راهکارهای فناورانه برای کاهش ضایعات غذایی/ مبارزه با گرسنگی پنهان

دکتر ابوالفضل پهلوانلو در گفتگو با خبرنگار مهر به بررسی وضعیت بهره‌وری در صنایع غذایی کشور و چگونگی بهبود وضعیت این شاخص پرداخت و گفت: «بهره‌وری» به عنوان یک فرهنگ، مسیری هوشمندانه برای بهبود زندگی از طریق ایجاد کارآیی و اثر بخشی در کلیه امور به شمار می رود. اما این مفهوم در کشاورزی و صنایع غذایی علاوه بر ایجاد ارزش افزوده و سوددهی واحدهای تولیدی، از اهمیت راهبردی بالایی برای حفظ بقاء با توجه به مسائل سیاسی-اقتصادی، تغییرات رو به گسترش اقلیمی و دیگر تهدیدها برخوردار است.

معاون پژوهش و فناوری موسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی گفت: عوامل متعددی اعم از فرسودگی ماشین آلات، آمار بالای ضایعات مواد غذایی به ویژه در مزارع، هزینه تمام شده بالا و ... حکایت از کم توجهی به بهره‌وری در این حوزه داشته که می‌تواند چالشی اساسی در تامین امنیت غذایی به شمار رود.

وی با بیان اینکه بهره‌وری از دو بخش کارآیی و اثربخشی تشکیل شده که هر یک به صورت مجزا دارای مفاهیم و تعاریف خاص خود بوده است، گفت: با بررسی این تعاریف و ارزیابی آنها می‌توان در مورد بهره‌ور بودن یک مجموعه یا صنعت اظهار نظر کرد.

به تعبیری دیگر بهره وری یعنی هوشمند کردن خروجی‌ها نسبت به منابع مصرفی، که راه رسیدن به بهره‌وری مطلوب با توجه به چالش‌های موجود در صنعت غذای کشور خود می تواند با همین واژه «هوشمند سازی» ساده سازی شود.

پهلوانلو خاطر نشان کرد: اگر بخواهیم فاکتورهای موثر بر بهره‌وری صنعت غذا را نام ببریم باید به منابع مصرفی شامل آب، خاک، انرژی، مواد خام کشاورزی، تکنولوژی و ماشین آلات، دانش فنی و پژوهش های کاربردی، نیروی انسانی متخصص و ارزش های ملی و فرهنگی و اجتماعی اشاره کنیم. متاسفانه این صنعت در مسیر توسعه های زیرساختی شتاب متناسبی نداشته که به طور بارز فرسوده بودن ماشین آلات و عدم استفاده از تکنولوژی روز دنیا سبب افزایش حجم ضایعات، کاهش کیفیت و افت بهره‌وری آن شده است. البته با وجود مراکز علمی سطح بالایی که در این رشته تخصصی در کشور فعالیت دارند و هر ساله نیروی انسانی متخصص و متعهدی را وارد عرصه فعالیت در این حوزه می کنند می توان با اندک هدف-گذاری و سرمایه گذاری هدفمند شاهد خروجی های ملموس و تحول در نظام بهره‌وری این صنعت بود.

وی خاطر نشان کرد: بحث فرهنگ سازی و ایجاد ارزش نیز فاکتوری اثرگذار در بالا بردن بهره وری صنعت غذا محسوب می شود که باتوجه به توسعه شبکه های اجتماعی و حضور نسل جوان آگاه می بایست در این زمینه بیشتر توجه شده و تولید محتوی متناسب صورت پذیرد.

فاکتورهای رسیدن به بهره‌وری در صنعت غذا

معاون پژوهش و فناوری موسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی ادامه داد: در نهایت به طور کلان می توان اینگونه جمع بندی کرد که هرگونه کاهش در هزینه های تولید، استفاده بهینه و هوشمند از منابع و تولید محصولات سالم، مغذی و ارزان از فاکتورهای اصلی ما در رسیدن به بهره‌وری در صنعت غذا هستند.

وی گفت: بهره‌وری می‌تواند سطح امنیت غذایی جامعه را بالا ببرد. امنیت غذایی کلیدواژه‌ای دقیق و پایدار است که می‌تواند شاخص مهمی برای اندازه گیری بهره‌وری در صنعت غذا باشد، به عبارت دیگر با اجتناب از دور ریز غذا به واسطه افزایش کیفیت، کاهش ضایعات تولید چه در مزرعه و چه در صنعت، تولید بهینه متناسب با محدودیت منابع، اصلاح سبک زندگی و رژیم‌های غذایی سالم و از همه مهمتر مقابله با گرسنگی پنهان همه در کنار هم می ‌تواند امنیت غذایی را در جامعه پایدار کرده و سبب ایجاد بهره وری در صنعت غذای کشور شود.

وی ادامه داد: از مهمترین موانع بهره‌وری صنعت غذا، فرسودگی و عدم سرمایه‌گذاری در حوزه ماشین آلات و خطوط تولید است که به‌طور چشمگیری این صنعت را با مشکل مواجه کرده است. با احصای این معضل و به منظور رفع این خلاء بنیادی، گروه پژوهشی ماشین آلات صنایع غذایی تشکیل شده که همگام با صنعت غذا در سطح دنیا و با ارائه دانش فنی ساخت ماشین آلات مورد نیاز صنعت، ضمن جلوگیری از خروج ارز، سهم به سزایی در ارتقای سطح بهره وری داشته است.

وی افزود: این موسسه با بررسی چالش ها و به منظور رفع آنها سه ماموریت کلان در حوزه ارتقای امنیت غذایی و بهره-وری صنعت غذا را تعریف و تبیین کرده است.اولین و مهمترین چالش کشور در صنعت غذا خام فروشی و وابستگی به مواد اولیه است که می‌بایست با فرآوری مواد خام ارزان قیمت و تولید مواد اولیه مورد مصرف صنعت و تامین آن‌ها علاوه بر ایجاد اشتغال و استقلال، قیمت تمام شده محصول را کاهش داده و فراهمی غذا در جامعه تضمین گردد.

به گفته پهلوانلو، دومین مورد، آمار بالای ضایعات مواد غذایی است که متاسفانه چیزی حدود ۳۵ درصد محصولات خام کشاورزی قبل از رسیدن به سفره مردم ضایع می شود که این یعنی غذای حدود ۱۵ میلیون نفر، البته با استفاده بهینه و ارایه راهکارهای فناورانه جدید می‌توانیم ضمن کاهش ضایعات و فرآوری آنها با هدف ایجاد ارزش افزوده، علاوه بر کاهش قیمت نهایی غذا، دسترسی جامعه را به غذا تسهیل کنیم.

وی گفت: نهایتا ماموریت سوم موسسه غنی سازی مواد غذایی و تولید محصولات غذایی فراسودمند است که راهی برای مبارزه با گرسنگی پنهان در جامعه به شمار می رود را در دستور کار قرار داده تا در سطح کلان و خرد بتوانیم راهگشای جامعه ای سالم، پویا و شکوفا باشیم.

وی ادامه داد: موسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی اقداماتی برای ارتقای بهره وری در صنایع غذایی انجام داده است؛ این مرکز به عنوان تنها موسسه پژوهشی تخصصی در حوزه صنعت غذا، وابسته به وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، سعی کرده تا با ارائه دیدگاه‌های روشن و علمی در حوزه امنیت غذایی در نگاه کلان و بهره وری صنعت غذا در حوزه‌های فرآوری و ایجاد ارزش افزوده، کاهش ضایعات و غنی‌سازی در نگاه خرد به پاسخگویی نیازهای صنعت و جامعه بپردازد و به بازوی مشورتی نهادها و سازمان‌های مرتبط تصمیم گیر تبدیل شود.

پهلوانلو افزود: میزان واقعی تحقق اهداف و نتایج مورد انتظار، چگونگی استفاده پایدار و کارآ از نتایج به دست آمده و مقایسه خروجی با نتایج مورد انتظار، سه مساله مهمی هستند که در شروع هر فعالیت پژوهشی و فناورانه مورد توجه قرار می گیرد که هدف از آن‌ها هوشمند کردن فعالیت‌ها برای دستیابی به اهداف مورد انتظار است.

برنامه ریزی برای ارتقای بهره وری صنایع غذایی

وی اضافه کرد: موسسه پژوهشی علوم و صنایع غذایی همواره بر امنیت غذایی و بهره وری صنعت غذا تاکید داشته و با انجام پژوهش های نوآورانه و فناورانه در این صنعت، مخصوصا امسال که مزین شده به شعار «تولید، دانش بنیان و اشتغال» تمام توان و ظرفیت خود را در حمایت از صنعت غذا به کار بسته که با استفاده از منابع موجود، تعریف روش های نوین مصرف منابع، ترویج پژوهش و فناوری و خدمت رسانی به بخش R&D صنایع توانسته سهم قابل توجهی در مسیر ارتقای بهره وری صنعت غذا به خود اختصاص دهد.

پهلوانلو خاطر نشان کرد: تولید غذای ارزان و فراسودمند و نهایتا ارتقای سلامت جامعه در گرو برنامه ریزی دقیق در حوزه پژوهش و فناوری در این صنعت است که طی این مسیر پر پیچ و خم نیازمند صرف وقت و سرمایه گذاری کلان در بررسی دقیق چالش ها، استفاده از فرصت ها، توسعه فناوری و از همه مهمتر پاسخ به نیاز صنعت و جامعه است.