چالش‌های بومی سازی و کاربرد هوش مصنوعی در مقیاس ملی

دکتر محمد شهرام معین در گفتگو با خبرنگار مهر با تشریح برنامه‌های مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات برای تحقق راهبرد رسیدن به ۱۰ کشور اول در حوزه هوش مصنوعی، اظهار داشت: این مرکز از آذرماه سال ۹۹ ایجاد و فعالیت‌های جدی خود را از سال ۱۴۰۰ در ۴ گروه توسعه کاربردها، توسعه علمی و پژوهشی، نوآوری و توسعه خدمات، آغاز کرده است و توسعه کاربردهای هوش مصنوعی بر مبنای نقشه راه ملی در محورهای اولویت دار این مرکز قرار دارد.

هوش مصنوعی در برنامه هفتم توسعه گنجانده شود

وی با بیان اینکه هم اکنون اقداماتی مطابق با نقشه راه توسعه هوش مصنوعی در دست اجرا است، گفت: باید با توجه به اهمیت موضوع هوش مصنوعی، برای آن ردیف خاصی در بودجه در نظر گرفته شود. ما با سازمان برنامه و بودجه در حال مذاکره هستیم تا یک ردیف خاص در برنامه هفتم توسعه برای موضوع هوش مصنوعی گنجانده شود. من معتقدم که سند نقشه راه هوش مصنوعی باید به عنوان راهبردی اساسی مدنظر تمامی نهادهای اجرایی کشور قرار گیرد و از این حیث ما در حال مذاکره با نهادهای مختلف هستیم.

رئیس مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات با تاکید بر لزوم فرهنگ‌سازی و آگاهی رسانی درباره نقش هوش مصنوعی در حوزه‌های مختلفی از جمله انرژی، سلامت، کشاورزی، صنعت و غیره، گفت: توسعه هوش مصنوعی موضوعی ملی است و باید ذی‌نفعان اصلی در آن نقش آفرینی کنند.

وی گفت: با توجه به فرمایشات مقام معظم رهبری در روز ۲۶ آبان ۱۴۰۰ در دیدار با نخبگان، مبنی بر اینکه هوش مصنوعی باید به عنوان یکی از مسائل مهم مورد توجه و تعمیق واقع شود و از آنجایی که این فناوری در آینده دنیا نقش آفرینی می‌کند، باید اقداماتی صورت گیرد تا در دنیا در بین ۱۰ کشور اول هوش مصنوعی قرار گیریم. این فرمایشات به صورت دقیق به موضوع هوش مصنوعی برای حل مشکلات و بحران‌های کشور اشاره دارد.

دکتر معین ادامه داد: ما در مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات همین هدف را مدنظر داریم تا فناوری هوش مصنوعی را توسعه داده و از آن استفاده بهینه به عمل آوریم.

تولیدات علمی هوش مصنوعی باید کاربردی شود

رئیس مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات در خصوص رتبه بندی‌های جهانی از منظر تولید مقالات در حوزه هوش مصنوعی و جایگاه ایران گفت: رتبه بندی‌های مربوط به موضوعات هوش مصنوعی به طور مرتب توسط مراجع مختلفی در دنیا انجام می‌شود و یکی از این رتبه بندی ها از رتبه سیزدهم ایران در عرصه مقالات علمی هوش مصنوعی حکایت دارد و دانشگاه‌های برتر ایرانی نیز در این رده بندی ها دیده می‌شوند.

وی گفت: ما در خصوص تولید علم در حوزه هوش مصنوعی قوی هستیم و نیروی انسانی خبره در این حوزه داریم و حتی اساتید و دانشگاهیان خبره‌ای داریم که می‌توانند مقالاتی در سطح جهانی چاپ کنند که لبه تکنولوژی باشد. اما مشکل اصلی این است که این تولیدات علمی چطور به کاربرد و استفاده واقعی تبدیل شود.

دکتر معین با بیان اینکه در شرایط امروز کاربرد فناوری مهم‌تر از تولید مقالات علمی است، افزود: باید بتوانیم از فناوری هوش مصنوعی استفاده کرده و آن را صادر کنیم. آنچه که در فرمایشات رهبری نیز دیده می‌شود به این معنی است که فناوری باید در سطح حاکمیتی و ملی کاربرد داشته باشد و ما بتوانیم به آن افتخار کنیم.

وی اضافه کرد: بررسی‌ها نشان می‌دهد که رتبه جهانی ایران از حیث استفاده از هوش مصنوعی حدود ۷۵ است و این مساله نیازمند برنامه‌ریزی است تا هوش مصنوعی جایگاه خود را پیدا کند و به رتبه مدنظر در میان ۱۰ کشور برتر برسد.

بومی سازی فناوری هوش مصنوعی حیاتی است

دکتر معین در پاسخ به این سوال که کشور هم اکنون در زمینه داخلی سازی و بومی سازی فناوری هوش مصنوعی در چه وضعیتی قرار دارد؟ تاکید کرد: هوش مصنوعی بخش‌های مختلفی دارد، وقتی صحبت از داخلی سازی و بومی سازی می‌کنیم باید آن را در بخش‌های سخت افزاری، نرم افزاری، الگوریتم، داده و نیروی انسانی جستجو کنیم تا حرفی برای گفتن داشته باشیم.

وی گفت: ما از نظر الگوریتم‌ها وضعیت نسبتاً خوبی داریم و بسیاری از الگوریتم‌های هوش مصنوعی در کشور ما توسط نخبگان دانشگاهی نوشته می‌شود. اغراق نیست اگر بگوییم بسیاری از پیشروهای این فناوری در دنیا، ایرانی هستند.

معین تاکید کرد: ما از نظر مغز افزاری و الگوریتم نویسی خوب هستیم اما برای تجاری سازی و عملیاتی کردن این الگوریتم‌ها، راه زیادی در پیش داریم.

رئیس مرکز نوآوری و توسعه هوش مصنوعی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات راهکار تجاری سازی فناوری هوش مصنوعی در کشور را حمایت مناسب از استارت آپها و شرکت‌های دانش بنیان این حوزه عنوان کرد و افزود: داخلی سازی فناوری هوش مصنوعی حیاتی است و اگر برای کاربردی شدن آن از الگوریتم‌های خارجی استفاده شود، احتمال سرقت داده‌های کاربران وجود دارد.

سند نظارتی و مدیریتی هوش مصنوعی تدوین می‌شود

وی گفت: بر این اساس یکی از بخش‌های نقشه راه توسعه هوش مصنوعی در کشور، تعیین نقش هر کدام از ذی‌نفعان اصلی در اکوسیستم هوش مصنوعی است. برای مثال برای معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، صندوق نوآوری و شکوفایی، وزارت علوم و وزارت ارتباطات، به صورت جداگانه ماموریت‌هایی تعریف شده است تا در نهایت کاربردهای هوش مصنوعی به صورت داخلی تولید و بومی سازی شده و مورد استفاده قرار گیرد.

دکتر معین با بیان اینکه برای اجرای نقشه راه توسعه هوش مصنوعی در کشور، باید سنجه های ارزیابی، نحوه نظارت و راهبری و پایش آن نیز مشخص شود، گفت: هم اکنون در حال کار روی این نظام هستیم. ما معتقدیم که باید برای نقشه راه، برنامه نظارتی نیز تدوین شود و بر این اساس ما در حال استخراج سند مدیریتی هوش مصنوعی برای ارائه به نهادهای ذیربط هستیم.