زیست شرکت پالایش نفت اصفهان در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، اظهار می‌کند: طرح پایلوت پاکسازی ۲۰۰ هزار تن از خاک‌های دشت قمیشلو با همکاری یک شرکت دانش بنیان زیر نظر اداره کل حفاظت محیط زیست، از یک ماه پیش در حال انجام است و سازمان محیط زیست کشور نیز نظارت عالیه دارد.

وی با بیان اینکه این طرح پژوهشی از سال گذشته در دست پیگیری است، ادامه می‌دهد: مرحله آزمایشگاهی انجام و گزارش‌ها هر سه ماه خارج می‌شود. اگر مرحله آزمایشگاهی به خوبی پیش برود وارد فاز عملیاتی خواهیم شد.

رئیس حفاظت محیط‌زیست شرکت پالایش نفت اصفهان درباره امحا ۲ هزار تن ضایعات نفتی داخل محوطه پالایشگاه نیز می‌گوید: این ضایعات را خودمان به سیمان اردستان می‌فرستیم و یک درصد خوراک سیمان را این خاک‌های آغشته به ضایعات نفتی در کوره‌ها تأمین می‌کنند.

رجبی با بیان اینکه استفاده از خاک‌های آغشته به ضایعات نفتی از ۱۰ سال پیش در سیمان آبیک قزوین و مرودشت استفاده می‌شده است، خاطرنشان می‌کند: از ۲ هزار تن ضایعات داخل پالایشگاه، اکنون تنها ۲۰۰ تن دیگر باقی مانده که به مرور به سیمان اردستان ارسال خواهد شد.

به گزارش مهر، هرچند پیش‌تر نیز طرح‌های پژوهشی برای حل معضل خاک‌های آلوده درون و بیرون پالایشگاه در قمیشلو با صرف هزینه و وقت بسیار انجام شده بود اما در گیرودارهای اداری و برخوردهای سلیقه‌ای متوقف ماند. با وجود این اکنون عزم شرکت پالایش نفت اصفهان برای پاکسازی خاک منطقه از لکه آلودگی با همکاری دانش بنیان‌ها کور سوی امیدی برای احیای خاک قمیشلو پس از چهل سال خواهد بود.