به گزارش خبرنگار مهر، نشست علمی «تحولات، سیاست‌ها و برنامه‌های جمعیتی ایران» روز دوشنبه ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۱ در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد.
احمد دراهکی استاد جامعه شناسی و از سخنرانان حاضر در این نشست با موضوع پاسخ‌های سیاستی به باروری پایین، تجارب بین المللی و ظرفیت‌های داخلی بود.
وی با بیان اینکه ۶۰ کشور در مورد باروری پایین کار کرده اند که می‌توان از تجارب آن استفاده کرد؛ گفت: ما از سال ۸۰ وارد باروری زیر سطح جانشینی شده ایم که در این مدت فرصت‌های زیادی را از داده و می‌دهیم.
دراهکی ادامه داد: سیاست‌های جمعیتی مستقیم و غیر مستقیم است که سیاست‌های غیر مستقیم اعم از سیاست‌هایی است که در حوزه نان و مسکن و ارز و…، وجود دارد.
وی با بیان اینکه جامعه ایرانی یک جامعه اصیل است که تمایل به ازدواج و فرزندآوری در آن وجود دارد، گفت: شواهد بین المللی سیاست‌های مشخصی در حوزه باروری را نشان می‌دهد که سیاست‌های نظیر هزینه‌های مراقبت از کودک، سیستم‌های مرخصی والدین، مشوق‌های مالی، شرایط بازار کار، خدمات کمک باروری را شامل می‌شود.
دراهکی گفت: سیاست‌های حمایتی از باروری در حد ۰.۲ یا ۰.۳ در کشورهای دیگر مؤثر بوده است؛ چون مشکل این امر در کشورهای دیگر مسأله فرهنگی است. مسأله اصلی باروری در این کشورها تغییر ارزش‌ها و باورهاست. ما هنوز ساختار فرهنگی جامعه غرب را نداریم اما با دست خود جوانان را به این سمت سوق دهیم.
وی ادامه داد: تجربه دیگر کشورها نشان می‌دهد، مشوق‌های مالی منظم اثرات اندک اما سریع و مثبتی بر باروری دوره‌ای دارند. ژاپن با ۲۸ درصد بی فرزندی پس از هنگ کنگ بیشترین آمار را در این زمینه دارد که نشان می‌دهد سیاست‌های باروری آنها موفق نبوده است.
دراهکی در پایان تاکید کرد: باید به این سمت برویم که مادر شدن در جامعه تبدیل به ارزش شود.
زمینه‌های بروز و ظهور باروری پایین، انعکاس یافته شرایط اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و هنجاری است
محمود مشفق هم در این نشست درباره نشانه‌های گذار دوم جمعیتی و ملاحظات سیاستی سخنرانی خود را پی گرفت و گفت: از سال ۴۵ تا ۶۵ افزایش جمعیت داشتیم که به عنوان گذار اول جمعیتی مطرح است، از آن پس باروری شروع به کاهش کرد و به سطح جانشینی رسید. زمینه‌های بروز و ظهور باروری پایین انعکاس یافته شرایط اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و هنجاری است.
وی ادامه داد: واکنشی که سایر کشورهای جهان نسبت به کاهش باروری داشته اند در کشور ما -البته با تاخیر- پیگیری می‌شود.
وی با بیان اینکه گذار دوم جمعیتی بحث سالمندان و کاهش نیروی کار است، گفت: گذار دوم جمعیتی ناشی از تحول در ویژگی‌های اجتماعی و اقتصادی زنان بوده است.
مشفق ادامه داد: نتایج سیاست‌های حمایتی در کشورهای دیگر نه خیلی موفق آمیز و نه خیلی ناموفق بوده است. برخی از این سیاست‌ها بی تأثیر بوده، گاهاً نیز تأثیر موقتی داشته و بر زمانبندی فرزندآوری مؤثر بوده است و مادر در سن پایین‌تری فرزند خود را به دنیا آورده است. به هر حال در لزوم این سیاست‌ها کسی شک ندارد.
وی در پایان گفت: نیازمند این هستیم که سیاست‌های ما در این حوزه به طور سالانه مورد بازخوانی قرار بگیرد.
برخی از کاهش جمعیت به عنوان معجزه ایرانی یاد می‌کردند
اردشیر انتظاری دیگر سخنران این نشست نیز گفت: وقتی کاهش جمعیت در ایران در مقطعی رخ داد، برخی افراد از این کاهش جمعیت به عنوان یک معجزه ایرانی یاد می‌کردند. این در حالی است که مسأله جمعیت یک مسأله امنیتی برای جهان است.
وی ادامه داد: آن دستکاری های ما آثار سو برای جامعه داشت، اکنون هم دستکاری های ما ممکن است آثار سو داشته باشد.
انتظاری افزود: ما داریم وارد فاز فراملی شدن می‌شویم و مفهوم جمعیت هم فراملی می‌شود و ما نمی‌توانیم متعهد به جمعیت در جامعه دولت-ملت باشیم که فرآیندهای فراملی به شدت آن را تهدید می‌کند. ما با سیالیت جمعیت مواجه ایم که سیاست‌های جمعیتی باید با در نظر گرفتن این مقولات همراه باشد.
نظر شما