چشم انداز اقتصادی و سیاسی آفریقای جنوبی

خبرگزاری مهر، گروه بین الملل - سید حسین طباطبایی: کاندیت ماشگو دلامینی معاون وزارت خارجه آفریقای جنوبی یکشنبه هفته گذشته مصادف با یک خرداد به تهران سفر کرد. دیدار وی با همتای خود، علی باقری، در قالب دهمین نشست کمیته مشورتی سیاسی دو کشور برگزار شد. دو طرف با تاکید بر این نکته که افق همکاری‌های دو کشور باید فراملی و بلند مدت باشد، اظهار کردند: همکاری‌های ایران و آفریقای جنوبی نباید محدود به تأمین نیازهای کوتاه مدت دو کشور باشد و تنوع بخشی به همکاری‌ها باید در دستور کار قرار بگیرد. به همین مناسبت با نگاهی تحلیلی و آماری، به بررسی چشم انداز اقتصادی و سیاسی پروتاریا پرداخته ایم:

اهمیت کشور آفریقای جنوبی

کشور آفریقای جنوبی دومین قدرت بزرگ اقتصادی قاره آفریقا پس از کشور نیجریه محسوب می‌شود. اما با شیوع ویروس کرونا در سال ۲۰۲۰ دولت این کشور، یکی از سختگیرانه ترین قرنطینه‌های جهان را اعمال کرد. با وجود این قرنطینه سنگین، تولید ناخالص داخلی در این کشور بیش از ۷ درصد رشد منفی را به ثبت رسانده و به اذعان برخی کارشناسان، افت اقتصادی آفریقای جنوبی در سال ۲۰۲۰ حتی تا ۵۰ درصد نیز برآورد شده است! آفریقای جنوبی بیشترین موارد ثبت شده از مبتلایان و فوتی‌های کرونا در قاره آفریقا را دارد و در آمار بیشترین مبتلایان و بیشترین فوتی‌ها به ترتیب در رتبه ۳۰ و ۱۸ جهان ایستاده است.

البته ضعف ساختاری اکثر کشورهای آفریقایی در شناسایی و ثبت موارد کرونا نیز بی‌ارتباط با پیشتازی آفریقای جنوبی در این آمارها نیست. رشد آمارهای کرونا در آفریقای جنوبی، شناسایی سویه‌های جدید کرونا در این کشور و نهایتاً اعمال قرنطینه‌های سخت در آن، از مهم‌ترین دلایل سقوط چشمگیر اقتصادی این کشور ۶۰ میلیون نفری در سال ۲۰۲۰ هستند. ولی با مبارزه و عملکرد نسبتاً موفق در برابر ویروس کووید ۱۹، سال ۲۰۲۱ نوید بخش اتفاقات اقتصادی مثبتی برای پرتوریا شد.

طبق آمار منتشر شده از سوی صندوق بین المللی پول (IMF)، اقتصاد آفریقای جنوبی در سال ۲۰۲۱ با رشد ۲۳ درصدی نسبت به سال قبل از آن، از ۳۳۵ میلیارد دلار به ۴۱۵ میلیارد دلار رسیده است و رتبه‌ی بزرگی اقتصاد آن نیز در جهان، از ۴۱ به ۳۳ تغییر یافته است. عبور قدرت اقتصادی آفریقای جنوبی از اقتصاد ۸ کشور جهان آن هم در یک سال، عزم جدی این کشور برای جبران آسیب‌های ناشی از کرونا را می‌رساند.

فارغ از ارقام فوق، آفریقای جنوبی یکی از پنج عضو سازمان اقتصادی-تجاری بریکس (برزیل، روسیه، هندوستان، چین و آفریقای جنوبی) است که اعضای آن قدرت اقتصادی بالا و وابستگی کمی به تحریم‌های غرب، خصوصاً تحریم‌های آمریکا دارند. در کنار آن، بازار سهام جمهوری آفریقای جنوبی جزو ده بازار سهام دنیاست و تورم ۵.۹ درصدی و توانایی عظیم تولید اورانیوم و کرمیت، از دیگر جنبه‌های مثبت اقتصادی آن محسوب می‌شوند.

در مقابل اما بدهی ۷۰ درصدی آن نسبت به تولید ناخالص داخلی، نرخ مالیات‌های بسیار سنگین و نرخ بالای بیکاری در جامعه آفریقای جنوبی، پاشنه آشیل اقتصاد این کشور جنوبی آفریقا به حساب می آیند. نرخ اشتغال در آفریقای جنوبی تنها ۴۳ درصد است و بخش عمده صادرات این کشور، خام فروشی (از جمله فروش طلا) است. با در نظر گرفتن تمام نقاط ضعف و قوت اقتصادی این کشور، علائمی از حرکت قدرتمند این کشور در راستای تبدیل شدن به قطب اقتصادی آفریقا مشاهده می‌شود.

هنوز آبراه‌های این کشور در صورت بروز مشکلی برای کانال سوئز، مکان‌هایی راهبردی محسوب می‌شوند. همانطور که سال گذشته زمین گیر شدن چند کشتی در کانال سوئز را شاهد بودیم و همچنین در صورت تشدید درگیری‌های یمن و رژیم سعودی و کشانده شدن درگیری‌ها به تنگه باب المندب، همه کشورها در حال معطوف کردن نگاه خود به تجارت از طریق آب‌های آفریقای جنوبی هستند. عضویت در سازمان G۲۰، گسترش فوق العاده مسیرهای ارتباطی در مکان‌های مختلف این کشور و میزبانی آن از جام جهانی فوتبال در سال ۲۰۱۰، از دیگر نشانه‌های رشد و توسعه در آفریقای جنوبی به شمار می‌روند. پس از فروپاشی رژیم آپارتاید در سال ۱۹۹۴، این کشور به جنبش عدم تعهد پیوست و هم اکنون بزرگترین شرکای تجاری پرتوریا به ترتیب چین، آمریکا، آلمان، انگلستان و ژاپن هستند.

روابط تجاری با ایران

در سال ۱۴۰۰، این کشور از جمهوری اسلامی ایران حدود ۳۷ میلیون دلار واردات داشته و بیش از ۸ میلیون دلار نیز به آن صادر کرده است. بیشترین فعالیت‌های صادراتی و تجاری ایرانیان در آفریقای جنوبی، در حوزه قطعات خودرو و وسایل نقلیه است و طبق آمار معاونت دیپلماسی اقتصادی وزارت امور خارجه، پس از روی کار آمدن دولت سیزدهم در ایران، تجارت جمهوری اسلامی ایران با جمهوری آفریقای جنوبی بیش از ۱۰۰۰ درصد رشد کرده است. (یعنی ۱۰ برابر بیشتر شده است.)

چین هم که سالهاست قاره سیاه را به عنوان جلوه موفقیت خود در برابر غرب نشان می‌دهد، از طریق سازمان بریکس و طرق دیگر، در پی افزایش ارتباطات خود با پروتوریاست. همانطور که بالاتر ذکر شد، پکن بزرگترین شریک تجاری آفریقای جنوبی است و این شراکت تجاری، به مسائل سیاسی و راهبردی نیز تسری کرده است. در سوی دیگر، روسیه را نمی‌توان نادیده گرفت. دیدارهای متعدد رهبران دو کشور (پوتین و سیریل رامافوسا) در اجلاسیه های مختلف از جمله نشست سوچی، مؤید اشتیاق زیاد روسیه به گسترش روابط سیاسی و اقتصادی خود با این کشور جنوب آفریقاست. در جریان عملیات ویژه نظامی روسیه در اوکراین، کشور آفریقای جنوبی به هیچ کدام از کارزارهای تحریمی غرب علیه روسیه نپیوست و هیچ تحریمی را علیه مسکو وضع نکرد.

در نهایت ذکر این نکته خالی از لطف نیست که صنعتی ترین کشور آفریقا، تا چند سال دیگر به بزرگترین اقتصاد این قاره و یکی از ۲۰ اقتصاد برتر دنیا تبدیل خواهد شد. در بعد سیاسی نیز نزدیکی آن به ایران، چین و روسیه و همچنین اجتناب آن از رژیم صهیونیستی و غرب، می‌توانند از مهم‌ترین رویکردهای اتخاذ شده در سالهای اخیر به حساب آیند.